Apel do Ministra Sprawiedliwości o nowelizację przepisów dotyczących wynagradzania i odpowiedzialności biegłych sądowych z zakresu medycyny.
Lekarz.2018.11.9
Akt nieocenianyAPEL Nr 2/18/VIII
NACZELNEJ RADY LEKARSKIEJ
z dnia 9 listopada 2018 r.
do Ministra Sprawiedliwości o nowelizację przepisów dotyczących wynagradzania i odpowiedzialności biegłych sądowych z zakresu medycyny
Naczelna Rada Lekarska zwraca uwagę, że jednym z najpoważniejszych problemów polskiego wymiaru sprawiedliwości w sprawach wymagających specjalistycznej wiedzy medycznej jest pozyskanie biegłych sądowych, którzy w natłoku obowiązków zawodowych, obowiązków administracyjno-biurowych spoczywających obecnie na barkach każdego lekarza wyrażą gotowość do wydawania opinii na rzecz organów wymiaru sprawiedliwości. Niewielka liczba biegłych powoduje, że terminy oczekiwania na wydawanie opinii są bardzo długie, co sprawia, że orzeczenia sądowe nie mogą zapaść w rozsądnym i akceptowalnym dla uczestników postępowania terminie. Z problemami tymi borykają się wszystkie organy wymiaru sprawiedliwości - tak prokuratura, jak i sądy. W ocenie samorządu lekarskiego poprawa tego stanu rzeczy wymaga szeroko zakrojonych zmian legislacyjnych zmierzających do poprawy warunków, w jakich biegli wykonują pracę. Dla zachęcenia lekarzy specjalistów do wydawania opinii na zlecenie organów wymiaru sprawiedliwości konieczna jest zarówno zmiana zasad wynagradzania biegłych z zakresu medycyny, jak również uchylenie przepisów kodeksu karnego, które stwarzają u lekarzy obawę poniesienia nieadekwatnie surowej odpowiedzialności karnej w związku z wykonywaniem zadań biegłego.
Naczelna Rada Lekarska wskazuje, że obecnie wynagrodzenie biegłych jest obliczane na podstawie współczynnika od 1,28% do 1,81% kwoty bazowej dla osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe, której wysokość określa ustawa budżetowa. Biorąc pod uwagę ustawę budżetową na 2018 r. wynagrodzenie za godzinę pracy biegłego z zakresu medycyny wynosi od 22,90 zł do 32,38 zł. Samorząd lekarski postuluje głęboką reformę zasad wynagradzania biegłych sądowych z zakresu medycyny, ponieważ wymienione powyżej stawki wynagrodzenia nie są adekwatne do wymiaru zadań i odpowiedzialności spoczywającej na biegłych sądowych z zakresu medycyny. Należy podkreślić, że sprawy, w których sąd zasięga opinii biegłych z zakresu medycyny, to zwykle sprawy dużej wagi czy to ze względu na dużą wartość sporu, czy szczególnie ważny interes stron postępowania, który podlega ocenie przez sąd (np. w sprawach o zadośćuczynienie za ciężki uszczerbek na zdrowiu). Zbyt niskie stawki wynagrodzenia biegłych sądowych z zakresu medycyny nie pozwalają sądom i prokuratorom na pozyskanie wysokiej klasy specjalistów do wydania opinii w tego rodzaju sprawach. W celu realizacji niniejszego apelu postuluje się nowelizację m.in. rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 24 kwietnia 2013 r. w sprawie określenia stawek wynagrodzenia biegłych, taryf zryczałtowanych oraz sposobu dokumentowania wydatków niezbędnych dla wydania opinii w postępowaniu cywilnym (Dz.U z 2013 r. poz. 518) oraz rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 24 kwietnia 2013 r. w sprawie określenia stawek wynagrodzenia biegłych, taryf zryczałtowanych oraz sposobu dokumentowania wydatków niezbędnych dla wydania opinii w postępowaniu karnym (Dz.U. z 2017 r. poz. 2049).
Naczelna Rada Lekarska wskazuje, że biegli sądowi z zakresu medycyny powinni być wynagradzani co najmniej według stawek obliczonych na podstawie apelu nr 7 Nadzwyczajnego XIII Krajowego Zjazdu Lekarzy z dnia 14 maja 2016 roku do Ministra Zdrowia w sprawie minimalnego wynagrodzenia dla lekarza i lekarza dentysty, który przewiduje, że lekarz specjalista powinien otrzymywać wynagrodzenie zasadnicze w wysokości 3-krotnej średniej krajowej. Na tej podstawie należy ustalić wysokość wynagrodzenia za godzinę pracy biegłego - lekarza specjalisty.
Naczelna Rada Lekarska postuluje również wprowadzenie negocjacyjnego systemu ustalania wynagrodzenia biegłych sądowych z zakresu medycyny. Lekarz powołany do sporządzenia opinii w postępowaniu cywilnym lub karnym powinien mieć możliwość uzgodnienia z góry z organem procesowym ryczałtowej stawki wynagrodzenia za sporządzenie opinii przy uwzględnieniu przewidywanego nakładu pracy niezbędnego do wydania opinii, stopnia skomplikowania materii, której opinia dotyczy oraz wagi rozstrzyganej sprawy. Nie zawsze bowiem wynagrodzenie liczone według stawki godzinowej zapewnia prawidłową wycenę wysiłku i wiedzy biegłego.
Samorząd lekarski uważa również za konieczne uchylenie obowiązującego od 2016 r. art. 233 § 4a przepisu kodeksu karnego, który przewiduje odpowiedzialność karną za nieumyślne przedstawienie przez biegłego fałszywej opinii. Wprowadzenie tego przepisu do kodeksu karnego mogło przyczynić się do odejścia biegłych lub zniechęcenia do podjęcia obowiązków biegłego sądowego przez wielu specjalistów z uwagi na zwiększone poczucie ryzyka osobistej odpowiedzialności za wydawane w dobrej wierze opinie. W art. 233 § 4a kodeksu karnego nie wytyczono ścisłej granicy między opinią biegłego nieumyślnie fałszywą a opinią niekompletną, nierzetelną czy niezawierającą odpowiedzi na wszystkie postawione przez sąd pytania. Wobec wątpliwości co do wykładni tego przepisu i braku jednolitej linii orzeczniczej sądów co do jego stosowania, istnieje obawa, że wydanie w dobrej wierze opinii, która zostanie zakwestionowana przez innego biegłego wyrażającego odmienne stanowisko w sprawie lub nawet istnienie pewnych drobnych uchybień w opinii może spowodować próbę pociągnięcia biegłego do odpowiedzialności karnej za nieumyślne przedstawienie fałszywej opinii.
Ponadto w ocenie Naczelnej Rady Lekarskiej jednym z elementów koniecznych do rozważenia przy zmianach zasad opiniowania sądowo-lekarskiego jest złagodzenie odpowiedzialności karnej biegłych przewidzianej w art. 233 § 4 kodeksu karnego. Na mocy ustawy z dnia 11 marca 2016 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U z 2016 r. poz. 437) zaostrzono odpowiedzialność karną biegłego za przedstawienie fałszywej opinii - górna granica zagrożenia karą za to przestępstwo została zwiększona z 3 lat pozbawienia wolności aż do 10 lat pozbawienia wolności. Nadmierna restrykcyjność przepisów karnych związanych z wykonywaniem zawodu biegłego przy niskich wynagrodzeniach biegłych z zakresu medycyny nie zachęca lekarzy do wykonywania funkcji biegłego sadowego.