Krk 5/v/2021 krajowa rada kuratorów z dnia 18 marca 2021 r.
Kurat.2021.3.18
Akt nieocenianyKRK 5/V/2021
KRAJOWA RADA KURATORÓW
z dnia 18 marca 2021 r.
MIKOŁAJ PAWLAK
RZECZNIK PRAW DZIECKA
Szanowny Panie Ministrze
Kuratorzy sądowi, z racji wykonywanej przez nich profesji, z uwagą analizują doniesienia medialne dotyczące przypadków krzywdzenia dzieci, czy stosowania wobec nich przemocy. Najczęściej wiadomości te dotyczą przypadków najbardziej drastycznych związanych ze śmiercią dziecka, w którą odpowiedzialność ponoszą osoby dorosłe bardzo często najbliższe.
Ostatnio opinią publiczną wstrząsnął przypadek małej Hani, która cierpień i śmierci doznała właśnie od osób jej najbliższych. Sprawa ta jest przedmiotem postępowania prowadzonego przez uprawnione organy śledcze, a także analiz właściwych organów, w tym Ministerstwa Sprawiedliwości, dokonywanych w trybie wewnętrznego i zewnętrznego nadzoru administracyjnego (w związku z prowadzonym w tej rodzinie postępowaniem wykonawczym w sprawie opiekuńczej). Na obecnym etapie nie zostały ujawnione żadne ustalenia, które pozwalałyby na stwierdzenie, że kurator sądowy dopuścił się zaniedbania spoczywających na nim obowiązków.
Dlatego ogromnym zaskoczeniem była dla nas Pana wypowiedź z 2 marca 2021 roku. zaprezentowana w programie "O tym się mówi, na antenie TVP INFO, której wydźwięk mógł wskazywać na niewłaściwe działania kuratora sądowego i sytuować go jako osobę odpowiedzialną za zaistnienie tej tragedii. Tym bardziej, że na kanwie zdarzeń incydentalnych sformułował Pan także tezę o niewystarczającym nadzorze nad kuratorami sądowymi, potrzebie jego zwiększenia, a także wprowadzenia odpowiedzialności za "brak spostrzegawczości".
W kontekście przywołanych okoliczności, tak jednoznaczne sformułowanie uznajemy nie tylko za przedwczesne, ale niewłaściwe i nieuprawnione, Nie przemawiają za nimi żadne obiektywne fakty i okoliczności. Zabrakło również wyjaśnienia na podstawie jakich obiektywnych faktów i przesłanek nadzór nad grupą zawodową kuratorów sądowych został uznany za niewłaściwy, oraz w jaki sposób wprowadzenie przedstawionych mechanizmów miałoby doprowadzić do wyeliminowania problemu krzywdzenia dzieci. W ocenie Krajowej Rady Kuratorów realnym problemem jest brak instrumentów prawnych dla wykonywania orzeczeń sądów w sprawach rodzinnych i nieletnich przez kuratorów rodzinnych, a nie niewystarczający nadzór nad nimi.
Pragniemy przypomnieć, że kurator sądowy, co oczywiste, wykonuje swoje czynności w bezpośrednim związku z wydanym przez sąd orzeczeniem i pod jego nadzorem, jednakże nawet najbardziej merytorycznie i z największym zaangażowaniem wykonywany nadzór kuratora nie wyeliminuje ryzyka wystąpienia niepożądanych zachowań ze strony osób, wobec których jest on wykonywany. Dlatego nie zgadzamy się z zastosowaniem prostego i pozornie najbardziej oczywistego wyjaśnienia tragicznego zdarzenia, w którym odpowiedzialność za nie zostaje scedowana na osoby pracujące w bezpośrednim kontakcie z rodziną, tym bardziej bolesnego, że wypowiedzianego w przestrzeni publicznej i przez osobę będącą autorytetem w dziedzinie ochrony praw dziecka - Rzecznika Praw Dziecka.
Krajowa Rada Kuratorów, na przestrzeni ostatnich lat. bezskutecznie zabiega o wprowadzenie ustawowych uregulowań, które normowałyby pragmatykę wykonywania przez kuratorów sądowych orzeczeń w sprawach opiekuńczych, określały zakres ich uprawnień i obowiązków, a także wprowadziły podstawy formalne dla możliwości kierowania wniosków do sądu. W obecnym stanie prawnym, informacje przedkładane przez kuratorów, w dokumentacji sporządzanej dla potrzeb sądu, mogą hyc traktowane wyłącznie w kategoriach powiadomienia o okolicznościach uzasadniających wszczęcie przez sąd postępowania z urzędu (art. 572 k.p.c.) i podlegają swobodnej ocenie co do potrzeby jego wszczęcia.
Niestety przedstawiony przez nas postulat odrębnego i kompleksowego unormowania postępowania wykonawczego w sprawach rodzinnych i opiekuńczych spotykał się "za każdym razem z uzasadnioną, lecz nie całościową krytyką, zarówno Komisji Kodyfikacji Prawa Cywilnego, jak i poszczególnych komórek organizacyjnych Ministerstwa Sprawiedliwości". Podobnie zresztą jak konkretne propozycje przepisów odnośnie roli, uprawnień i obowiązków kuratorów sądowych w postępowaniu wykonawczym w sprawach rodzinnych i opiekuńczych.
We wspomnianym na wstępie programie "O tym się mówi" ze strony przedstawicielki Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę padło stwierdzenie, że asystent rodziny pracuje z co najwyżej piętnastoma rodzinami i przy takim obciążeniu nie jest możliwe wykonanie nałożonych na niego ustawowo zadań. Tymczasem zawodowy kurator sądowy wykonujący orzeczenia w sprawach rodzinnych wykonuje niemniej niż 15 nadzorów osobistych, a nadto podejmuje czynności w nadzorach powierzonych do wykonania społecznym kuratorom sądowym, wykonuje orzeczenia dotyczące udziału w kontaktach osoby uprawnionej z dzieckiem, czy odebrania osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub opiece. Przede wszystkim zaś jest obarczony obowiązkami diagnostycznymi, które dotyczą przeprowadzania wywiadów środowiskowych dla potrzeb sądu, a które na przestrzeni ostatnich lat zdominowały pracę kuratorów rodzinnych (376 407 wywiadów środowiskowych w 2019 roku, przy limicie etatów kuratorów rodzinnych - 2 196,75). Wydaje się, że determinuje to potrzebę odpowiedzialnego pochylenia się nad warunkami pracy kuratorów rodzinnych, które w bardzo znacznym stopniu determinują możliwość merytorycznego i odpowiedzialnego wykonywania powierzonych im zadań.
Dlatego też, na zasadzie art. 45 ustawy z dnia 27 lipca 2001 roku o kuratorach sądowych, jako organ reprezentujący kuratorów sądowych apelujemy do Pana Ministra o wyrażanie na forum publicznym obiektywnych, wyważonych i opartych na faktach opinii na temat naszej grupy zawodowej.
Mając na względzie troskę o należyte wykonywanie zawodu kuratora sądowego, w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony, deklarujemy również otwartość na dialog i współpracę w obszarach, które przyczyniłyby się do zwiększenia ochrony dzieci przed przemocą i krzywdzeniem, oraz kompleksowego zdefiniowania roli sądu rodzinnego i kuratora sądowego w obszarze zapewnienia ochrony dziecku, w tym w aspekcie prawnym.
Za propozycję niewątpliwie godną uwagi uznajemy możliwość wdrożenia rozwiązania analogicznego do procedury Serious Case Review, której nadrzędnym celem jest możliwość przeprowadzenia konstruktywnej analizy każdego przypadku śmierci dziecka, z uwzględnieniem historii opieki nad nim i działań podejmowanych przez poszczególne organy i służby.
Jeśli Pan Minister byłby gotów spotkać się z przedstawicielami Krajowej Rady Kuratorów w celu szerszego omówienia zasygnalizowanych zagadnień, wyrażamy wolę odbycia takiego spotkania w każdym, dogodnym i wyznaczonym przez Pana terminie (także w wersji online].