Medyczne laboratoria diagnostyczne prowadzone przez uczelnie medyczne.

Akty korporacyjne

KAAUM.2022.12.21

Akt nieoceniany

Wersja od: 21 grudnia 2022 r.

UCHWAŁA Nr 12/2022

KONFERENCJI REKTORÓW AKADEMICKICH UCZELNI MEDYCZNYCH

z dnia 21 grudnia 2022 r.

w sprawie medycznych laboratoriów diagnostycznych prowadzonych przez uczelnie medyczne

Na podstawie § 6 ust. 1 pkt 2 i 3 w zw. z § 11 ust. 1 Regulaminu Działania Konferencji Rektorów Akademickich Uczelni Medycznych (załącznik nr 1 do Uchwały nr 6/2022 Konferencji Rektorów Akademickich Uczelni Medycznych z dnia 8 września 2022 r.)

Konferencja Rektorów Akademickich Uczelni Medycznych uchwala, co następuje:

§ 1. Konferencja Rektorów Akademickich Uczelni Medycznych zwraca uwagę na znaczące trudności prawno-organizacyjne w świadczeniu badań diagnostycznych przez medyczne laboratoria diagnostyczne, prowadzone jako jednostki organizacyjne publicznych uczelni medycznych, na rzecz podmiotów leczniczych udzielających świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

§  2. 

1. Realizacja świadczeń diagnostyki laboratoryjnej odbywa się w oparciu o Ustawę z dnia 15 września 2022 r. o medycynie laboratoryjnej (Dz. U. 2022 poz. 2280). Wskazano w niej także, że medyczne laboratorium diagnostyczne może być jednostką organizacyjną uczelni (art. 2 ust. 1c). Na tej podstawie oraz w oparciu o uzyskany wpis do ewidencji prowadzonej przez Krajową Izbę Diagnostów Laboratoryjnych, uczelnie prowadzą działalność usługową dla pacjentów i podmiotów leczniczych w połączeniu z realizacją zadań dydaktycznych i badawczych.

2. Wykonywanie działalności laboratoryjnej przez uczelniane laboratoria diagnostyczne jest działalnością leczniczą, albowiem w świetle art. 11 Ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej, polega ona na udzielaniu świadczeń zdrowotnych, które obejmują swoim zakresem badania diagnostyczne wykonywane w celu rozpoznania stanu zdrowia i ustalenia dalszego postępowania leczniczego.

3. Medyczne laboratoria diagnostyczne działające przy uczelniach medycznych nie mogą z racji uwarunkowań prawnych wykonywać usług na rzecz podmiotów leczniczych w ramach świadczeń finansowanych ze środków publicznych (np. nie mogą być podwykonawcami świadczeń diagnostycznych dla szpitali, posiadających umowy z NFZ).

4. NFZ może podpisać umowę (co dotyczy także podwykonawcy świadczeń) tylko z podmiotami leczniczymi. Kieruje się przy tym Ustawą o działalności leczniczej, gdzie w art. 4 ust. 1 wskazano zamknięty katalog instytucji, które mogą być podmiotem leczniczym. Wyklucza on z definicji podmiotu leczniczego medyczne laboratoria diagnostyczne prowadzone przez uczelnie publiczne (uczelnie publiczne nie są także przedsiębiorcą w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców).

5. W świetle powyższego Konferencja Rektorów Akademickich Uczelni Medycznych wnosi o podjęcie prac legislacyjnych ukierunkowanych na nowelizację Ustawy o działalności leczniczej w zakresie uzupełnienia art. 4 o podpunkt wskazujący, że podmiotami leczniczymi są także medyczne laboratoria diagnostyczne prowadzone przez publiczne uczelnie medyczne.

§ 3. Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia.

ZAŁĄCZNIK

UZASADNIENIE

Aktualny brak spójności przepisów prawa w zakresie realizacji świadczeń diagnostycznych przez publiczne uczelnie medyczne, wyklucza w dużej części niniejsze laboratoria diagnostyczne z udzielania bezpłatnych świadczeń dla pacjentów, bądź świadczeń dla innych podmiotów leczniczych w ramach świadczeń finansowanych ze środków publicznych. Taki stan rzeczy w ocenie KRAUM zaburza nie tylko mechanizmy konkurencyjności podmiotów składających oferty w ramach procesu kontraktowania świadczeń przez NFZ, ale przede wszystkim ogranicza dostęp do specjalistycznych świadczeń oraz nie sprzyja należytej dbałości o jakość usług zdrowotnych.

Realizacja świadczeń diagnostyki laboratoryjnej odbywa się w oparciu o Ustawę z dnia 15 września 2022 r. o medycynie laboratoryjnej (Dz.U. 2022 poz.2280). Wskazano w niej także, także, że medyczne laboratorium diagnostyczne może być jednostką organizacyjną uczelni medycznej (art. 2 ust.1c). Na tej podstawie oraz w oparciu o uzyskany wpis do ewidencji prowadzonej przez Krajową Izbę Diagnostów Laboratoryjnych, uczelnie prowadzą działalność usługową dla pacjentów w połączeniu z realizacją zadań dydaktycznych i badawczych. Niejednokrotnie są to bardzo wyspecjalizowane laboratoria diagnostyczne z racji na dysponowanie unikalnym sprzętem a także kadrą specjalistów. Laboratoria akademickie realizują zatem czynności diagnostyki laboratoryjnej obejmujące: badania laboratoryjne, mające na celu określenie właściwości fizycznych, chemicznych i biologicznych oraz składu płynów ustrojowych, wydzielin, wydalin i. tkanek pobranych dla celów profilaktycznych, diagnostycznych i leczniczych lub sanitarno-epidemiologicznych; mikrobiologiczne badania laboratoryjne, działania zmierzające do ustalenia zgodności tkankowej; wykonywanie oceny jakości i wartości diagnostycznej badań a także realizują działalność naukową i dydaktyczną prowadzoną w dziedzinie diagnostyki laboratoryjnej. Wykonywanie działalności laboratoryjnej jest bezsprzecznie działalnością leczniczą, bowiem w świetle art. 11 Ustawy o działalności leczniczej może ona obejmować także udzielanie świadczeń zdrowotnych, które obejmują swoim zakresem badania diagnostyczne wykonywane w celu rozpoznania stanu zdrowia i ustalenia dalszego postępowania leczniczego.

Usługi diagnostyki laboratoryjnej realizowane w ramach świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, co do zasady nie są odrębnie kontraktowane przez NFZ. Koszty badań diagnostyki laboratoryjnej są ujmowane w kosztach świadczeń opieki zdrowotnej (wyjątkiem są np. badania genetyczne będące świadczeniem odrębnie kontraktowanym). Specjalistyczne badania laboratoryjne są zazwyczaj wykonywane przez ograniczoną liczbę podmiotów, co jest uzasadnione względami organizacyjnymi. Zdarza się zatem, że podmiot leczniczy mimo posiadanego laboratorium podzleca określone usługi podmiotom zewnętrznym. Niestety w obecnym stanie prawnym, pomimo iż medyczne laboratoria diagnostyczne działające przy uczelniach medycznych działają zgodnie z przepisami prawa, nie mogą one wykonywać usług na rzecz podmiotów leczniczych w ramach świadczeń finansowanych z NFZ. Konsekwencją tego jest m.in. transfer środków finansowych do prywatnego sektora usług zdrowotnych.

Ustawa o działalności leczniczej wskazuje w art. 4 ust. 1 zamknięty katalog instytucji, które mogą być podmiotem leczniczym. Wyklucza on z definicji podmiotu leczniczego medyczne laboratoria diagnostyczne utworzone przez uczelnie na mocy przywoływanych przepisów Ustawy o medycynie laboratoryjnej. Uczelnie publiczne nie są bowiem przedsiębiorcą w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców. Pomimo zatem, iż laboratoria te udzielają legalnie świadczeń zdrowotnych formalnie nie zostały zakwalifikowane w katalogu podmiotów leczniczych.

Dlatego też nie mogą one realizować jako wykonawcy albo podwykonawcy na rzecz innych podmiotów leczniczych świadczeń finansowanych przez NFZ. Zgodnie bowiem z Ustawą z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, która określa warunki udzielania i zakres świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, świadczeniodawcą jest podmiot wykonujący działalność leczniczą w rozumieniu przepisów o działalności leczniczej. Tym samym NFZ w ramach ogłaszanych konkursów na udzielanie świadczeń zdrowotnych, także w stosunku do podwykonawców, wymaga posiadania statusu podmiotu leczniczego, którego uczelniane laboratoria nie posiadają. Zatem tylko podmiot leczniczy może być uznany za świadczeniodawcę i stronę umowy z NFZ w tym także jako podwykonawca usług diagnostycznych dla kontraktującego świadczenia podmiotu leczniczego. Zarządzenie Prezesa NFZ Nr 18/2017/DSOZ z dnia 14 marca 2017 r. w sprawie warunków postępowania dotyczącego zawierania umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej ze zm. wskazuje wprost na konieczność złożenia oświadczeń, że zarówno oferent ubiegający się o kontrakt z NFZ jak i jego podwykonawcy są podmiotem leczniczym wpisanym do rejestru podmiotów wykonujących działalność leczniczą. Ponieważ, medyczne laboratoria diagnostyczne prowadzone przez uczelnie nie są wymienione w art. 4 ustawy o działalności leczniczej, nie mogą uzyskać takiego statusu. Jak wynika z raportu NIK, od kilku lat występuje trend spadkowy udziału laboratoriów publicznych w całkowitej liczbie laboratoriów (Informacja o wynikach kontroli KZD.430.001.2017). Jest to niepokojące zjawisko, bowiem właściwe wykorzystanie publicznej infrastruktury w sektorze opieki zdrowotnej, w tym laboratoriów prowadzonych przez publiczne uczelnie medyczne, nie tylko sprzyjają rozwojowi sektora ochrony zdrowia, ale przede wszystkim zapewniają najwyższej jakości świadczenia zdrowotne przy jednoczesnej optymalizacji kosztów. W przeciwieństwie do prywatnych podmiotów leczniczych prowadzonych przez przedsiębiorców, celem działalności uczelni nie jest maksymalizacja zysku, a realizacja zadań statutowych.

Należy pamiętać, że uczelnie medyczne będąc podmiotem tworzącym dla szpitali klinicznych mogą zapewniać szereg specjalistycznych świadczeń diagnostycznych dla "swoich" szpitali w ramach tzw. usług wspólnych, przy zachowaniu podstawowej działalności laboratoriów jako jednostek organizacyjnych w szpitalach. Unikamy w ten sposób outsourcingu działalności diagnostycznej na rzecz prywatnego sektora. Uczelnie posiadają sprzęt diagnostyczny, który może służyć nie tylko dla działalności badawczej i dydaktycznej, ale także usługowej. Skutkuje to brakiem konieczności inwestowania przez laboratoria szpitalne w specyficzny i rzadko wykorzystywany sprzęt.

Obecny zapis art. 4 Ustawy o działalności leczniczej brzmi:

Art. 4. 1. Podmiotami leczniczymi są:

1) przedsiębiorcy w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców (Dz. U. z 2021 r. poz. 162 i 2105 oraz z 2022 r. poz. 24) we wszelkich formach przewidzianych dla wykonywania działalności gospodarczej, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej,

2) samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej,

3) jednostki budżetowe, w tym państwowe jednostki budżetowe tworzone i nadzorowane przez Ministra Obrony Narodowej, ministra właściwego do spraw wewnętrznych, Ministra Sprawiedliwości lub Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, posiadające w strukturze organizacyjnej ambulatorium, ambulatorium z izbą chorych lub lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, pielęgniarkę podstawowej opieki zdrowotnej lub położną podstawowej opieki zdrowotnej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 27 października 2017 r. o podstawowej opiece zdrowotnej (Dz. U. z 2021 r. poz. 1050),

4) instytuty badawcze, o których mowa w art. 3 ustawy z dnia 30 kwietnia 2010 r. o instytutach badawczych (Dz. U. z 2020 r. poz. 1383 oraz z 2021 r. poz. 119212333),

5) fundacje i stowarzyszenia, których celem statutowym jest wykonywanie zadań w zakresie ochrony zdrowia i których statut dopuszcza prowadzenie działalności leczniczej, 5a) posiadające osobowość prawną jednostki organizacyjne stowarzyszeń, o których mowa w pkt 5,

6) osoby prawne i jednostki organizacyjne działające na podstawie przepisów o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, o stosunku Państwa do innych kościołów i związków wyznaniowych oraz o gwarancjach wolności sumienia i wyznania,

7) jednostki wojskowe - w zakresie, w jakim wykonują działalność leczniczą.

W naszej ocenie - by umożliwić włączenie laboratoriów działających przy uczelniach medycznych - do realizacji świadczeń finansowanych przez NFZ - art. 4. 1. należałoby uzupełnić dodatkowym podpunktem w brzmieniu:

1-7) jak w dotychczasowym brzmieniu,

8) medyczne laboratoria diagnostyczne prowadzone przez publiczne uczelnie medyczne.

Zmiana legislacyjna służy rozwojowi publicznego sektora usług zdrowotnych w Polsce. Umożliwienie laboratoriom działającym przy uniwersytetach medycznych wykonywania usług w ramach publicznego systemu finansowania świadczeń zdrowotnych umożliwi realizację świadczeń diagnostyki laboratoryjnej przez publiczne podmioty lecznicze. Dzięki tej zmianie możliwe będzie znacznie lepsze wykorzystanie publicznej infrastruktury.

Projektowana nowelizacja przepisów Ustawy o działalności leczniczej nie będzie generowała dodatkowych kosztów dla publicznego płatnika, a jedynie umożliwi przekierowanie strumienia finansowego na rzecz podmiotów publicznych (obecnie duża część podwykonawców dla pomiotów wykonujących działalność leczniczą to przedsiębiorstwa prywatne, będące beneficjentem środków NFZ).

Wskazana przez nas nowelizacja Ustawy o działalności leczniczej wpłynie korzystnie na cały sektor publicznej służby zdrowia. Jesteśmy przekonani, że zmiana tak nie tylko wpłynie na optymalizację kosztów świadczeń diagnostycznych, ale także generować będzie nowe, innowacyjne zakresy usług w diagnostyce. Uniwersytety posiadają bowiem najwyższe kompetencje, by w ramach prowadzonych medycznych laboratoriów diagnostycznych wprowadzać nowatorskie metody diagnostyczne dla pacjentów.