Decyzja 2010/460/WE w sprawie pomocy państwa C 38/A/04 (ex NN 58/04) i C 36/B/06 (ex NN 38/06) przyznanej przez Włochy na rzecz Alcoa Trasformazioni
Dz.U.UE.L.2010.227.62
Akt indywidualnyDECYZJA KOMISJI
z dnia 19 listopada 2009 r.
w sprawie pomocy państwa C 38/A/04 (ex NN 58/04) i C 36/B/06 (ex NN 38/06) przyznanej przez Włochy na rzecz Alcoa Trasformazioni
(Jedynie tekst w języku włoskim jest autentyczny)
(Tekst mający znaczenie dla EOG)
(2010/460/WE)
(Dz.U.UE L z dnia 28 sierpnia 2010 r.)
KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH,
uwzględniając Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską, w szczególności jego art. 88 ust. 2 akapit pierwszy,
uwzględniając Porozumienie o Europejskim Obszarze Gospodarczym, w szczególności jego art. 62 ust. 1 lit. a),
po wezwaniu zainteresowanych stron do przedstawienia uwag(1) zgodnie z przywołanymi artykułami i uwzględniając otrzymane odpowiedzi,
a także mając na uwadze, co następuje:
1. PROCEDURA
1.1. Sprawa 38/A/04
(1) Pismem z dnia 4 grudnia 2003 r. zwrócono Komisji uwagę na serię artykułów, opublikowanych we włoskiej prasie, dotyczących zamiaru przyznania przez rząd włoski preferencyjnych taryf dostaw energii elektrycznej dla wybranych przedsiębiorstw na Sardynii.
(2) Taryfy wprowadzono na mocy art. 1 dekretu przewodniczącego Rady Ministrów z dnia 6 lutego 2004 r. Dekret miał dwa różne skutki: a) wprowadził preferencyjne taryfy opłat za elektryczność dla przedsiębiorstw Portovesme Srl(2), ILA(3) i Euroallumina(4); oraz b) przedłużył okres obowiązywania istniejącej preferencyjnej taryfy dla Alcoa Transformazioni (producent aluminium hutniczego, zwany dalej "Alcoa").
(3) W pismach z dnia 22 stycznia 2004 r. i 19 marca 2004 r. Komisja wystąpiła o przekazanie dodatkowych informacji na temat tych środków. Władze włoskie udzieliły odpowiedzi w pismach z dnia 6 lutego 2004 r. i 9 czerwca 2004 r. Dalsze wyjaśnienia zostały przesłane przez władze włoskie w piśmie z dnia 20 września 2004 r.
(4) W piśmie z dnia 16 listopada 2004 r. Komisja poinformowała Włochy o swojej decyzji o wszczęciu postępowania określonego w art. 88 ust. 2 Traktatu WE w odniesieniu do wyżej wspomnianego środka pomocy.
(5) Decyzja o wszczęciu postępowania została opublikowana w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.(5) Komisja wezwała zainteresowane strony do przedstawienia uwag na temat przedmiotowych środków pomocy.
(6) Włochy przedłożyły uwagi w pismach z dnia 4 lutego 2005 r. i 11 lutego 2005 r.
(7) Komisja otrzymała również uwagi od innych zainteresowanych stron. Pismem z dnia 22 marca 2005 r. Komisja przekazała te uwagi władzom włoskim, które miały możliwość udzielenia na nie odpowiedzi. Uwagi Włoch otrzymano w piśmie z dnia 20 września 2005 r.
(8) Pismem z dnia 23 grudnia 2005 r. Komisja zwróciła się o przekazanie dodatkowych informacji, które władze włoskie przesłały w piśmie z dnia 3 marca 2006 r. Pismem z dnia 22 sierpnia 2006 r. zwrócono się o przesłanie dalszych wyjaśnień. Włochy odpowiedziały pismem z dnia 28 września 2006 r.
(9) W dniu 29 października 2008 r. sprawa została podzielona na część A, obejmującą środek przyjęty w odniesieniu do Alcoa, i część B, dotyczącą Portovesme, ILA oraz Euroalluminy. Niniejsza decyzja dotyczy wyłącznie Alcoa (część A).
1.2. Sprawa 36/A/06
(10) W trakcie zajmowania się powiązaną sprawą pomocy państwa(6) Komisja dowiedziała się o drugim rozszerzeniu systemu taryf preferencyjnych w odniesieniu do opłat za elektryczność mającego zastosowanie do Alcoa. Rozszerzenie przyznano na mocy art. 11 ust. 11 dekretu z mocą ustawy nr 35 z dnia 14 marca 2005 r., przekształconego w ustawę nr 80/2005 z dnia 14 maja 2005 r. "Pilne środki w ramach planu działań na rzecz rozwoju gospodarczego, społecznego i terytorialnego". Beneficjentami tego planu były Alcoa oraz trzy spółki będące następcami prawnymi Terni(7).
(11) Pismem z dnia 23 grudnia 2005 r. Komisja zwróciła się do władz włoskich o udzielenie informacji; władze włoskie odpowiedziały pismem z dnia 24 lutego 2006 r. Dodatkowe informacje zostały przedstawione przez władze włoskie w pismach z dnia 2 marca 2006 r. i 27 kwietnia 2006 r.
(12) Pismem z dnia 19 lipca 2006 r. Komisja poinformowała Włochy o swojej decyzji o wszczęciu postępowania określonego w art. 88 ust. 2 Traktatu WE w odniesieniu do obydwu programów (C 36/06).
(13) Decyzja o wszczęciu postępowania została opublikowana w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej(8). Komisja wezwała zainteresowane strony do przedstawienia uwag na temat przedmiotowych środków pomocy.
(14) Władze włoskie przedstawiły uwagi pismem z dnia 25 października 2006 r. Dalsze informacje przedłożono pismami z dnia 9 listopada 2006 r. i 7 grudnia 2006 r.
(15) Komisja otrzymała również uwagi od innych zainteresowanych stron, które przekazała władzom włoskim, umożliwiając im udzielenie odpowiedzi. Uwagi Włoch otrzymano w piśmie z dnia 22 grudnia 2006 r.
(16) Pismem z dnia 20 lutego 2007 r. Komisja wystąpiła o dalsze informacje na temat systemu taryfowego. Władze włoskie przekazały te informacje odpowiednio w pismach z dnia 10 i 14 maja 2007 r.
(17) Dnia 18 września 2007 r. sprawę podzielono na część A, dotyczącą trzech spółek Terni, oraz część B, dotyczącą Alcoa. Dnia 20 listopada 2007 r. Komisja przyjęła ostateczną negatywną decyzję w odniesieniu do spółek Terni, nakazując odzyskanie pomocy(9).
(18) W międzyczasie pismem z dnia 19 stycznia 2007 r. Komisja rozpoczęła badanie ewentualnej możliwości wprowadzenia środków przejściowych w odniesieniu do systemu taryfowego dla Alcoa na Sardynii pod warunkiem wprowadzenia przez Włochy systemu zwalniania wirtualnych mocy ("wirtualna elektrownia", zwana dalej "VPP"). Władze włoskie udzieliły odpowiedzi w pismach z dnia 16 kwietnia 2007 r. i 5 listopada 2007 r. W dniu 13 marca 2008 r. zorganizowano spotkanie władz Włoch ze służbami Komisji, na którym zwrócono się do władz włoskich o zajęcie ostatecznego stanowiska do dnia 12 maja 2008 r. Po zwróceniu się w piśmie z dnia 29 maja 2008 r. o przedłużenie ostatecznego terminu zajęcia stanowiska władze włoskie przedłożyły dodatkowe informacje w pismach z dnia 12 czerwca 2008 r. i 7 lipca 2008 r.
(19) Władze włoskie zwróciły się z prośbą o zorganizowanie spotkania z Komisją w celu dokonania przeglądu ewentualnych opcji VPP. Spotkanie zostało zorganizowane w dniu 9 grudnia 2008 r. Dodatkowe informacje zostały przedstawione przez władze włoskie pismami z dnia 19 grudnia 2008 r. i 19 maja 2009 r.
(20) Kolejne spotkanie zorganizowano dnia 26 maja 2009 r. W pismach z dnia 10 lipca 2009 r. i 18 sierpnia 2009 r. Włochy udzieliły dodatkowych informacji.
2. SZCZEGÓŁOWY OPIS ŚRODKA
2.1. Istotny stan faktyczny
(21) Producent aluminium Alcoa korzystał od 1996 r. z preferencyjnej taryfy opłat za elektryczność w odniesieniu do swoich dwóch głównych hut aluminium zlokalizowanych na Sardynii (Portovesme) i w Wenecji Euganejskiej (Fusina). Taryfę wprowadzono pierwotnie na okres 10 lat (kończący się 31 grudnia 2005 r.), w kontekście procesu prywatyzacji. Taryfa ta została zatwierdzona zgodnie z zasadami pomocy państwa w decyzji Komisji, w której uznano, że nie stanowi ona pomocy państwa. Jednakże charakter tej taryfy był zmieniany z upływem czasu i władze włoskie przedłużyły dwukrotnie okres jej obowiązywania - w 2004 r. i drugi raz w 2005 r.
(22) Sporna taryfa jest subsydiowana na zasadzie płatności gotówkowych z Funduszu Wyrównawczego (Cassa Conguaglio per il Settore Elettrico - podmiotu prawa publicznego)(10), co skutkuje zmniejszeniem ceny ustalonej w ramach umowy pomiędzy Alcoa a ENEL, dostawcą energii. Konieczne środki gromadzone są w drodze opłaty parapodatkowej nakładanej na wszystkich konsumentów energii elektrycznej za pośrednictwem komponentu A4 rachunku za elektryczność.
2.2. Kwestionowane przepisy prawne i kontekst regulacyjny
(23) System taryf preferencyjnych, z którego korzysta Alcoa, wprowadzony został na mocy odpowiednich przepisów prawnych (2.2.1) oraz szczegółowych regulacji sporządzonych przez Urząd do spraw Energii Elektrycznej i Gazu (Autorità per l'Energia Elettrica et il Gas - "AEEG") (2.2.2.1). Fundusz Wyrównawczy jest agencją odpowiedzialną za zarządzanie systemem (2.2.2.2). W przeprowadzonej przez Komisję analizie systemu taryfowego dla przedsiębiorstwa Alcoa należy zatem uwzględnić istniejące przepisy ustawodawcze i włoski kontekst regulacyjny.
2.2.1. Przepisy ustawowe
(24) Przedmiotowe przepisy ustawowe to art. 1 dekretu przewodniczącego Rady Ministrów z dnia 6 lutego 2004 r.(11) (zwanego dalej "dekretem z 2004 r.") wdrożony odpowiednimi przepisami wykonawczymi oraz art. 11 ust. 11 dekretu z mocą ustawy nr 35 z dnia 14 marca 2005 r., przekształconego w ustawę nr 80/2005 z dnia 14 maja 2005 r. "Pilne środki w ramach planu działań na rzecz rozwoju gospodarczego, społecznego i terytorialnego" (zwanego dalej "ustawą nr 80/2005") wdrożonego odpowiednimi przepisami wykonawczymi(12).
2.2.2. Kontekst regulacyjny we Włoszech 2.2.2.1. AEEG
(25) Włochy utworzyły AEEG w 1995 r.(13). Urzędowi temu powierzono szeroki zakres zadań regulacyjnych i nadano daleko idące uprawnienia. W szczególności Urząd ustala i aktualizuje taryfy opłat za elektryczność oraz warunki gromadzenia zasobów niezbędnych do pokrycia powszechnych opłat systemowych(14). Realizując te obowiązki, AEEG uwzględnia wskazówki polityczne formułowane przez rząd w odniesieniu do świadczenia usług w ogólnym interesie państwa(15).
(26) Działając w ramach swoich uprawnień, AEEG wydał w okresie swojej działalności dużą liczbę decyzji (delibere) ustanawiających konkretne warunki zarządzania systemami taryf preferencyjnych we Włoszech.
2.2.2.2. Fundusz Wyrównawczy
(27) Zarządzanie opłatami dodatkowymi i innymi składkami w sektorze energii elektrycznej powierzono Funduszowi Wyrównawczemu - organowi publicznemu ustanowionemu na mocy dekretu legislacyjnego nr 98 z dnia 26 stycznia 1948 r. Fundusz Wyrównawczy podejmuje działania zgodnie z instrukcjami otrzymanymi od AEEG. Zajmuje się w szczególności przepływami finansowymi związanymi z preferencyjnymi taryfami opłat za elektryczność (pobieraniem opłat i wypłatami na rzecz beneficjentów końcowych).
2.3. Kontekst wprowadzenia taryfy preferencyjnej i jej zmiany w czasie
(28) W celu dokonania oceny taryfy Alcoa, będącej przedmiotem niniejszej decyzji, konieczne jest odtworzenie kontekstu, w jakim została ona wprowadzona, oraz jej zmian w czasie.
2.3.1. Wprowadzenie taryfy: decyzja w sprawie Alumix z 1996 r.
(29) Na początku lat 90. XX w. w ramach procesu likwidacji państwowego konglomeratu EFIM(16) przeprowadzono restrukturyzację i prywatyzację włoskiego przedsiębiorstwa produkującego aluminium Alumix i sprzedano je firmie Alcoa. Alumix posiadał dwie huty aluminium - jedną w Portovesme na Sardynii, a drugą w Fusinie w Wenecji Euganejskiej.
(30) Nabycie przedsiębiorstwa Alumix przez firmę Alcoa uzależnione było od ustalenia przez ENEL - państwowego dostawcę energii elektrycznej - preferencyjnej taryfy opłat za energię elektryczną dostarczaną do dwóch przedmiotowych hut.
(31) Taryfa preferencyjna dla Alcoa została ustalona dekretem ministerialnym z dnia 19 grudnia 1995 r. (zwanego dalej "dekretem z 1995 r."). W dekrecie tym przewidziano, że Alcoa korzystać będzie z warunków preferencyjnych przewidzianych w decyzji CIP 13/1992 do końca 2005 r.(17). Po upływie tego terminu warunki dla firmy Alcoa miały zostać zrównane z warunkami oferowanymi innym nabywcom energii elektrycznej.
(32) Obniżoną taryfę zbadano zgodnie z zasadami pomocy państwa w sprawie C 38/92. W decyzji z dnia 4 grudnia 1996 r.(18) (zwanej dalej "decyzją w sprawie Alumix") Komisja, w oparciu o argumenty przedstawione poniżej, uznała, że taryfa nie stanowi pomocy państwa.
(33) W rozważanej sytuacji państwo ustaliło wysokość opłat taryfowych dla przedsiębiorstwa Alcoa, zaś ENEL -jedyny wówczas dostawca energii elektrycznej we Włoszech - dostarczał Alcoa energię elektryczną po cenach przewidzianych w taryfie. W odniesieniu do obydwu hut ceny ustalono na okres 10 lat. Dla Sardynii taryfę ustalono na poziomie ITL 36,3/kWh w 1996 r. i miała ona być stopniowo podnoszona do poziomu ITL 39,6/kWh w 2005 r. W przypadku Wenecji Euganejskiej taryfa miała osiągnąć w 2005 r. poziom ITL 39,9/kWh. W przeliczeniu na euro ceny te mieściły się w zakresie 18-20 EUR/MWh.
(34) ENEL był wówczas własnością państwa(19) i posiadał monopol na dostawy energii elektrycznej. W związku z tym Komisja zbadała, czy stosując ceny ustalone w odniesieniu do Alcoa, ENEL działał jak racjonalny podmiot gospodarczy.
(35) Komisja oceniła sytuację związaną z dostawami energii elektrycznej w przedmiotowych dwóch regionach w dziesięcioletnim okresie, w którym stosowano taryfy preferencyjne. Odnotowała, że rynek energii elektrycznej na Sardynii i w Wenecji Euganejskiej charakteryzował się nadwyżką zdolności produkcyjnych w zakresie produkcji energii elektrycznej; było mało prawdopodobne, by nadwyżka ta miała zniknąć w ciągu najbliższych dziesięciu lat. Odnotowano również, że producenci nie mieli możliwości eksportu energii elektrycznej z tych regionów ze względu na niewystarczające połączenie z kontynentalnymi Włochami w przypadku Sardynii i braku popytu w regionach sąsiadujących z Wenecją Euganejską(20).
(36) W tych okolicznościach Komisja uznała, że taki duży klient przemysłowy jak Alcoa miał w stosunku do ENEL znaczną siłę przetargową, ponieważ zamknięcie dwóch hut zaliczających się do najlepszych klientów ENEL w całym kraju doprowadziłoby do jeszcze większych nadwyżek zdolności produkcyjnych i pogorszenia struktury kosztowej ENEL. Dlatego też dostarczanie energii elektrycznej hutom w Portovesme i Fusinie po szczególnie niskich cenach leżało w interesie gospodarczym ENEL.
(37) Komisja uznała, że racjonalnie działający dostawca energii elektrycznej byłby przygotowany do tego, by prowadzić sprzedaż po cenach, które pokrywałyby średni koszt krańcowy produkcji, obliczony w oparciu o aktualną strukturę paliw wykorzystywaną przez elektrownie w danym regionie, oraz niewielką część kosztów stałych. Udowodniono, że cena ustalona dla przedsiębiorstwa Alcoa spełniała te kryteria. Jeśli chodzi o niewielkie roczne podwyżki cen ustalonych dla Alcoa na najbliższe 10 lat, Komisja uznała je za uzasadnione na podstawie prognozy, że koszty krańcowe produkcji ENEL zmaleją w kolejnych latach dzięki polepszeniu struktury paliw i technologii wytwarzania.
(38) Komisja wywnioskowała więc, że ENEL zachował się jak racjonalny operator rynku, przyznając przedmiotowe taryfy, zaś środek ten został uznany za niestanowiący pomocy państwa w rozumieniu art. 87 ust. 1 Traktatu WE.
2.4. Przekształcenie taryfy Alcoa w "powszechnie obowiązującą opłatę systemową" oraz związane z tym zmiany w mechanizmie finansowania
(39) W latach następujących bezpośrednio po decyzji w sprawie Alumix włoski system energii elektrycznej został zrestrukturyzowany w celu stopniowej liberalizacji unijnego rynku energii elektrycznej(21).
(40) W 1997 r. standardowa taryfa opłat za energię elektryczną(22) została zrestrukturyzowana i podzielona na komponenty(23). W taryfie Alcoa wprowadzono pierwszą zmianę. Cena Alumix, która przed reformą była kwotą globalną, została podzielona na komponenty taryfowe w celu dostosowania jej do nowej standardowej struktury taryfy. Komponenty taryfy, mające zastosowanie do Alcoa, zostały zmniejszone w taki sposób, aby cena końcowa odpowiadała dokładnie cenie przewidzianej w decyzji w sprawie Alumix. Na tym etapie ENEL jako jedyny dostawca energii elektrycznej we Włoszech ciągle stosował taryfę w sposób bezpośredni: naliczał wobec przedsiębiorstwa Alcoa ceny Alumix i nie otrzymywał żadnej osobnej rekompensaty w związku z dostawami do tego przedsiębiorstwa.
(41) W 1999 r., kiedy Włochy transponowały pierwszą dyrektywę UE w sprawie liberalizacji(24), ENEL przestał być monopolistą w zakresie dostaw energii elektrycznej we Włoszech i został podzielony na kilka podmiotów.
(42) W 2002 r. Włochy zdecydowały o włączeniu taryfy Alumix do "ogólnych opłat systemu energii elektrycznej"(25). Ten nowy status doprowadził do pierwszej znaczącej zmiany w mechanizmie finansowania taryfy Alumix. Wcześniej ENEL sprzedawał energię elektryczną przedsiębiorstwu Alcoa bezpośrednio po stawkach preferencyjnych, natomiast w ramach nowego mechanizmu(26) ENEL otrzymywał pełną normalną cenę naliczaną dużym klientom przemysłowym, zaś inni nabywcy energii zapewniali fundusze niezbędne do tego, by przedsiębiorstwo Alcoa nadal płaciło cenę Alumix. W praktyce przedsiębiorstwu Alcoa naliczano pełną cenę, jednakże korzystało ono z bezpośredniej obniżki kwoty na rachunku. ENEL finansował to obniżenie rachunku poprzez zatrzymanie wpływów z nowej opłaty parapodatkowej wprowadzonej przy pomocy komponentu A4 taryfy opłat za energię elektryczną pokrywanego przez wszystkich użytkowników(27). W 2002 r. przedsiębiorstwo Alcoa zawarło umowę dwustronną z ENEL dotyczącą ceny nominalnej odpowiadającej w przybliżeniu standardowej taryfie naliczanej przez ten podmiot za dostawę prądu elektrycznego o wysokim napięciu.
(43) Dalsza istotna zmiana miała miejsce w 2004 r. wraz z przyjęciem przez AEEG decyzji nr 148/04, w której całość zarządzania administracyjnego taryfami powierzono Funduszowi Wyrównawczemu. W ramach tego systemu ENEL nie zatrzymywał już wpływów z komponentu A4, tylko przekazywał je w całości Funduszowi Wyrównawczemu, który przeprowadzał obliczenia i dokonywał zwrotów na rzecz Alcoa. W praktyce w ramach tego mechanizmu przedsiębiorstwo Alcoa płaciło cenę ustaloną umownie z ENEL-em i otrzymywało ex post od Funduszu Wyrównawczego środki kompensacyjne umożliwiające mu w rzeczywistości utrzymanie ceny Alumix. Te nowe warunki administracyjne weszły w życie w odniesieniu do Alcoa we wrześniu 2004 r. i mają nadal zastosowanie(28).
2.5. Pierwsze kwestionowane rozszerzenie taryfy Alcoa
(44) Dekretem z 2004 r. rząd włoski przedłużył do dnia 30 czerwca 2007 r. okres obowiązywania preferencyjnej taryfy opłat za elektryczność ustalonej dekretem z dnia 19 grudnia 1995 r. za "dostawy energii elektrycznej na potrzeby produkcji aluminium, ołowiu, srebra i cynku, ograniczone do zakładów już istniejących w momencie wejścia w życie niniejszego Dekretu i zlokalizowanych na obszarach wyspiarskich oraz charakteryzujących się niewystarczającym dostępem do krajowych sieci elektryczności i gazu lub całkowitym brakiem takiego dostępu"(29).
(45) W praktyce dekret z 2004 r. miał na celu a) przedłużenie okresu obowiązywania istniejącej taryfy mającej zastosowanie do Alcoa do czerwca 2007 r. i b) rozszerzenie tych warunków na trzy inne przedsiębiorstwa usytuowane na Sardynii: Portovesme, ILA oraz Euroallumina.
(46) Rozszerzenie taryfy Alcoa przewidziane w dekrecie z 2004 r. zostało wdrożone na poziomie regulacyjnym decyzją AEEG nr 148/04, na mocy której wprowadzono również zmiany w mechanizmie finansowania wspomnianym w motywie 43 powyżej.
(47) To pierwsze przedłużenie było przedmiotem formalnego postępowania wyjaśniającego dotyczącego dekretu z 2004 r. w sprawie C 38/04(30). Według władz włoskich(31) dekret z 2004 r. nie został wdrożony w odniesieniu do przedsiębiorstwa Alcoa, które nadal korzystało z taryf opartych o pierwotną podstawę prawną - dekret z 1995 r.
2.6. Drugie kwestionowane rozszerzenie taryfy Alcoa
(48) Artykułem 11 ust. 11 ustawy nr 80/2005 władze włoskie przedłużyły do 2010 r. taryfę preferencyjną dla Alcoa oraz warunki taryfowe obowiązujące w dniu 31 grudnia 2004 r.(32). Na mocy ustawy nr 80/2005 rozszerzenie taryfy miało wejść w życie z dniem 1 stycznia 2005 r. Datę tę zmieniono jednakże później na 1 stycznia 2006 r. na mocy decyzji AEEG nr 286/05 w sprawie instrukcji władz krajowych.
(49) W celu ustalenia ceny, jaką przedsiębiorstwo Alcoa powinno płacić po 2005 r., wprowadzono na mocy ustawy nr 80/2005 mechanizm indeksacji, w ramach którego od dnia 1 stycznia 2006 r. cena preferencyjna (czyli cena ustalona w decyzji w sprawie Alumix na 2005 r.) miała wzrastać o 4 % rocznie, lub też o średni procentowy wzrost cen notowany na giełdach energii elektrycznej w Amsterdamie i Frankfurcie(33).
(50) Jednakże po konsultacji z beneficjentami AEEG sformułował inną interpretację zaktualizowanego mechanizmu. W decyzji AEEG nr 217/05 przewidziano, że roczny wzrost taryfy będzie odpowiadał średniemu wzrostowi cen hurtowych, ale nie może przekroczyć 4 %. W wyniku tego zaktualizowanego mechanizmu roczne podwyżki taryfy preferencyjnej były de facto niższe niż przewidziane pierwotnie w prawodawstwie.
(51) Drugie rozszerzenie było przedmiotem formalnego postępowania wyjaśniającego wszczętego w sprawie C 36/06. Kiedy Komisja wszczęła formalne postępowanie wyjaśniające w odniesieniu do art. 11 ust. 12 ustawy nr 80/2005, AEEG uzależniło w drodze decyzji nr 190/06 płatności dokonywane na mocy ustawy nr 80/2005 od przedstawienia przez przedsiębiorstwo Alcoa gwarancji bankowej lub gwarancji spółki dominującej zabezpieczającej przed ryzykiem zwrotu pomocy.
(52) Płatności dokonywane przez Fundusz Wyrównawczy na rzecz Alcoa w okresie od stycznia 2006 r. do stycznia 2009 r. przedstawiono w tabeli poniżej. Dane za rok 2009 r. są niepełne, ponieważ odzwierciedlają wyłącznie płatności dokonane w styczniu 2009 r., podczas gdy przedsiębiorstwo Alcoa otrzymywało płatności również w kolejnych miesiącach.
| (w EUR) | ||||
| 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | |
| Fusina, Veneto | 38 984 539,22 | 36 978 386,83 | 449 534 611,10 | 3 776 733,70 |
| Portovesme, Sardynia | 133 556 933,73 | 121 087 555,95 | 160 529 510,20 | 12 365 849,45 |
| Razem | 172 541 472,95 | 158 065 942,78 | 210 064 121,30 | 16 142 583,15 |
3. DECYZJA O WSZCZĘCIU POSTĘPOWANIA NA MOCY ART. 88 UST. 2 TRAKTATU WE
(53) Komisja podjęła decyzję o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego w oparciu o następujące argumenty:
3.1. Sprawa 38/A/04
(54) Komisja zaklasyfikowała taryfy wprowadzone dekretem z 2004 r. jako pomoc operacyjną i oceniła, czy taką pomoc można było zatwierdzić zgodnie z wytycznymi w sprawie pomocy regionalnej(34), ponieważ w 2004 r. Sardynia była obszarem objętym pomocą zgodnie z art. 87 ust. 3 lit. a) Traktatu WE. Komisja wyraziła wątpliwości co do możliwości zatwierdzenia pomocy na tej podstawie, jako że taka pomoc ad hoc, przyznawana ograniczonej liczbie przedsiębiorstw, jej zdaniem nie przyczyniała się do promowania rozwoju regionalnego.
(55) Jeśli chodzi o konkretny przypadek Alcoa, Komisja wskazała, że jej zdaniem nowa taryfa różniła się od taryfy Alumix - taryfa Alumix została przyznana przez ENEL, włoskiego monopolistę w zakresie dostaw energii elektrycznej, zaś nowa taryfa zakładała wybiórczą interwencję państwa w celu zrekompensowania różnicy pomiędzy ceną rynkową ustaloną z producentem energii elektrycznej a ceną preferencyjną ustaloną w 1996 r.
(56) Dodatkowo Komisja zastanawiała się, czy przedmiotowy środek mógł przynieść skutek w postaci zmniejszenia poziomu opodatkowania nałożonego na omawiane przedsiębiorstwo. Takie zmniejszenie musiałoby być oparte o podstawę prawną z dyrektywy 2003/96/WE z dnia 27 października 2003 r. w sprawie restrukturyzacji wspólnotowych przepisów ramowych dotyczących opodatkowania produktów energetycznych i energii elektrycznej(35).
3.2. Sprawa 36/B/06
(57) W decyzji z 2006 r. w sprawie wszczęcia formalnego postępowania wyjaśniającego skoncentrowano się na taryfie Alcoa(36). Komisja zauważyła, że regulacyjne ramy prawne i warunki rynkowe panujące w momencie przyjmowania decyzji w sprawie Alumix różniły się w znaczny sposób od warunków panujących w okresie objętym decyzją w sprawie wszczęcia postępowania wyjaśniającego. W szczególności rynek energii elektrycznej był już zliberalizowany, a zarządzanie systemem taryfowym przekazano Funduszowi Wyrównawczemu. Dlatego też Komisja uznała za konieczne ponowne zbadanie obecności pomocy państwa w taryfie Alcoa.
(58) Komisja uznała, że taryfa stanowi pomoc państwa opierając się na następujących argumentach: a) obniżenie taryfy opłat za energię elektryczną stanowi korzyść ekonomiczną; b) decyzja o przyznaniu taryfy podjęta została przez władze włoskie i sfinansowana w drodze przekazania zasobów państwa w formie opłat parapodatkowych; c) środek stanowi zagrożenie dla konkurencji; oraz d) środek ma wpływ na wymianę handlową wewnątrz Wspólnoty w świetle faktu, że aluminium jest powszechnym przedmiotem obrotu towarowego na światowych rynkach. Komisja uznała środek za pomoc operacyjną.
(59) Komisja uznała również, że poprzednie ustalenie, iż taryfa Alumix nie stanowi pomocy państwa, nie oznacza, że nowy środek stanowi istniejącą pomoc. Zatwierdzenie przez Komisję taryfy Alumix dokonane w oparciu o ocenę ekonomiczną sytuacji w danym momencie było ograniczone w czasie i nie mogło obejmować rozszerzenia taryfy przewidzianego w ustawie nr 80/2005.
(60) Jeśli chodzi o zgodność z przepisami, Komisja oceniła, czy taryfa preferencyjna mogła być zatwierdzona w oparciu o wytyczne w sprawie krajowej pomocy regionalnej.
(61) Jeśli chodzi o zakład w Wenecji Euganejskiej, Komisja odnotowała, że nie jest on usytuowany w regionie kwalifikującym się do pomocy na mocy art. 87 ust. 3 lit. a) Traktatu WE i w związku z tym nie kwalifikował się do pomocy regionalnej.
(62) Sardynia była regionem objętym pomocą w rozumieniu art. 87 ust. 3 lit. a) do końca 2006 r. Komisja wyraziła jednakże wątpliwość co do możliwości zatwierdzenia środka w oparciu o wytyczne w sprawie krajowej pomocy regionalnej(37) w odniesieniu do przedmiotowego okres czasu.
(63) Pomimo tego, że władze włoskie zapewniały, że wysokie ceny energii elektrycznej na Sardynii stanowią przeszkodę dla rozwoju wyspy, Komisja ustaliła, że Włochy nie wykazały istnienia znacznie wyższych cen na Sardynii - ani średnich, ani konkretnych w odniesieniu do przedsiębiorstw o dużym zapotrzebowaniu na energię (władze włoskie nie dostarczyły danych na temat umów dwustronnych zawartych pomiędzy przedsiębiorstwami o dużym zapotrzebowaniu na energię a ich dostawcami argumentując, że dane takie nie są publicznie dostępne). Dodatkowo Włochy nie wyjaśniły, dlaczego wyższe ceny stanowią przeszkodę dla rozwoju regionalnego, ani też w jaki sposób taryfa przyczyniła się do rozwoju regionalnego. Komisja przypomniała, że w sprawie C 34/02(38) nie zgodziła się, że brak połączenia Sardynii z siecią energii elektrycznej należy uznać za przeszkodę dla rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw w tym regionie (i przyjęła decyzję negatywną). Komisja wyraziła zatem wątpliwości co do niezbędności przedmiotowej pomocy.
(64) Komisja miała również wątpliwości, czy taka pomoc ad hoc była proporcjonalna do istniejących regionalnych utrudnień, zważywszy dodatkowo na metodę wykorzystaną do obliczania ceny preferencyjnej, która nie miała związku z cenami stosowanymi w innych częściach Włoch.
(65) Komisja odnotowała, że pomoc nie miała realnie charakteru malejącego ze względu na nałożony na podwyżki taryf pułap na poziomie 4 %.
(66) W odniesieniu do okresu objętego wytycznymi na temat krajowej pomocy regionalnej za okres 2007-2013(39) Komisja zauważyła, że Sardynia przestanie się kwalifikować do otrzymywania pomocy regionalnej na mocy art. 87 ust. 3 lit. a) Traktatu WE, a w szczególności do pomocy operacyjnej. Komisja uznała, że co prawda możliwe byłoby zatwierdzenie dwuletniego okresu przejściowego w ramach wytycznych dotyczących liniowego systemu wycofywania istniejących programów pomocy operacyjnej, jednakże nie wydaje się właściwe zatwierdzenie wprowadzenia nowej pomocy operacyjnej na kilka miesięcy w świetle planowanego wycofywania, uwzględniając dodatkowo wyrażone wątpliwości i charakter pomocy zakłócający konkurencję.
(67) Podsumowując, Komisja wyraziła wątpliwości co do możliwości zatwierdzenia preferencyjnej taryfy dla Alcoa w charakterze pomocy regionalnej lub na innej podstawie, której w każdym razie władze włoskie nie wskazały.
3.3. Zakwestionowanie przez przedsiębiorstwo Alcoa decyzji z 2006 r. w sprawie wszczęcia postępowania
(68) Decyzja z 2006 r. o wszczęciu postępowania wyjaśniającego została zaskarżona przez przedsiębiorstwo Alcoa przed Sądem Pierwszej Instancji. W dniu 25 marca 2009 r. Sąd wydał wyrok (zwany dalej "wyrokiem Sądu"), podtrzymując przedmiotową decyzję i odrzucając w całości argumenty przedsiębiorstwa Alcoa.(40).
4. UWAGI ZGŁOSZONE PRZEZ ZAINTERESOWANE STRONY
(69) Zaproszenie Komisji do przedstawienia uwag dotyczących dwóch decyzji w sprawie wszczęcia szczegółowych postępowań wyjaśniających wywołało reakcje przedsiębiorstwa Alcoa i zainteresowanych osób trzecich. Poniżej podsumowano jedynie uwagi dotyczące taryf Alcoa.
4.1. Uwagi Alcoa
4.1.1. Sprawa C 38/A/04
(70) Według Alcoa taryfa ma stanowić reakcję na niedoskonałości rynku, mianowicie niedoskonałość niedawno zliberalizowanego rynku energii elektrycznej, polegającą na braku konkurencji cenowej w związku ze znaczącą pozycją rynkową dotychczasowych operatorów. Uważa się, że ta niedoskonałość rynku jest szczególnie widoczna na Sardynii. W tych okolicznościach potrzebne są rzekomo działania regulacyjne, w tym działania polegające na ustaleniach taryfowych towarzyszące przejściu od monopolu do pełnej konkurencji.
(71) W sporządzonej przez Alcoa analizie prawnej podkreślono fakt, że taryfa nie stanowi pomocy państwa w rozumieniu art. 87 ust. 1 Traktatu WE, ponieważ okoliczności, które uzasadniały decyzję w sprawie Alumix z 1996 r. stwierdzającą, że nie udzielono pomocy państwa, są wciąż zasadne. W szczególności taryfa nie przynosi korzyści, jej sposób finansowania nie wiąże się z przekazaniem zasobów państwowych i, zważywszy na szczególne cechy handlu aluminium hutniczym, nie wpływa na wewnątrzwspólnotową wymianę handlową ani nie zakłóca konkurencji.
(72) Alcoa twierdzi ponadto, że nawet w przypadku uznania środka za pomoc państwa, taryfa stosowana na Sardynii byłaby zgodna z zasadami pomocy regionalnej.
4.1.2. Sprawa C 36/B/06
(73) Alcoa twierdzi, że taryfa stanowi reakcję na niedoskonałość rynku, że nie stanowi pomocy państwa, a w każdym razie stanowiłaby istniejącą a nie nową pomoc, i że zasada uzasadnionych oczekiwań wyklucza jej zwrot.
(74) Alcoa przedstawia obszerne informacje ogólne na temat produkcji i handlu aluminium. Wytop aluminium jest najbardziej energochłonnym ze wszystkich procesów przemysłowych (zużycie 15 kWh/kg wyprodukowanego aluminium). Całkowita produkcja aluminium hutniczego na świecie w 2006 r. wyniosła około 33,7 mln ton, z czego tylko 4,5 mln wyprodukowano w EOG. EU-25 i EOG są dużymi importerami netto aluminium hutniczego. W 2006 r. przywóz do EU-25 wyniósł 4,7 mln ton, a w 2010 r. spodziewany jest wzrost przywozów do 5,5 mln ton. W 2006 r. przemysł aluminiowy w UE zatrudniał 106 000(41) osób bezpośrednio i zapewniał pośrednio zatrudnienie dla kolejnych 300 000 osób. W chwili przedstawiania uwag przez Alcoa w UE-25 eksploatowane były z pełną wydajnością w sumie 22 huty aluminium (31 w EOG).
(75) Aluminium hutnicze jest towarem, a jego światową cenę referencyjną ustala się na Londyńskiej Giełdzie Metali. Dwie włoskie huty w Fusinie i Portovesme produkują około 200 000 ton. Według Alcoa ta ograniczona produkcja nie jest w stanie wpłynąć na ceny aluminium hutniczego.
4.1.2.1. Ustalenia w sprawie dostaw energii są niezbędne
(76) Energia elektryczna stanowi główną pozycję w kosztach związanych z produkcją aluminium hutniczego. Według Alcoa huty mogą działać jedynie w przypadku zawarcia długoterminowych porozumień w zakresie dostaw z producentami energii. Obecnie zainteresowani sprzedawcy mogą nadal proponować długoterminowe umowy oparte na kosztach, co ilustruje umowa zawarta przez Alcoa w Islandii(42). Alcoa uważa jednak, że w przypadku braku opartych na kosztach ustaleń umownych huty zmuszone są do wstrzymania produkcji. Od 2003 r. w UE-25 z tego powodu zamknięto trzy huty i ogłoszono plany zamknięcia kolejnych. Alcoa stwierdza, że gdyby nie rozszerzenie taryfy, musiałoby zamknąć bezzwłocznie dwa przedmiotowe włoskie zakłady w Fusinie w Wenecji Euganejskiej i w Portovesme na Sardynii.
(77) Alcoa zwraca uwagę, że wobec niewłaściwego funkcjonowania rynków energii elektrycznej rządy kilku państw członkowskich zachęcają do zawierania długoterminowych umów opartych na kosztach na dostawy energii między konsumentami przemysłowymi o dużym zapotrzebowaniu na energię a producentami energii. Rozwiązania te uważa się za niezbędne środki tymczasowe w celu zapewnienia uczciwego ustalania cen i niedopuszczenia do zamykania przedsiębiorstw. Alcoa przedstawia krótki opis środków przyjętych przez: Finlandię (konsorcja inwestujące w nowy reaktor jądrowy z prawami poboru po cenie ustalonej w stosunku do kosztów produkcji), Niemcy (35-50 % upust kosztów przesyłu energii oraz obniżka opłat związanych z energią odnawialną dla dużych użytkowników przemysłowych), Hiszpanię (taryfy regulowane), Francję (konsorcja dużych użytkowników inwestujące w nowe elektrownie jądrowe, regulowane taryfy "zwrotu"), Szwecję (konsorcja zajmujące się inwestycjami w nowe elektrownie jądrowe) i Belgię (konsorcjum nabywcze).
(78) Alcoa podkreśla, że sama Komisja uznała w dochodzeniu w sektorze energii elektrycznej(43), że rynki energii elektrycznej w Europie nie funkcjonują właściwie. Alcoa wymienia także szereg inicjatyw w sektorze energii elektrycznej podjętych lub ogłoszonych przez Komisję, takich jak prace Grupy Wysokiego Szczebla do spraw Konkurencyjności, Energii i Środowiska(44).
4.1.2.2. Taryfa nie jest pomocą państwa
(79) Alcoa utrzymuje, że taryfa nie jest pomocą państwa, ponieważ: a) w okolicznościach, które doprowadziły Komisję do wniosku, że taryfa Alumix nie przynosi korzyści, nie nastąpiły żadne znaczące zmiany; w szczególności cena płacona przez Alcoa pozostaje zgodna z parametrami określonymi przez Komisję w decyzji w sprawie Alumix; b) środek nie zakłóca konkurencji ani nie wpływa na wymianę handlową między państwami członkowskimi i c) zgodnie ze stosownym orzecznictwem sądów wspólnotowych środek nie wiąże się z przekazaniem zasobów państwowych.
4.1.2.3. Brak korzyści
(80) Alcoa twierdzi, że przy ocenie istnienia korzyści zasadniczą kwestią jest ustalenie, czy cena płacona przez Alcoa jest niższa od normalnej ceny rynkowej. Utrzymuje, że specjalna cena równa się kwocie, którą przedsiębiorstwo musiałoby zapłacić w normalnych warunkach rynkowych, czyli na całkowicie konkurencyjnym rynku. W sprawie Alumix Komisja doszła do wniosku, że na całkowicie konkurencyjnym rynku prywatny dostawca energii elektrycznej sprzedawałby energię najlepszym nabywcom po kosztach krańcowych podwyższonych o niewielką dopłatę do kosztów stałych i że państwo mogłoby ustalać taryfy w oparciu o takie same kryteria. Według Alcoa w niniejszym przypadku test, jaki można by było zastosować, to sprawdzenie, czy ceny płacone przez Alcoa są wyższe czy niższe od kosztów krańcowych dostawcy energii (podwyższonych o pewną dopłatę do kosztów stałych). Alcoa przedstawia obliczenia na poparcie swojego stanowiska.
| (w EUR)/MWh) | |||
| 2005 | 2006 | ||
| Sardynia | |||
| Specjalna taryfa stosowana dla Alcoa w Portovesme | 24,94 | 25,90 | |
| Cena minimalna dla regionu Sardynia na rynku ofertowym (IPEX) | 20,02 | 21,0 | |
| Wenecja Euganejska | |||
| Specjalna taryfa stosowana dla Alcoa w Fusinie | 25,7 | 27,1 | |
| Cena minimalna dla regionu Włochy Północne na rynku ofertowym | 20,02 | 21,0 | |
(81) Zarówno w przypadku Sardynii, jak i Wenecji Euganejskiej Alcoa stosuje minimalne ceny na rynku ofertowym IPEX (20,2 EUR i 21,0 EUR/MWh w 2005 i 2006 r.) jako kryterium kosztów krańcowych wytwórców energii, ponieważ żaden dostawca nie sprzedawałby energii na rynku kasowym po cenach niższych od swoich kosztów krańcowych, a zatem minimalne ceny transakcji z natychmiastową dostawą są wyższe od krańcowych kosztów produkcji. Zdaniem przedsiębiorstwa wiarygodność wskazanych powyżej cen minimalnych można wykazać porównując je ze standardowymi kosztami krańcowymi elektrowni węglowych, które Alcoa ocenia na 20 EUR/MWh.
(82) Podsumowując, według Alcoa, w Wenecji Euganejskiej, jak i na Sardynii metodologie określone w motywach 80 i 81 potwierdzają, że ceny płacone przez Alcoa są zgodne z kryteriami określonymi w decyzji w sprawie Alumix.
(83) Alcoa kwestionuje stosowanie przez Komisję średnich cen IPEX jako punktu odniesienia przy ocenie istnienia korzyści. Twierdzi, że średnia cena IPEX nie odzwierciedla cen płaconych przez dużego konsumenta przemysłowego, jakim jest Alcoa, zużywającego energię elektryczną przez 24 godziny na dobę, który zamiast kupować ją na rynku kasowym, zawiera długoterminowe dwustronne umowy na dostawy.
(84) Alcoa utrzymuje ponadto że ENEL ma dominującą pozycję w zakresie dostaw energii elektrycznej prawie na całym terytorium Włoch. W szczególności na Sardynii przed konkurencją chronią ENEL dostawcy spoza Sardynii, co wynika z ograniczonej zdolności połączenia międzysystemowego między Sardynią a kontynentalną częścią Włoch. Dlatego we Włoszech ani rynek kasowy, ani rynek długoterminowych umów na dostawy nie ma na razie prawdziwie konkurencyjnej struktury. Ceny stosowane przez ENEL dla Alcoa nie odzwierciedlają zatem cen, które normalnie występowałyby na całkowicie konkurencyjnym rynku, zarówno na Sardynii, jak i w Wenecji Euganejskiej.
(85) Podsumowując, Alcoa utrzymuje, że ceny, które płaci we Włoszech, są nadal w pełni zgodne z kryteriami określonymi przez Komisję w decyzji w sprawie Alumix i dokładnie odzwierciedlają, co działoby się, gdyby rynek funkcjonował właściwie. Alcoa nie jest zatem beneficjentem korzyści, której nie mogłoby otrzymać na całkowicie konkurencyjnym rynku.
4.1.2.4. Brak wpływu na wymianę handlową
(86) Alcoa utrzymuje, że taryfa nie ma wpływu na wewnątrzwspólnotową wymianę handlową i nie może zakłócać konkurencji. Cenę aluminium hutniczego ustala się na Londyńskiej Giełdzie Metali i zmiany lokalnych kosztów produkcji nie przekładają się na różnice w cenach. Produkcja aluminium hutniczego we Włoszech jest zdaniem Alcoa tak niska, że nie ma wpływu na ceny na świecie.
(87) Popyt na aluminium hutnicze w UE-25 stale wzrasta (w latach 1996-2005 wzrósł o 42 %). Europejska produkcja nie rosła w takim samym tempie co popyt. W 2004 r. produkcja w UE-25 pokryła tylko 41 % popytu UE-25, co stanowi spadek w porównaniu z 50 % w 1996 r. Dlatego w UE występuje rosnący deficyt produkcji, a popyt jest w coraz większym stopniu zaspakajany przywozem z państw nienależących do UE.
(88) Alcoa twierdzi, że gdyby przemysł aluminiowy we Włoszech zniknął, żaden nowy podmiot z Włoch lub z UE nie zastąpiłby mocy produkcyjnych zlikwidowanych we Włoszech, ponieważ zakłady w UE już teraz w pełni wykorzystują swoje moce produkcyjne, a żaden istniejący producent ani nowy podmiot nie miałby motywacji do zwiększenia swoich mocy produkcyjnych, zważywszy na niepewne perspektywy długoterminowe dotyczące dostępności niedrogiej energii elektrycznej w przyszłości.
(89) Alcoa twierdzi ponadto, że kontynuacja włoskich systemów taryfowych nie zagraża interesom innych producentów europejskich, ponieważ zapewniają one minimalnie niższą cenę energii elektrycznej od średniej ważonej ceny płaconej przez producentów aluminium w UE-25.
(90) Porównanie średnich taryf dla zakładów hutniczych
| (w EUR/MWh) | |||||
| 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | ||
| Średnia ważona taryfa dla zakładów hutniczych we Włoszech | 22,0 | 23,4 | 24,2 | 25,1 | |
| Średnia ważona taryfa dla zakładów hutniczych w UE-25 | 24,9 | 24,0 | 25,1 | 26,4 | |
| Średnia ważona taryfa dla zakładów hutniczych w EOG | 21,4 | 21,2 | 22,0 | 23,3 | |
| Średnia ważona taryfa dla zakładów hutniczych na świecie | 21,1 | 19,3 | 19,4 | 21,2 | |
4.1.2.5. Brak zasobów państwowych
(91) W celu potwierdzenia swojej tezy, że przedmiotowy środek nie jest finansowany z zasobów państwowych, Alcoa opiera się na orzecznictwie w sprawach PreussenElektra(45) i Pearle(46). Alcoa twierdzi, że podmioty prywatne (odbiorcy energii elektrycznej) przekazują fundusze wymagane do sfinansowania taryfy podmiotowi prywatnemu (Alcoa): rola państwa ogranicza się do przyjęcia ustawy nakazującej płatność wymaganych sum bez pozostawienia żadnej swobody decyzji co do wykorzystania funduszy w inny sposób niż do realizacji ustawowego programu. Według Alcoa w szczególności Fundusz Wyrównawczy nie może mieć żadnej kontroli nad funduszami i pełni jedynie funkcję pośrednika w zakresie rachunkowości.
4.1.2.6. Istniejąca, a nie nowa pomoc
(92) Alcoa twierdzi ponadto że nawet w przypadku uznania, że taryfa stanowi pomoc państwa, byłaby ona "istniejącą pomocą" a nie "nową pomocą".
(93) Utrzymuje, że decyzja w sprawie Alumix nie była ograniczona w czasie i nie przestała obowiązywać w dniu 31 grudnia 2005 r. Zdaniem Alcoa argument Komisji, według którego w wyniku "zmiany okoliczności" decyzja w sprawie Alumix przestała obowiązywać, jest bezpodstawny, ponieważ ani liberalizacja rynku, ani rola powierzona Funduszowi Wyrównawczemu nie wiązały się z żadną znaczącą zmianą w odniesieniu do korzyści (czy raczej jej braku) wynikającej z systemu Alumix. Po wprowadzeniu reform Alcoa nadal płaciło tę samą cenę netto, a cena ta nie przynosiła korzyści nabywcy energii elektrycznej, jak uznano w decyzji w sprawie Alumix. Dlatego reformy nie stanowiły "zmiany okoliczności", która pozbawiłaby decyzję w sprawie Alumix mocy prawnej. Jeżeli chodzi o rolę powierzoną Funduszowi Wyrównawczemu, zdaniem Alcoa zmiana miała czysto administracyjny charakter i nie wpływała na istotę mechanizmu.
(94) Alcoa uważa ponadto że nawet w przypadku zmiany okoliczności przedsiębiorstwo nadal byłoby uprawnione do korzystania z warunków "istniejącej pomocy" na podstawie art. 1 lit. b) ppkt (v) zdanie pierwsze rozporządzenia Rady (WE) nr 659/1999(47) (środki, które stały się pomocą ze względu na rozwój wspólnego rynku). Twierdzi, że potwierdza to orzecznictwo w sprawie belgijskich centrów koordynacyjnych (Belgian Coordination Centres)(48). W tej sprawie Trybunał orzekł, że w przypadku stwierdzenia, że dany program pomocy nie stanowił pomocy państwa, Komisja może zrewidować swoje stanowisko jedynie, stosując zasady dotyczące istniejącej pomocy, a zatem skutek tej rewizji może obowiązywać tylko w przyszłości.
(95) Zdaniem Alcoa argument, że liberalizacja rynków energii elektrycznej nastąpiła po przyjęciu przez Komisję decyzji z sprawie Alumix nie jest istotny, ponieważ liberalizacja nie wpłynęła na uzasadnienie twierdzenia, że nie przyznano pomocy (fakt, że ceny pokrywały koszty krańcowe) i nie mogła prowadzić do zmiany charakteru środka. Dlatego Komisja nie może powoływać się na art. 1 lit. b) ppkt (v) zdanie drugie rozporządzenia (WE) nr 659/1999 w celu uznania środka za "nową pomoc". Ponadto nawet zakładając, że liberalizacja nie odegrała roli, Alcoa twierdzi na podstawie wyroku w sprawie Alzetta(49), że Komisja nie miałaby możliwości powołać się na art. 1 lit. b) ppkt (v) zdanie drugie rozporządzenia (WE) nr 659/1999.
(96) Ponadto liberalizacja rynku energii elektrycznej nastąpiła przed przyjęciem rozporządzenia (WE) nr 659/1999. W związku z tym rozporządzenia nie można stosować do środków w sektorze energii elektrycznej nawet, jeżeli stały się środkami pomocy w wyniku liberalizacji, a środki takie reguluje art. 1 lit. b) ppkt (v) zdanie pierwsze rozporządzenia (WE) nr 659/1999 (istniejąca pomoc) i orzecznictwo Trybunału w sprawie Alzetta.
4.1.2.7. Uzasadnione oczekiwania
(97) Alcoa twierdzi ponadto że nawet w przypadku nieuznania obecnego programu za istniejącą pomoc, przedsiębiorstwo mogłoby w każdym razie powoływać się na uzasadnione oczekiwania, wobec znacznych inwestycji przeprowadzonych przez Alcoa w obydwu zakładach, w oparciu o założenie, że taryfa nie stanowiła pomocy oraz wobec istnienia precedensów w praktyce decyzyjnej Komisji, wykazującej pewien zakres swobody w traktowaniu pomocy jako istniejącej pomocy, w szczególności na decyzji Komisji dotyczącej zwolnień z podatku w przypadku zakładania przedsiębiorstw za granicą(50).
4.1.2.8. Zgodność taryfy obowiązującej na Sardynii jako pomocy regionalnej
(98) Alcoa utrzymuje, że w przypadku zakładu na Sardynii kwestionowany środek w każdym razie spełnia wymogi korzystania z pomocy regionalnej.
(99) Alcoa opisuje regionalne trudności Sardynii i problemy energochłonnych sektorów wynikające z braku połączenia międzysystemowego Sardynii w zakresie dostaw energii i istnienia duopolu ENEL/ENDESA, który zakłóca normalny proces konkurencyjny i utrzymuje wysokie ceny nawet dla dużych użytkowników. Taryfa ma stanowić sposób na zaradzenie temu problemowi.
(100) Alcoa zwraca uwagę, że zamknięcie zakładów hutniczych wpłynęłoby bezpośrednio na likwidację 2 500 miejsc pracy. Miałoby to jednak pośredni wpływ na tysiące innych stanowisk, ponieważ Alcoa jest jednym z głównych pracodawców w regionie. Nagłe zamknięcie zakładów, w odróżnieniu od stopniowego kończenia działalności, miałoby nawet bardziej dramatyczne konsekwencje.
(101) Alcoa twierdzi, że taryfa spełnia kryteria proporcjonalności pod tym względem, że ogranicza się do tego co konieczne w celu przeciwdziałania niedoskonałości rynku (brak konkurencyjnego rynku na Sardynii), a cena jest zgodna ze średnią ważoną cen energii płaconych przez inne zakłady hutnicze w UE-25.
(102) Zdaniem Alcoa nie dowiedziono braku stopniowego zmniejszania poziomu przyznawanych środków. Stopniowe obniżanie poziomu przyznawanych środków należy ocenić w odniesieniu do kosztów krańcowych dostawców, a Komisja musiałaby dowieść wzrostu tych kosztów w celu wykazania, że taryfa nie zmniejsza się. W odniesieniu do 4 % pułapu wzrostu taryfy kwestionowanego przez Komisję z uwagi na fakt, że nie zapewnia to stopniowego zmniejszania poziomu przyznawanych środków, Alcoa twierdzi, że normalną rzeczą jest ustalenie ceny na pewien okres. Pułap powinien ponadto odzwierciedlać normalną tendencję i nie należy uwzględniać nietypowych zdarzeń, takich jak wyjątkowy wzrost cen ropy naftowej. Alcoa zauważa także, że Komisja przyjęła stopniowe zmniejszanie poziomu przyznawanych środków w przypadkach, w których korzyść utrzymano przez cztery do pięciu lat, a następnie stopniowo zmniejszano(51).
(103) Według Alcoa taryfa ma charakter przejściowy, ponieważ ma obowiązywać do czasu wyeliminowania problemu z połączeniem międzysystemowym z kontynentalną częścią Włoch (najprawdopodobniej w 2010 r.). Ponadto argument Komisji, że środek obowiązuje od ponad pięciu lat, jest bezpodstawny, ponieważ dotychczas taryfa nie stanowiła pomocy.
(104) Alcoa twierdzi wreszcie, że wytyczne w sprawie krajowej pomocy regionalnej na lata 2007-2013(52) z 2007 r. nie mają w istocie zastosowania, ponieważ taryfę przyznano przed 2007 r., a zatem należy ją oceniać zgodnie z wytycznymi w sprawie krajowej pomocy regionalnej(53) z 1998 r. w sposób określony w przepisach przejściowych wytycznych w 2007 r.
4.2. Uwagi osób trzecich
4.2.1. Sprawa C 38/A/04
(105) Konkurent Portovesme Srl(54) przedstawił analizę taryfy Alumix, stwierdzając, że wszystkie preferencyjne taryfy opłat, wprowadzone przez Włochy na Sardynii na podstawie dekretu z 2004 r., stanowią niezgodną z prawem pomoc państwa, której nie można zatwierdzić jako regionalnej pomocy operacyjnej i którą należy uznać za niezgodną z rynkiem wewnętrznym.
4.2.2. Sprawa C 36/B/06
(106) Dwa stowarzyszenia producentów aluminium twierdzą, że taryfy są konieczne w celu uchronienia przed przeniesieniem przemysłu poza granice UE, do momentu, gdy możliwe będzie znalezienie rozwiązań długoterminowych.
(107) Konkurent Portovesme Srl, o którym mowa w motywie 105, zwrócił się do Komisji o uwzględnienie przy ocenie przedmiotowej sprawy również jego wkładu w sprawę C 13/06(55). Przedsiębiorstwo stwierdza ponownie, że taryfy należy uznać za niezgodne z rynkiem wewnętrznym.
(108) Włochy zwróciły się do Komisji o uznanie oświadczenia za pozbawione znaczenia dla sprawy, ponieważ sprawa C 13/06 nie dotyczy tego samego przedmiotu: środki badane w sprawie C 13/06 stanowią nową pomoc, podczas gdy taryfa Alcoa jest przedłużeniem istniejącego środka. Ponadto przedmiotowa osoba trzecia nie jest producentem aluminium i środek na rzecz Alcoa jej nie dotyczy.
(109) Komisja nie może przyjąć wniosku Włoch. Fakt, że taryfa Alcoa ma tło historyczne różne od tła innych taryf, nie czyni danych uwag pozbawionymi znaczenia dla sprawy, o ile dotyczą one istotnych kwestii, takich jak taryfy opłat za energię elektryczną na Sardynii mające charakter pomocy państwa, ich wkład w rozwój regionalny i wpływ na konkurencję. Ponadto w ramach postępowania na mocy art. 88 ust. 2 Traktatu WE środek, którego dotyczą przedstawione uwagi, nie musi wpływać bezpośrednio i indywidualnie na osobę trzecią, która przekazała te uwagi.
5. UWAGI PRZEKAZANE PRZEZ WŁOCHY
5.1. Sprawa C 38/A/04
5.1.1. Taryfa stanowi reakcję na niedoskonałość rynku
(110) Włochy wskazują, że, jak uznała sama Komisja, rynek energii elektrycznej w UE nie jest jeszcze w pełni konkurencyjny. Przedsiębiorstwa, w szczególności przedsiębiorstwa energochłonne, nie mają możliwości nabywania energii na porównywalnych warunkach w różnych państwach członkowskich.
(111) Pomimo liberalizacji przedmiotowego sektora we Włoszech istnieją niedociągnięcia strukturalne (takie jak niedostateczne połączenie międzysystemowe), co przekłada się na wysokie ceny energii i skoncentrowaną strukturę rynku, utrudniającą odpowiednim odbiorcom wybór dostawcy energii elektrycznej. Problemy te są szczególnie odczuwalne na Sardynii, na której jest tylko dwóch dostawców. Włochy twierdzą zatem, że specjalny system taryfowy, odzwierciedlający strukturę popytu, należy uznać za uzasadniony jako środek regulacyjny symulujący mechanizmy, jakie funkcjonowałyby na rynku w pełni konkurencyjnym. Interwencja ta rzekomo przywraca równe szanse między energochłonnymi przedsiębiorstwami, działającymi w różnych państwach członkowskich.
5.1.2. Taryfa nie stanowi pomocy państwa
(112) W odniesieniu do Alcoa Włochy twierdzą, że Komisja uznała, że pierwotna taryfa Alumix ustanowiona w dekrecie z 1995 r. nie stanowiła pomocy państwa, ponieważ była ona w sposób obiektywny związana ze strukturami zużycia energii w hucie i odzwierciedlała specyfikę podaży i popytu w odniesieniu do energii w danych regionach.
(113) Zdaniem Włoch dekret z 2004 r. jest oparty na tych samych danych faktycznych, na podstawie których Komisja stwierdziła, że nie wystąpiła pomoc państwa, a jednocześnie uwzględnia obecny kryzys w przemyśle metalurgicznym na Sardynii. Twierdzą, że różnica między starym a nowym systemem dotyczy jedynie struktury taryfowej. Włochy utrzymują, że zmiany te stały się niezbędne po wprowadzeniu wewnętrznego rynku energii w celu zagwarantowania neutralności taryf.
(114) W szczególności Włochy twierdzą, że taryfa Alcoa nie podlega zakazowi określonemu w art. 87 ust. 1 Traktatu WE, ponieważ nie wymaga ona przekazania środków państwowych oraz nie jest w stanie zakłócić konkurencji i wpłynąć na handel wewnątrzwspólnotowy. Ponieważ system taryfowy nie stanowił pomocy, Włochy nie uznały za konieczne zgłoszenie dekretu z 2004 r. Włochy utrzymują, że po wszczęciu szczegółowego postępowania wyjaśniającego przestały stosować dekret z 2004 r. w odniesieniu do Alcoa.
5.1.3. Brak zasobów państwowych
(115) W odniesieniu do wykorzystywania środków państwowych Włochy twierdzą, że dany system taryfowy jest całkowicie porównywalny z programem, jaki zgodnie z orzeczeniem Trybunału w sprawie PreussenElektra nie wiązał się z wykorzystaniem środków państwowych. Fundusz Wyrównawczy jako techniczny organ ds. rachunkowości systemu nie może swobodnie dysponować środkami finansowymi, które gromadzi. AEEG i ministerstwo finansów sprawują kontrolę nad działalnością Funduszu Wyrównawczego, lecz nie oznacza to, że państwo może swobodnie dysponować tymi środkami.
5.1.4. Brak wpływu na wymianę handlową
(116) W odniesieniu do wpływu na handel wewnątrzwspólnotowy argumentacja Włoch jest identyczna jak argumentacja Alcoa (zob. motywy 86-90).
5.1.5. Taryfa obowiązująca na Sardynii jest zgodna z zasadami przyznawania pomocy regionalnej
(117) Zdaniem Włoch taryfę obowiązującą na Sardynii można w każdym razie uznać za zgodną ze wspólnym rynkiem jako pomoc regionalną z uwagi na następujące kwestie. Niedoskonałości rynku energii elektrycznej na Sardynii stanowią utrudnienie regionalne, które taryfa ma złagodzić. Taryfa ma pozytywny wpływ na zatrudnienie i utrzymanie struktury społeczno-ekonomicznej na wyspie. Jest proporcjonalna do niekorzystnej sytuacji beneficjenta, krótkoterminowa i ma charakter przejściowy.
5.2. Sprawa C 36/B/06
5.2.1. Brak pomocy państwa
(118) Włochy uznały, że zgodnie z zasadami pomocy państwa nie było konieczne zgłoszenie rozszerzenia taryfy przewidzianego w art. 11 ust. 11 ustawy nr 80/2005, ponieważ dany środek nadal nie stanowi pomocy państwa. Włochy uważają, że przedłużenie okresu obowiązywania środka, który nie stanowi pomocy państwa, różni się od przedłużenia okresu obowiązywania środka pomocy, ponieważ jedynie przedłużenie okresu obowiązywania środka pomocy można uznać jako nową pomoc.
(119) Włochy, podobnie jak Alcoa, twierdzą również, że decyzja w sprawie Alumix nie była ograniczona w czasie. Utrzymują, że było to zamierzone i wskazują na fakt, iż sama Komisja uznała, że taryfa musi być środkiem długoterminowym. Twierdzenie to Włochy uzasadniają, odwołując się do punktu w decyzji w sprawie Alumix, w którym Komisja uznała, że "restrukturyzacja i przywrócenie rentowności działalności Alumix zapewnia nie krótko-, lecz długoterminowy rozwój tych obszarów".
5.2.2. Brak korzyści, brak zasobów państwowych i brak wpływu na wymianę handlową
(120) W oparciu o takie same wnioski, jak te przedstawione przez Alcoa i określone w motywach 80-85 Włochy utrzymują, że taryfa nie przynosi korzyści. Twierdzą również, że nie ma ona wpływu na wymianę handlową (zob. motywy 86-90) ani nie wymaga przekazania środków państwowych (zob. motyw 115).
(121) Włochy odwołują się do nadmiaru zdolności produkcyjnych w zakresie produkcji energii elektrycznej występującego na Sardynii i podkreślają, że w takiej sytuacji przedsiębiorstwo Alcoa normalnie miałoby znaczącą siłę przetargową i uzyskałoby konkurencyjną cenę, która byłaby tylko nieznacznie wyższa niż koszty krańcowe produkcji poniesione przez wytwórcę. Zdaniem Włoch nie jest to możliwe na Sardynii z uwagi na zachowanie operatora mającego pozycję dominującą, który może ustalać cenę na Sardynii, i w którego interesie handlowym nie leży sprzedaż po niższej cenie, jeżeli wie, że Alcoa nie może dokonać zakupu potrzebnej energii elektrycznej od innego operatora. Ponadto w sytuacji duopolu (ENEL i ENDESA, obecnie E.ON(56) w interesie obu operatorów może leżeć naliczanie ceny wyższej od ceny optymalnej pod względem ekonomicznym w celu uniknięcia wprowadzenia "złego precedensu" w pozostałych regionach Włoch. Uwzględniając znaczącą pozycję rynkową utrzymaną przez byłego monopolistę, ENEL(57), Włochy stwierdzają, że nie ma znaczącej różnicy między ceną ustaloną dla Alcoa w sytuacji monopolu (zatwierdzonej przez Komisję w decyzji w sprawie Alumix) a taryfą obowiązującą w obecnych, w dużej mierze niedoskonałych, warunkach rynkowych.
(122) Włochy kwestionują również odniesienie do średnich cen IPEX z takich samych powodów jak opisane powyżej w motywie 83.
5.2.3. Środek nie jest niezgodny z prawem
(123) Włochy twierdzą ponadto że podstawy gospodarcze decyzji w sprawie Alumix od lat nie uległy zmianie. W rozszerzeniu taryfy nie było zatem niczego nowego i nie można uznać, że stanowi ona nową pomoc. Zdaniem Włoch niewłaściwe jest również klasyfikowanie przedmiotowego środka jako pomocy niezgodnej z prawem.
5.2.4. Taryfa jest uzasadniona
(124) Włochy utrzymują, że w ich ocenie Komisja powinna również uwzględnić wnioski przestawione w pierwszym sprawozdaniu Grupy Wysokiego Szczebla ds. Konkurencyjności, Energii i Środowiska, w którym wyróżniono dwa nowe czynniki, które w ostatnich latach ograniczały produkcję aluminium, tj. globalizację rynku odniesienia dla aluminium i powstanie wewnętrznego rynku energii.
(125) W szczególności od 1996 r. nie rozwiązano problemu wysokiego kosztu energii elektrycznej potrzebnej do produkcji aluminium na Sardynii i w Wenecji Euganejskiej, uznanego w decyzji w sprawie Alumix. Trwały charakter tych kwestii uzasadnia przedłużenie taryfy, która w każdym przypadku miała być środkiem długookresowym sprzyjającym rozwojowi przemysłu. Włochy wskazują, że inne okoliczności, które Komisja uwzględniła w decyzji w sprawie Alumix, również nie uległy zmianie, w szczególności określone struktury zużycia energii w hutach aluminium i niedostateczny stopień liberalizacji rynku energii elektrycznej.
(126) Włochy twierdzą, że do czasu dokonania pełnej liberalizacji rynku konieczne jest przedłużenie okresu obowiązywania preferencyjnych taryf opłat za energię elektryczną i wszelkich podobnych instrumentów wprowadzonych przez inne państwa członkowskie w celu ochrony przemysłu europejskiego i zwiększenia jego konkurencyjności.
(127) Jedynym długoterminowym rozwiązaniem prowadzącym do obniżenia kosztu energii elektrycznej jest zdaniem Włoch stworzenie odpowiedniej infrastruktury do produkcji energii elektrycznej i połączenia międzysystemowego, co spowoduje skuteczne otwarcie rynku dla nowych podmiotów. Włochy wskazują, że gazociąg GALSI, którym gaz ziemny będzie przesyłany z Algierii przez Sardynię do Europy, i podmorskie połączenie kablowe SAPEI, przyczynią się do poprawy połączenia międzysystemowego z Włochami kontynentalnymi. Infrastruktura ta jest obecnie w trakcie budowy. W związku z tym Włochy twierdzą, że do czasu jej zakończenia należy utrzymać obowiązujące taryfy.
(128) Włochy podkreślają również, że danej sprawy nie można porównywać ze sprawą C 34/02, którą przytoczono w decyzji o wszczęciu postępowania w 2006 r. w celu wskazania, że Komisja stwierdziła już, że brak przepustowości połączeń wzajemnych między sieciami energetycznymi nie stanowi ograniczenia regionalnego dla Sardynii. Zdaniem Włoch przytoczona sprawa dotyczyła pomocy dla MŚP, które nie zużywają dużych ilości energii, a więc są mniej narażone na skutki braku odpowiedniej infrastruktury energetycznej i niedoskonałości rynku energii elektrycznej na Sardynii niż takie przedsiębiorstwa jak Alcoa.
(129) Włochy wskazują również, że grupa wysokiego szczebla jest świadoma konieczności utrzymania na terytorium UE sektorów energochłonnych, takich jak hutnictwo żelaza i metali nieżelaznych(58) poprzez zwiększenie w nich konkurencyjności, a w szczególności poprzez zapewnienie im dostępu do energii elektrycznej po konkurencyjnych cenach.
(130) Włochy przedstawiają szczegółowy opis środków podjętych przez inne państwa członkowskie, takie jak Niemcy, Hiszpania, Francja, Finlandia i Grecja, w celu obniżenia kosztów energii elektrycznej ponoszonych przez sektory energochłonne i powstrzymania procesu przenoszenia produkcji poza UE. Włochy wskazują, że środki takie mogą przybierać różne formy, przynoszą takie same skutki gospodarcze jak włoska preferencyjna taryfa i podkreślają, że harmonizacja takich środków byłaby dla UE pożądana, gdyż umożliwiłaby stworzenie równych szans dla sektorów europejskich i ich konkurentów w państwach trzecich. Jednak w krótkiej perspektywie nie należy uznawać środków przyjętych przez Włochy za pomoc i należy je ocenić według tych samych kryteriów, co środki wprowadzone przez inne państwa członkowskie.
6. OCENA ŚRODKA
6.1. Czasowy i przedmiotowy zakres postępowania
(131) Komisja uważa, że na wstępie niezbędne jest wyraźne określenie czasowego i przedmiotowego zakresu postępowania, zdefiniowanego w decyzjach o wszczęciu postępowania.
6.1.1. Postępowanie z 2004 r. (sprawa nr C 38/A/04)
(132) Potrzeba takiego wyraźnego określenia zakresu wynika z faktu, że w chwili wejścia w życie w kwietniu 2004 r. dekretu z 2004 r., preferencyjna taryfa Alcoa była objęta zatwierdzeniem pomocy państwa (decyzja w sprawie Alumix) do grudnia 2005 r.(59)
(133) Biorąc pod uwagę częściowe czasowe pokrywanie się programu Alumix i przepisów zaskarżonych w 2004 r., konieczne jest wyjaśnienie, czy w decyzji o wszczęciu postępowania z 2004 r. zakwestionowano przedłużenie w czasie taryfy Alcoa poza pierwotny okres obowiązywania programu Alumix (od dnia 1 stycznia 2006 r.), czy też zakwestionowano również sam program Alumix w okresie od kwietnia 2004 r. do grudnia 2005 r. ze względu na zmiany w jego mechanizmie finansowania.
(134) Dokładana lektura samej decyzji wskazuje, że zakwestionowano w niej ogólnie nowy system taryfowy wprowadzony dekretem z 2004 r. na rzecz odnośnych beneficjentów (Portovesme Srl, ILA Spa, Euroallumina Spa i Alcoa) i nie można jej interpretować jako decyzji kwestionującej sam program Alumix. Wniosek ten uzasadniają następujące spostrzeżenia.
(135) Po pierwsze, ocena kwestionowanego środka jest globalna i nie wprowadza rozróżnienia pomiędzy beneficjentami. W szczególności nie została szczegółowo opisana ani oceniona odrębna sytuacja prawna Alcoa jako beneficjenta zatwierdzonej taryfy Alumix.
(136) Po drugie, uwagi Komisji dotyczące znaczącej różnicy pomiędzy systemem Alumix a nowym systemem taryfowym(60), przedstawione jedynie w celu wykazania, że ustaleń Alumix nie można ekstrapolować do nowego systemu taryfowego ze względu na inny mechanizm finansowania.
(137) Po trzecie, gdyby decyzja o wszczęciu postępowania z 2004 r. miała na celu zakwestionowanie pierwotnego programu Alumix, podawałaby podstawę prawną, na jakiej pierwotna taryfa została przyznana (dekret z 1995 r.), a także jakieś wyjaśnienie, dlaczego taryfa w formie zmienionej nowymi ramami regulacyjnymi ogranicza ważność ustaleń Komisji odnośnie do Alumix przed terminem wygaśnięcia programu.
(138) Dlatego Komisja uważa, że w przypadku Alcoa w decyzji o wszczęciu postępowania z 2004 r. zakwestionowano przedłużenie programu Alumix na okres dacie jego wygaśnięcia w dniu 31 grudnia 2005 r. Zatem czasowy zakres postępowania z 2004 r. ogranicza się do okresu rozpoczynającego się w dniu 1 stycznia 2006 r.
(139) W tym jednak terminie dekret z 2004 r. został de facto zastąpiony ustawą nr 80/2005, która weszła w życie w dniu 1 stycznia 2006 r. (zob. motywy 48 i 142). Dekret z 2004 r. jest więc zasadniczo nieistotny w niniejszym postępowaniu.
6.1.2. Postępowanie z 2006 r. (sprawa nr C 36/B/06)
(140) Brzmienie decyzji o wszczęciu postępowania z 2006 r. nie wymaga wykładni: zakwestionowano w niej jednoznacznie przyjęte w ustawie nr 80/2005(61) przedłużenie taryfy do 2010 r., a nie program Alumix jako taki.
(141) Jeśli chodzi o czasowy zakres postępowania z 2006 r., Komisja zauważa, że w tym przypadku program Alumix, który wygasł w grudniu 2005 r., i zakwestionowane przedłużenie taryfy, które miało miejsce w dniu 1 stycznia 2006 r., nie pokrywają się czasowo (zob. motyw 48). Potwierdza to pkt 132 wyroku Trybunału.
6.1.3. Wnioski dotyczące zakresu decyzji
(142) Ponieważ w dniu 1 stycznia 2006 r. dekret z 2004 r. został zastąpiony ustawą nr 80/2005, nie ma on bezpośredniego znaczenia dla postępowania. Postępowanie koncentruje się więc na jednym konkretnym środku: przedłużeniu taryfy Alcoa od dnia 1 stycznia 2006 r. do 31 grudnia 2010 r. na mocy ustawy nr 80/2005 w związku z właściwymi przepisami przyjętymi przez AEEG. Biorąc jednak pod uwagę, że istnieje tylko jedna taryfa Alcoa, bez względu na podstawę prawną jej przyznania, gdyby Włochy miały uznać, że dekret z 2004 r. mógłby stanowić taką podstawę w okresie od stycznia 2006 r. do czerwca 2007 r., wnioski niniejszej decyzji należy uznać za mające zastosowanie również do środka wprowadzonego dekretem z 2004 r.(62)
6.2. Istnienie pomocy państwa w rozumieniu art. 87 ust. 1 Traktatu WE
(143) Środek stanowi pomoc państwa w rozumieniu art. 87 ust. 1 Traktatu WE, jeśli spełnione są następujące warunki: środek a) przynosi beneficjentowi korzyść gospodarczą, b) jest przyznany przez państwo lub z zasobów państwa; c) ma charakter wybiórczy; d) oddziałuje na wewnątrzwspólnotową wymianę handlową i może zakłócać konkurencję w UE.
(144) Zarówno Włochy, jak i Alcoa twierdzą, że taryfa nie stanowi pomocy państwa.
6.2.1. Istnienie korzyści
(145) Na wstępie Komisja zauważa, że w ramach ustaleń taryfowych, o których mowa w art. 11 ust. 11 ustawy nr 80/2005, państwo interweniuje w celu utrzymania ceny energii elektrycznej na znacząco niższym poziomie niż cena, którą przedsiębiorstwo Alcoa mogłoby uzyskać (i uzyskało) w rzeczywistych warunkach rynkowych. Gdyby Alcoa była w stanie uzyskać tę cenę bezpośrednio od jednego z dostawców energii elektrycznej w przedmiotowych regionach, interwencja państwowa nie byłaby konieczna. Ani Włochy, ani Alcoa nie podważają twierdzenia, zgodnie z którym w odnośnych regionach rzeczywiste ceny rynkowe są wyższe niż cena faktycznie płacona przez Alcoa dzięki zwrotom z Funduszu Wyrównawczego.
(146) Jeśli chodzi o metodę zaproponowaną przez Alcoa w celu oceny istnienia korzyści (czy specjalna cena jest niższa niż cena obowiązująca na w pełni konkurencyjnym rynku), należy przede wszystkim zauważyć, że ta argumentacja została już odrzucona w wyroku Trybunału (pkt 71 wyroku). Ani sądy wspólnotowe, ani Komisja w swojej ocenie istnienia korzyści nie uwzględniają warunków, które panowałyby na hipotetycznym, lepiej funkcjonującym rynku. Warunki panujące na odnośnych rzeczywistych rynkach konsekwentnie służą za ramy odniesienia, jak na przykład w przypadku sprawy dotyczącej Holendrów prowadzących uprawy szklarniowe(63), w której Komisja wykorzystała test rynkowy prywatnego inwestora do oceny istnienia korzyści w określonych cenach gazu.
(147) Ponadto argument Alcoa sugeruje, że w przypadku gdy rynek nie funkcjonuje prawidłowo, ustanowienie przez państwo członkowskie cen, które symulują warunki efektywnej konkurencji, byłoby uzasadnione. Według tej argumentacji ceny ustanowione przez państwo nie będą przynosić korzyści, jeżeli jako ramy odniesienia przyjmie się w pełni konkurencyjny rynek. Argumentacja ta jest niezgodna z zasadą ustanowioną w orzecznictwie wspólnotowym, zgodnie z którą "dążenie państwa członkowskiego do przybliżenia warunków konkurencji określonego sektora gospodarki do warunków panujących w innych państwach członkowskich, przez jednostronne zastosowanie odpowiednich środków, nie odbiera tym środkom charakteru pomocy"(64). Komisja uważa, że powyższa zasada ma również zastosowanie do sytuacji, w których państwo członkowskie dąży do przybliżenia warunków konkurencji do warunków panujących na w pełni konkurencyjnym rynku.
(148) Ponadto idąc śladem propozycji Alcoa, dotacje przyznane przez państwa członkowskie w celu wypełnienia luki pomiędzy ceną swobodnie negocjowaną pomiędzy dwoma podmiotami rynkowymi a teoretyczną ceną, jaką można by osiągnąć w ramach ustaleń w warunkach pełnej konkurencji, nie stanowiłyby pomoc państwa. Byłoby to niezgodne z samym celem kontroli pomocy państwa.
(149) Alcoa utrzymuje jednak, że jest to właśnie metoda zastosowana przez Komisję w sprawie Alumix.
(150) Komisja przypomina, że metoda wykorzystana w Alumix odnosiła się do bardzo specyficznej sytuacji. W sprawie Alumix taryfa została dopuszczona przez ENEL, wówczas w pełni państwowego monopolistę na rynku energii elektrycznej, który jeszcze nie został zliberalizowany(65). W takiej sytuacji Komisja musiała ustalić, czy ENEL sprzedawał po sztucznie niskiej cenie, czy postępował jak racjonalny podmiot gospodarki rynkowej. Ze względu na monopol ENEL na wytwarzanie i dostawy energii nie istniała cena na konkurencyjnym rynku, do której Komisja mogłaby odnieść się w celu oceny istnienia korzyści. W związku z tym Komisja opracowała metodę, pozwalającą na określenie najniższej teoretycznej ceny rynkowej, po której racjonalny dostawca byłby gotów sprzedawać swojemu "najlepszemu klientowi" (największemu konsumentowi o jednolitym profilu zużycia energii) w specyficznych warunkach rynku na Sardynii i w Wenecji Euganejskiej: rozsądny dostawca dążyłby do pokrycia przynajmniej krańcowych kosztów produkcji i niewielkiej części kosztów stałych.
(151) Metoda ta nie może być jednak stosowana powszechnie i w oderwaniu od jej źródłowego kontekstu w sytuacji, gdy ceny nie są już ustanawiane przez państwowego monopolistę, lecz swobodnie negocjowane na rynku, a cena Alcoa nie może być już postrzegana jako zwykła transakcja handlowa, gdyż wyraźnie jest dotowaną taryfą. Zgodnie rozwojem wydarzeń opisanym powyżej w motywach 39-43 program nie stanowi już taryfy w dosłownym znaczeniu tego słowa, ponieważ nie jest to już cena nałożona przez ENEL - dostawcę przedsiębiorstwa Alcoa - ani cena netto finansowana przez ENEL, lecz "cena końcowa" wynikająca ze zwrotu z Funduszu Wyrównawczego i ceny płaconej dostawcy Alcoa. W związku z tym analiza przeprowadzona w decyzji w sprawie Alumix, w ramach której zbadano zachowanie ENEL, jest absolutnie nieistotna dla sprawy, jak potwierdził wyrok Trybunału, w szczególności w pkt 132.
(152) Ponieważ kryteria Alumix nie mają znaczenia przy ustalaniu, czy obecne ustalenia taryfowe przynoszą korzyść przedsiębiorstwu Alcoa, nieistotne są również obliczenia, dostarczone przez Włochy i Alcoa, które miałyby wykazać, że cena nadal spełnia kryteria Alumix, ponieważ pokrywa krańcowe koszty produkcji ENEL.
(153) W każdym razie Komisja uważa, że obliczenia dostarczone przez Włochy i Alcoa nie odzwierciedlają precyzyjnie ceny, jaką Alcoa "normalnie" płaciłaby na doskonale konkurencyjnym rynku, nawet zakładając - wbrew temu, co wykazano - że krańcowe koszty produkcji producenta można by uwzględnić jako właściwy punkt odniesienia.
(154) W szczególności minimalna cena IPEX, przytoczona przez Alcoa jako odpowiednik tego, co przedsiębiorstwo Alcoa "normalnie" płaciłoby na doskonałym rynku (20 EUR) odpowiada krańcowym kosztom produkcji elektrowni podstawowych (najtańszych zakładów). Energia elektryczna z elektrowni podstawowych jest jednak sprzedawana po niskiej cenie tylko poza godzinami szczytu(66). W godzinach szczytu cała wytwarzana energia (w tym wytwarzana przez elektrownie systemowe) jest sprzedawana po dużo wyższej cenie, ponieważ jest ona określana przez krańcową elektrownię, która jest elektrownią podszczytową lub szczytową(67). Alcoa zużywa energię elektryczną nie tylko poza godzinami szczytu, lecz 24 godziny na dobę. Tak więc reprezentatywna cena, która przekonująco odzwierciedlałaby doskonałą konkurencję, musiałaby być średnią ważoną czasowo. Średnia ta powinna obejmować niektóre elementy niskich cen dla okresów zasilania podstawowego, ale również niektóre elementy wysokich cen dla okresów zasilania szczytowego.
(155) Na Sardynii, gdzie gaz jest niedostępny, zakłady zasilane węglem wyznaczają ceny przez 80 % roku, podczas gdy zakłady zasilane olejem wyznaczają ceny dla pozostałych 20 % roku. Nawet używając bardzo skromnych obliczeń Alcoa kosztów krańcowych dla węgla (20 EUR/MWh) i oleju (60 EUR/MWh), średnia ważona czasowo wynosiłaby około 28 EUR/MWh, co stanowi więcej niż 26 EUR/MWh płacone obecnie przez Alcoa. Komisja uważa więc, że przynajmniej w stosunku do Sardynii taryfa Alcoa jest poniżej krańcowych kosztów produkcji producentów energii elektrycznej i że w żadnym razie nie spełniłaby ona kryteriów Alumix, przy założeniu -czemu zaprzeczano - że są one istotne dla sprawy.
(156) Alcoa i Włochy utrzymują, ze Komisja niesłusznie proponuje stosowanie średnich cen IPEX w celu odzwierciedlenia ceny rynkowej, jaką duzi klienci przemysłowi płaciliby normalnie w przedmiotowych regionach (zob. motyw 83). Wypacza to jednak argumentację zawartą w decyzji o wszczęciu postępowania z 2006 r. W decyzji tej porównanie pomiędzy średnimi cenami IPEX miało jedynie uzasadnić wątpliwości co do twierdzenia, że ceny energii elektrycznej na Sardynii były znacznie wyższe niż w innych regionach Włoch. Komisja zasugerowała, że różnice w średnich cenach IPEX pomiędzy regionami mogłyby być reprezentatywne dla różnic w cenach negocjowanych dwustronnie.
(157) Natomiast Komisja nie sugerowała nigdy, że średnie ceny IPEX mogłyby reprezentować cenę rynkową, jaką mogłoby uzyskać przedsiębiorstwo Alcoa. W niniejszym przypadku nie ma konieczności szukania odpowiednika. Alcoa zawarła umowę z ENEL po nominalnej cenie, która jest mniej więcej równa, według dostępnych informacji, standardowej taryfie pobieranej przez ENEL od zakładów zasilanych prądem elektrycznym o wysokim napięciu. Umowa ta stanowi punkt odniesienia dla oceny i ilościowego oszacowania korzyści uzyskiwanej przez przedsiębiorstwo.
(158) Podsumowując, taryfa zmniejsza obciążenia, które wynikają z umowy i które powinny normalnie zostać uwzględnione w budżecie przedsiębiorstwa, a tym samym, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, środek przynosi przedsiębiorstwu Alcoa korzyść ekonomiczną(68). Komisja uważa, że korzyść jest równa środkom wyrównawczym wypłacanym przez Fundusz Wyrównawczy, pokrywającym różnicę pomiędzy ceną umowną a ceną preferencyjną. Wniosek ten odnosi się do dwóch hut Alcoa na Sardynii i w Wenecji Euganejskiej.
6.2.2. Selektywność
(159) Ponieważ preferencyjne taryfy opłat za energię elektryczną we Włoszech przyznano wyłącznie przedsiębiorstwu Alcoa i kilku innym przedsiębiorstwom zlokalizowanym na Sardynii, wynikająca z nich korzyść ma charakter selektywny.
6.2.3. Zasoby państwowe i możliwość przypisania ich państwu
(160) Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem korzyść można uznać za pomoc państwa zgodnie z art. 87 ust. 1 Traktatu WE wyłącznie wtedy, jeżeli przyznano ją bezpośrednio lub pośrednio z zasobów państwowych(69) i można ją przypisać państwu(70).
(161) Jak opisano w motywie 43, kwestionowana taryfa finansowana jest z opłaty parapodatkowej pobieranej przez Fundusz Wyrównawczy w formie komponentu A4 taryfy opłat za elektryczność. Opłata ta jest obowiązkowa, ponieważ nakłada ją AEEG w drodze decyzji wdrażającej prawodawstwo krajowe. Fundusz Wyrównawczy jest podmiotem prawa publicznego, ustanowionym na mocy ustawy, pełniącym swoje funkcje na podstawie szczegółowych instrukcji zawartych w decyzjach AEEG.
(162) Także zgodnie z ustalonym orzecznictwem zyski z opłaty, która na mocy prawa krajowego jest obowiązkowa i uiszczana na rzecz powołanego na mocy ustawy podmiotu prawa publicznego, stanowią zasoby państwowe w rozumieniu art. 87 ust. 1 Traktatu, jeżeli przeznacza się je na finansowanie środka spełniającego inne kryteria określone w tym artykule(71).
(163) W celu potwierdzenia tezy, że przedmiotowy środek nie jest finansowany z zasobów państwowych, Włochy i Alcoa opierają się na wyrokach w sprawach PreussenE-lektra(72) i Pearle(73). Obydwie strony twierdzą, że fundusze wymagane do sfinansowania taryfy są przekazywane podmiotowi prywatnemu (Alcoa) przez podmioty prywatne (odbiorcy energii elektrycznej): rola państwa ogranicza się do przyjęcia ustawy nakazującej płatność wymaganych sum bez prawa decydowania w kwestii innego wykorzystania funduszy niż do realizacji systemu przewidzianego w ustawie. Według Włoch i Alcoa w szczególności Fundusz Wyrównawczy nie może sprawować żadnej kontroli nad funduszami i pełni jedynie funkcję pośrednika w zakresie rachunkowości.
(164) W sprawie PreussenElektra Trybunał uznał, że obowiązek nałożony na prywatne przedsiębiorstwa zajmujące się zaopatrzeniem w energię elektryczną, aby nabywać energię elektryczną ze źródeł odnawialnych po cenach minimalnych wyższych od rzeczywistej wartości ekonomicznej tego rodzaju energii elektrycznej, nie stanowi pomocy państwa, ponieważ środek nie wiąże się z bezpośrednim lub pośrednim przekazaniem zasobów państwowych. Zdaniem Włoch i Alcoa niniejszy przypadek jest porównywalny do sprawy PreussenElektra w zakresie, w jakim podmioty prywatne (odbiorcy energii elektrycznej) także przekazują fundusze podmiotowi prywatnemu (Alcoa), a państwo nie sprawuje kontroli nad przedmiotowymi środkami.
(165) Komisja przypomina, że w sprawie PreussenElektra zasoby wymagane do sfinansowania środka przekazywane były producentom energii odnawialnej bezpośrednio przez dostawców bez udziału jakiegokolwiek podmiotu prawa publicznego. W tamtym systemie przekazywane sumy nie mogły nigdy znaleźć się w gestii organów państwa członkowskiego. W przedmiotowym przypadku środki pieniężne przepływają przez podmiot prawa publicznego, Fundusz Wyrównawczy, zanim kierowane są do beneficjenta końcowego. Orzecznictwo w sprawie PreussenE-lektra dotyczy zatem innych okoliczności faktycznych i jest bez znaczenia dla niniejszej sprawy.
(166) Wyrok w sprawie Pearle daje bardziej bezpośrednie wskazówki dla niniejszej sprawy. Jednak interpretacja Komisji różni się od interpretacji przedstawionej przez Włochy i Alcoa. W sprawie Pearle Trybunał stwierdził, że w pewnych określonych warunkach środki pochodzące z opłaty i przepływające przez podmiot prawa publicznego nie stanowią zasobów państwowych. W sprawie Pearle środki były finansowane w całości przez sektor gospodarczy z jego wyłącznej inicjatywy. Środki pieniężne pobierano z opłat parapodatkowych przepływających przez podmiot prawa publicznego, który nie mógł w żadnym przypadku wykorzystywać tych funduszy. Ponadto istniała korespondencja między podmiotami, które uiszczały opłaty i podmiotami otrzymującymi korzyści płynące ze środka.
(167) Włochy i Alcoa uważają, że głównym kryterium w sprawie Pearle jest to, czy państwo ma prawo wykorzystać fundusze inaczej niż do realizacji systemu przewidzianego w ustawie. Podnoszą, że Fundusz Wyrównawczy nie ma swobody decyzyjnej co do wypłat funduszy, które przeznaczono na finansowanie taryf i których w żadnym przypadku nie zalicza się do sfery finansów publicznych. Dlatego zdaniem Włoch i Alcoa państwo nie może swobodnie dysponować funduszami, a zatem nie stanowią one zasobów państwowych.
(168) Na wstępie należy zauważyć, że chociaż niektóre z kryteriów w sprawie Pearle można subiektywnie uznać za ważniejsze od innych, nie występuje w niej "kryterium kluczowe". Warunki wymienione w wyroku mają charakter kumulatywny. Taką interpretację przedstawił także Sąd w sprawie Earl Salvat(74), w której zbadał zaskarżone opłaty parapodatkowe w świetle wszystkich kryteriów ze sprawy Pearle łącznie oraz każdego z osobna.
(169) Przed zbadaniem roli pełnionej przez Fundusz Wyrównawczy Komisja upewniła się, czy spełniono którekolwiek z innych kryteriów wymienionych w sprawie Pearle. Jest oczywiste, że w odróżnieniu od sprawy Pearle, taryfę Alcoa ustanowiono z inicjatywy państwa, a nie sektora gospodarczego. Ponadto w sprawie Pearle beneficjenci środka także jako jedyni wnosili wkład w środki, tak że interwencja podmiotu prawa publicznego nie zmierzała do przysporzenia korzyści, która stanowiłaby dodatkowe obciążenie dla państwa. W przedmiotowej sprawie beneficjent, którym jest Alcoa, nie jest obciążony finansowo opłatą, ciężar ten spoczywa wyłącznie na odbiorcach energii elektrycznej. Dlatego nie można skutecznie powoływać się na orzecznictwo w sprawie Pearle bez względu na to, czy można uznać za zasadną argumentację Alcoa i Włoch dotyczącą roli Funduszu Wyrównawczego wyłącznie jako pośrednika w zakresie rachunkowości.
(170) Odwołując się do Funduszu Wyrównawczego Komisja przypomina, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem "nie należy rozróżniać przypadków, w których pomoc jest przyznawana bezpośrednio przez państwo, i przypadków, w których jest ona udzielana za pośrednictwem organizacji publicznej lub prywatnej, wskazanej lub utworzonej przez to państwo"(75). Dlatego publiczny lub prywatny status Funduszu Wyrównawczego nie jest decydujący dla celów zastosowania zasad pomocy państwa. Fakt, że Fundusz Wyrównawczy jest podmiotem prawa publicznego nie oznacza automatycznie, że ma zastosowanie art. 87 Traktatu WE(76); podobnie interwencja organizacji prywatnej sama w sobie nie wyklucza zastosowania tego artykułu(77).
(171) Analiza nie może jednak ograniczać się do kompetencji Funduszu Wyrównawczego jako podmiotu prawa publicznego. Należy raczej ustalić, czy, ogólniej rzecz ujmując, państwo może sprawować kontrolę nad funduszami wykorzystanymi do finansowania taryfy bezpośrednio lub za pośrednictwem jakiegoś innego wskazanego przez siebie organu. Ten sam test należałoby zastosować, gdyby Fundusz Wyrównawczy był organem prywatnym.
(172) Niedawny wyrok Trybunału Sprawiedliwości w sprawie Essent(78) zapewnia wskazówki w tej kwestii. W sprawie Essent Niderlandy wprowadziły ustawą dopłatę do ceny energii elektrycznej. Dopłatę płacili odbiorcy energii elektrycznej operatorom sieci, którzy z kolei przekazywali środki pieniężne wskazanemu przedsiębiorstwu SEP. SEP nie miało prawa decydowania w zakresie zarządzania środkami i działało pod ścisłą kontrolą władz. Trybunał doszedł do wniosku, że dochód z dopłaty stanowił zasoby państwowe, ponieważ dopłatę do ceny energii elektrycznej nałożono na mocy prawa krajowego, więc stanowiła ona opłatę, a SEP nie mogło wykorzystywać dochodów z tej opłaty do innych celów niż określone ustawą, tak że środki pieniężne pozostawały pod kontrolą publiczną i były tym samym dostępne dla organów krajowych. Trybunał uznał, że wystarczyło to do uznania tych środków pieniężnych za zasoby państwowe.
(173) Podobieństwa do niniejszej sprawy są oczywiste. Dopłatę do ceny energii elektrycznej stosowaną do sfinansowania taryfy Alcoa, podobnie jak w sprawie Essent, nałożono na mocy ustawy. Fundusz Wyrównawczy pełni tę samą rolę co SEP, skoro gromadzi dochody z opłaty parapodatkowej i nimi zarządza oraz podlega takim samym ograniczeniom, ponieważ nie może wykorzystywać dochodów z tej opłaty do innych celów niż określone ustawą (finansowanie taryf preferencyjnych). Państwo może kontrolować wykorzystywanie przedmiotowych środków i nadawać mu kierunek: Fundusz Wyrównawczy pełni swoje funkcje w zakresie rachunkowości w oparciu o szczegółowe instrukcje od AEEG, który działa w ramach regulacyjnych uprawnień ustawowych lub wdrażania przepisów krajowych (zob. motyw 26 i 27 powyżej). W związku z tym środki, którymi dysponuje Fundusz Wyrównawczy, pozostają cały czas pod kontrolą publiczną.
(174) Analiza ta jest zgodna z decyzją Komisji w sprawie dotyczącej kosztów osieroconych we Włoszech(79), w której scharakteryzowano środki pieniężne administrowane przez Fundusz Wyrównawczy na rachunku A6 jako zasoby państwowe.
(175) W każdym razie uznanie środków pieniężnych administrowanych przez Fundusz Wyrównawczy za zasoby państwowe znalazło definitywne potwierdzenie w niedawnym wyroku Sądu w sprawie Iride(80).
(176) Włoski Sąd Kasacyjny orzekł już (wyrok nr 11632/03 z dnia 3 kwietnia 2003 r.), że osobowość prawna Funduszu Wyrównawczego nie była odrębna od osobowości prawnej państwa włoskiego oraz że środki pieniężne przekazane Funduszowi Wyrównawczemu należy uważać za własność państwa, nawet jeżeli pochodziły od podmiotów prywatnych i były przeznaczone dla przedsiębiorstw prywatnych. W sprawie Iride strona skarżąca Iride SpA i Iride Energia SpA wniosła sprawę do Sądu odwołując się od decyzji, w której Komisja uznała za zasoby państwowe kwoty, którymi administrował Fundusz Wyrównawczy na rachunku A6. Argumenty wysuwane przez stronę skarżącą były bardzo podobne do argumentów Alcoa. Strona skarżąca kwestionowała argumentację z orzeczenia Sądu Kasacyjnego, utrzymując, że rolą Funduszu Wyrównawczego jest jedynie pośrednictwo w prowadzeniu rachunkowości między osobami prywatnymi, podlegającymi obowiązkowi finansowemu, a beneficjentami przedmiotowych kwot, co nie pozwalało Funduszowi Wyrównawczemu korzystać ze środków pieniężnych zdeponowanych nawet na krótki czas. Strona skarżąca również twierdziła, że ma zastosowanie orzecznictwo w sprawie PreussenE-lektra.
(177) W wyroku wydanym w dniu 11 lutego 2009 r. Sąd wypowiedział się w bardzo jasny sposób. Podkreśliwszy, że zakwestionowanie interpretacji prawa włoskiego dokonanej przez Sąd Kasacyjny nie leży w jego jurysdykcji, Sąd Pierwszej Instancji potwierdził, że środki pieniężne znajdujące się na rachunku A6 Funduszu Wyrównawczego należy uważać za zasoby państwowe, ponieważ nie dość, że były własnością państwa, to znajdowały się pod jego stałą kontrolą(81).
(178) Wniosek ten dotyczył rachunku A6 Funduszu Wyrównawczego wykorzystywanego do finansowania kosztów osieroconych włoskiego sektora energii elektrycznej. Można go jednak w sposób logiczny rozszerzyć na komponent A4, który jest wykorzystywany do finansowania kwestionowanej taryfy. Wyrok Sądu Kasacyjnego oparto na analizie osobowości prawnej Funduszu Wyrównawczego, zatem ustalenie dotyczące własności państwa ma zastosowanie do wszystkich środków pieniężnych zdeponowanych w Funduszu Wyrównawczym. Dotyczy to również dokonanego przez Sąd ustalenia, że państwo może kontrolować środki, którymi administruje Fundusz Wyrównawczy. Jedyną różnicą między rachunkiem A6 i komponentem A4 jest cel zebranych środków (pokrycie kosztów osieroconych w przypadku rachunku A6 i finansowanie taryf preferencyjnych w przypadku komponentu A4). Kwoty przekazane Alcoa z komponentu A4 należy zatem również uznać za środki państwowe.
(179) Finansowaną z zasobów państwowych taryfę Alcoa można przypisać państwu(82), ponieważ podstawę prawną środka określono w przepisach krajowych i w decyzjach AEEG, który jest podmiotem prawa publicznego.
6.2.4. Wpływ na wymianę handlową i zakłócenie konkurencji
(180) W odniesieniu do wpływu środka na wymianę handlową pomiędzy państwami członkowskimi i wynikające zakłócenie konkurencji bezsporny jest fakt, że rynek aluminium jest w pełni otwarty na konkurencję. W decyzjach dotyczących połączeń Komisja konsekwentnie uznawała, że geograficzny rynek aluminium hutniczego obejmuje cały świat(83).
(181) W motywie 214 wykazane zostanie, że Włochy nie zgłosiły rozszerzenia taryfy Alcoa. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem(84) w przypadku niezgłoszonej pomocy Komisja nie musi wykazywać konsekwencji środka: "Gdyby Komisja musiała w swojej decyzji wykazać rzeczywisty skutek już przyznanej pomocy, prowadziłoby to bezpośrednio do uprzywilejowania państw członkowskich przyznających pomoc z naruszeniem obowiązku jej zgłoszenia przewidzianego w art. 93 ust. 3 Traktatu w stosunku do państw, które zgłaszają pomoc w fazie projektu".
(182) W związku z tym Komisja zobowiązana jest tylko wykazać ewentualny negatywny wpływ środka na wewnątrzwspólnotową wymianę handlową i konkurencję.
(183) Komisja rozważyła argument Alcoa i Włoch, zgodnie z którym taryfa nie ma wpływu na wymianę handlową i nie zakłóca konkurencji, ponieważ nie występuje rzeczywisty obrót handlowy między państwami członkowskimi i mało prawdopodobne jest, aby rozwinął się on w przewidywalnej przyszłości (zob. motywy 86-88), a w związku ze szczególnymi cechami sektora aluminium taryfa nie szkodzi europejskim konkurentom Alcoa (zob. motyw 89).
(184) Należy przypomnieć, że w praktyce decyzyjnej Komisji i w orzecznictwie Trybunału brak rzeczywistego obrotu handlowego nigdy nie został uznany za dowód braku wpływu środka pomocy na wewnątrzwspólnotową wymianę handlową. Trybunał konsekwentnie orzekał, że pomoc udzielona określonemu przedsiębiorstwu może mieć wpływ na wymianę handlową z innymi państwami członkowskimi i zakłócać konkurencję, nawet w przypadku gdy przedsiębiorstwo-beneficjent samo nie uczestniczy w wewnątrzwspólnotowej wymianie handlowej. W przypadku gdy państwo członkowskie przyznaje przedsiębiorstwu pomoc, produkcja krajowa może pozostać na poziomie niezmienionym lub ulec zwiększeniu, co powoduje zmniejszenie możliwości eksportowych przedsiębiorstw zlokalizowanych w innych państwach członkowskich na rynek przedmiotowego państwa(85).
(185) Ponadto tendencja malejącej produkcji w UE i rosnących przywozów z państw trzecich przy ograniczonym lub niewystępującym obrocie handlowym między państwami członkowskimi nie jest czymś niezwykłym: jest typowa dla sektorów, w których występują problemy strukturalne lub znaczna konkurencja. Takie sektory są szczególnie wrażliwe na środki podejmowane przez państwa członkowskie w celu poprawienia pozycji rynkowej przemysłu krajowego.
(186) Fakt, że niewielka produkcja aluminium hutniczego we Włoszech może nie mieć wpływu na cenę referencyjną, jest nieistotny. Istnienie ceny referencyjnej dla aluminium, która nie ulega łatwo wpływom warunków produkcji w pojedynczym państwie członkowskim, nie wyklucza istnienia zagorzałej konkurencji między przedsiębiorstwami zlokalizowanymi w EOG i prowadzącymi sprzedaż na światowych rynkach aluminium. Można przyjąć, że pomoc dla włoskich hut Alcoa nie umożliwia temu przedsiębiorstwu obniżenia światowej ceny aluminium i wykluczenia konkurentów z rynku, i że inni europejscy producenci mogą kontynuować działalność, dopóki mają możliwość sprzedaży z zyskiem po cenie światowej. Jednak zyski, jakie Alcoa uzyskało we Włoszech dzięki dotowanej taryfie opłat za energię elektryczną, wzmacniają pozycję rynkową tego przedsiębiorstwa w sensie ogólnym. Na przykład nagromadzone rezerwy kapitałowe można wykorzystać do przejęcia konkurentów i zwiększenia udziału w rynku.
(187) W przeciwieństwie do tego, co twierdzi Alcoa, że cena płacona przez Alcoa we Włoszech jest porównywalna z "typową" ceną za energię elektryczną płaconą w Europie przez huty aluminium, nie można uznać za dowód, że włoska taryfa nie zagraża interesom innych europejskich producentów. W sprawie C-372/97 Włochy przeciwko Komisji(86) jasno ustalono, że środki jednostronne mające na celu zbliżenie warunków konkurencji w danym państwie członkowskim do warunków panujących w innych państwach członkowskich wpływają na wymianę handlową (a zatem wchodzą w zakres definicji pomocy). Ponadto niektóre umowy w sprawie dostaw energii istniejące w innych państwach członkowskich UE mogą wiązać się z pomocą państwa i Komisja wszczęła szczegółowe postępowania wyjaśniające w odniesieniu do kilku podobnych środków(87). Chociaż Włochy i Alcoa nie skorzystały wyraźnie z takiej linii obrony, Komisja uważa, że warto przypomnieć utrwaloną w orzecznictwie(88) zasadę, że istnienie niezgodnej z prawem pomocy w niektórych państwach członkowskich nie może uzasadniać przyjęcia podobnych środków przez inne państwo członkowskie.
(188) Niedawna decyzja Alcoa dotycząca budowy huty na Islandii (która jest krajem EOG) zdaje się bezpośrednio zaprzeczać argumentowi Alcoa, że redukcja zdolności produkcyjnej we Włoszech nie zostałaby zastąpiona w innym miejscu w UE/EOG.
(189) W związku z tym należy wyciągnąć wniosek, że przyznana Alcoa preferencyjna taryfa opłat za elektryczność może spowodować poprawę pozycji rynkowej tego przedsiębiorstwa w stosunku do konkurencyjnych przedsiębiorstw w wewnątrzwspólnotowej wymianie handlowej. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem(89) w takich okolicznościach uznaje się, że wpłynięto na wewnątrzwspólnotową wymianę handlową i zakłócono konkurencję.
6.2.5. Wnioski w sprawie istnienia pomocy
(190) W związku z powyższym Komisja doszła do wniosku, że taryfa preferencyjna przyznana Alcoa na podstawie art. 11 ust. 11 ustawy nr 80/2005 i dekretu z 2004 r. (w zakresie, w jakim ten sam środek mógł wynikać z zastosowania dekretu z 2004 r. w okresie od stycznia 2006 r. do czerwca 2007 r.) stanowi pomoc państwa w rozumieniu art. 87 ust. 1 Traktatu WE i może zostać zatwierdzony jedynie wówczas, gdy spełnia warunki umożliwiające zastosowanie wobec niego jednego z odstępstw ustanowionych w Traktacie.
6.3. Zaklasyfikowanie nowego środka jako nowej lub istniejącej pomocy
(191) Ustęp 132 wyroku Sądu jednoznacznie potwierdza wstępne ustalenie Komisji, że taryfę należy uznać za nową pomoc: "należy stwierdzić, że przedmiotowy środek nie może zostać uznany za pomoc istniejącą, nie tylko dlatego, że obejmuje okres inny od okresu badanego w decyzji w sprawie Alumix, ale również dlatego, że nie polega już na stosowaniu przez ENEL taryfy przewidzianej w dekrecie z mocą ustawy z 1995 r., odpowiadającej taryfie rynkowej, ale na przyznawaniu przez Fundusz Wyrównawczy zwrotów ze środków publicznych w celu zrównoważenia różnic pomiędzy taryfą naliczaną przez ENEL a taryfą przewidzianą w dekrecie z mocą ustawy z 1995 r., rozszerzonym dekretem z mocą ustawy z 2005 r.".
(192) Biorąc pod uwagę, że złożono odwołanie przeciwko wyrokowi (sprawa C 194/09), Komisja jest zdania, że uzasadnione jest przeprowadzenie dogłębnej analizy zagadnienia w świetle art. 1 lit. b) rozporządzenia (WE) nr 659/1999, w którym określono wszystkie rodzaje istniejącej pomocy.
(193) Faktem bezspornym jest, że kwestionowany środek nie został wprowadzony w życie przed przystąpieniem Włoch do UE (pkt (i) przywołanego artykułu), nie został zatwierdzony wskutek tego, że Komisja nie podjęła decyzji w przewidzianym proceduralnie terminie (pkt (iii)) i nie może zostać uznany za istniejącą pomoc ze względu na wygaśnięcie okresu przedawnienia (pkt (iv))(90).
(194) W art. 1 lit. b) pkt (v) zdanie drugie rozporządzenia (WE) nr 659/1999 stwierdzono, że "w przypadku gdy niektóre środki stają się pomocą po liberalizacji danego działania przez prawo wspólnotowe, środków takich nie uznaje się za pomoc istniejącą po terminie przyjętym dla liberalizacji". W decyzjach o wszczęciu postępowania Komisja stwierdzając, że taryfa Alcoa stanowi nową pomoc, nie opiera się na tym przepisie. Jednakże dla celów kompletności - ponieważ sektor energii elektrycznej został zliberalizowany dla użytkowników końcowych prowadzących działalność gospodarczą po zatwierdzeniu pierwotnej taryfy Alumix, która nie stanowiła pomocy państwa -Komisja zbadała kwestię, czy liberalizacja mogła mieć znaczenie dla zaklasyfikowania taryfy jako istniejącej lub nowej pomocy. Przedsiębiorstwo Alcoa twierdzi, że nie ma to miejsca w niniejszym przypadku. Komisja podziela zdanie przedsiębiorstwa(91). Taryfa nie stała się pomocą państwa wskutek otwarcia sektora energii elektrycznej na konkurencję, jako że odpowiednimi ramami odniesienia dla oceny pomocy udzielonej przedsiębiorstwu Alcoa nie jest rynek energii elektrycznej (na którym Alcoa nie działa), lecz rynek produkcji aluminium hutniczego. Co więcej, nie istnieje związek przyczynowoskutkowy pomiędzy liberalizacją sektora energii elektrycznej a decyzją sfinansowania taryfy w drodze obowiązkowej składki.
(195) W swoich uwagach przedsiębiorstwo Alcoa twierdzi, że nawet przy (hipotetycznym) założeniu, że taryfa mogłaby stać się pomocą, byłoby to efektem zmiany warunków rynkowych lub innych okoliczności zewnętrznych, np. rozwoju wspólnego rynku. To uzasadniałoby zaklasyfikowanie środka jako istniejącej pomocy. Komisja zbadała zatem, czy art. 1 lit. b) pkt (v) zdanie pierwsze rozporządzenia (WE) nr 659/1999 można zastosować do przedmiotowej sprawy. Przepis ten nadaje status istniejącej pomocy środkom, które stały się pomocą "ze względu na rozwój wspólnego rynku bez wprowadzenia zmian przez państwo członkowskie".
(196) Komisja nie stwierdziła wystąpienia jakiegokolwiek rozwoju wspólnego rynku odpowiadającego definicji podanej przez Trybunał Sprawiedliwości9, tzn. zmiany "gospodarczego i prawnego kontekstu w sektorze, którego dotyczy sporny środek", która mogła była spowodować, że taryfa stanie się pomocą(92). Przedsiębiorstwo Alcoa nie wskazało takiej zmiany ani nie udowodniło istnienia związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy zmianą a charakterem taryfy. Ponadto nawet zakładając, że miał miejsce rozwój wspólnego rynku - co jest kwestionowane - nie mogło to mieć znaczenia dla oceny przedmiotowego środka: status istniejącej pomocy przyznany dzięki hipotetycznemu rozwojowi wspólnego rynku nie mógł trwać po wprowadzeniu przez państwo członkowskie dalszej istotnej zmiany środka (mechanizmu finansowania opartego na zasobach państwowych) między innymi w świetle drugiego kryterium wymienionego w art. 1 lit. b) pkt (v) zdanie pierwsze rozporządzenia (WE) nr 659/1999. Ponieważ okres badany w obecnym postępowaniu jest późniejszy niż ta zmiana, rozwój wspólnego rynku nie może być brany pod uwagę w ocenie. Czynnik związany z rozwojem wspólnego rynku, który wystąpiłby po wprowadzeniu nowego mechanizmu finansowania, byłby równie nieistotny, ponieważ środek stanowiłby już pomoc państwa w momencie, kiedy taki rozwój miał miejsce. Dlatego też można odrzucić twierdzenie przedsiębiorstwa Alcoa.
(197) Komisja zbadała również, czy taryfę Alcoa można uznać za istniejącą pomoc na podstawie art. 1 lit. b) pkt (ii) rozporządzenia (WE) nr 659/1999 dotyczącego "zatwierdzonej pomocy, tj. programów pomocowych i pomocy indywidualnej, które zostały zatwierdzone przez Komisję lub przez Radę". Argumenty przedsiębiorstwa Alcoa i władz włoskich opierają się na nieograniczonej ważności decyzji zatwierdzającej w sprawie Alumix, w której uznano taryfę Alcoa za istniejącą pomoc w oparciu o powyższy przepis.
(198) Alcoa i władze włoskie twierdzą, że decyzja w sprawie Alumix nie była ograniczona w czasie (zob. powyżej motywy 93 i 119). Utrzymują, że w decyzji w sprawie Alumix Komisja ustaliła - na czas nieokreślony - że taryfa Alcoa nie była środkiem pomocy. Ponadto twierdzą, że rozszerzenie środka istniejącej pomocy stanowiłoby nową pomoc, ale nie występuje żadna nowa pomoc w przypadku, gdy rozszerzany środek nie był uznawany za pomoc. Dlatego też, jeśli Komisja zmieni teraz swoją ocenę i ustali, że środek stanowi pomoc państwa, wówczas taryfa, z której przedsiębiorstwo Alcoa korzystało do tej pory, powinna zostać uznana za istniejącą pomoc lub być uprawniona do traktowania jako istniejąca pomoc, w oparciu o orzecznictwo dotyczące centrów koordynacyjnych mających siedzibę w Belgii(93) i należałoby wykluczyć konieczność odzyskania pomocy (zob. motyw 94 powyżej).
6.3.1. Czasowy zakres decyzji w sprawie Alumix
(199) Decyzje Komisji, w których stwierdza się, że dany środek nie stanowi pomocy państwa, mają z racji swojego charakteru ograniczony zakres czasowy w przypadkach, gdy ustalenie, że środek nie stanowi pomocy państwa, oparte jest na teście prywatnego inwestora i obejmuje przegląd warunków rynkowych, które można odpowiednio ocenić jedynie w ograniczonym okresie(94). Fakt istnienia ograniczenia w czasie nie oznacza, że zdaniem Komisji dany środek na pewno stanie się pomocą państwa po upływie okresu przewidzianego w decyzji.
(200) Decyzja w sprawie Alumix podjęta została w oparciu o dekret z dnia 19 grudnia 1995 r., w którym ustanowiono taryfę na okres 10 lat. W decyzji wyraźnie przewidziano, że taryfa zostanie zniesiona po 31 grudnia 2005 r. W sprawie Alumix Komisja przeprowadziła szczegółową ocenę cen i tendencji w sektorze energii elektrycznej w okresie 10 lat, przedstawionych w tabelach, które są integralną częścią decyzji i przewidują stosowanie taryfy Alcoa tylko do 2005 r. Takie ceny i tendencje są z natury rzeczy zmienne i Komisja nie mogła stwierdzić, że pomoc państwa nie zaistnieje nigdy, zwłaszcza w świetle progresywnej liberalizacji rynków energii elektrycznej.
(201) Ustalenia zawarte w decyzji należy zatem interpretować jako obowiązujące wyłącznie do 2005 r. Wyraźnie potwierdził to Sąd Pierwszej Instancji w pkt 105 i 106 wyroku podtrzymującego decyzję z 2006 r. w sprawie wszczęcia postępowania(95).
(202) Odrzucić należy również twierdzenie władz włoskich, że decyzja w sprawie Alumix była celowo nieograniczona w czasie, aby uwzględnić konieczność istnienia środka długoterminowego (zob. motyw 119). Ustęp w decyzji w sprawie Alumix, na który powołują się władze włoskie ("restrukturyzacja i przywrócenie działań zakładu Alumix do poziomu rentowności gwarantuje, że rozwój tych obszarów nie jest krótko-, a długoterminowy") nie zawiera odniesienia do taryf, które uznano za niestanowiące pomocy państwa, ale do innych restrukturyzacyjnych środków pomocy dla zakładu Alumix. Ponadto w przedmiotowym ustępie stwierdza się jedynie, że dalsze funkcjonowanie zakładu Alumix przyczyni się do długoterminowego rozwoju tych obszarów i nie może być interpretowane w sposób sugerowany przez Włochy.
(203) Podsumowując, wobec faktu, że ważność decyzji w sprawie Alumix ograniczona była datą 31 grudnia 2005 r., taryfa stosowana od dnia 1 stycznia 2006 r. na mocy art. 11 ust. 11 ustawy nr 80/2005 stanowi nową pomoc ze względu na zmianę w okresie obowiązywania środka, zgodnie z wyrokiem w sprawie Diputación Foral de Álava(96).
6.3.2. Zmiana w okolicznościach wpływających na ważność decyzji w sprawie Alumix
(204) Komisja zbadała argument przedsiębiorstwa Alcoa, według którego nigdy nie zaszła "zmiana okoliczności", która mogłaby zakończyć obowiązywanie decyzji w sprawie Alumix, ponieważ ani liberalizacja rynku, ani rola powierzona Funduszowi Wyrównawczemu nie wpłynęły na cenę płaconą przez przedsiębiorstwo Alcoa. Cena ta pozostała zgodna z kryteriami Alumix, tak więc w mocy pozostaje ustalenie Komisji, że nie wystąpiła pomoc państwa (zob. motyw 93).
(205) Analiza faktów pokazuje jednak, że warunki taryfowe, które Komisja wyjaśniła w sprawie Alumix, uległy zasadniczej zmianie, której znaczenie Alcoa usiłuje pomniejszyć, przedstawiając ją jedynie jako szczegół administracyjny, polegającej na zmianie taryfy przyznawanej przez dostawcę energii elektrycznej na zasadach rynkowych na taryfę będącą tylko z nazwy poprzednią taryfą, która jest dotowana przez państwo.
(206) Trudno jest ocenić tę zmianę jako zmianę o "czysto formalnym charakterze", która "nie zmienia treści zatwierdzonych taryf", jako że nowy mechanizm finansowania zmienił te warunki ekonomiczne, na których oparta była decyzja Alumix.
(207) Wystarczy przypomnieć, że w sprawie Alumix skoncentrowano się na zachowaniu dostawcy energii elektrycznej, czyli na przedsiębiorstwie ENEL. Cena preferencyjna nie stanowiła korzyści dla przedsiębiorstwa Alcoa, ponieważ Komisja uznała na podstawie testu prywatnego inwestora, że sprzedaż energii elektrycznej po przedmiotowej cenie była racjonalnym zachowaniem ze strony przedsiębiorstwa ENEL. Jednakże test prywatnego inwestora jest pozbawiony znaczenia w sytuacji, kiedy taryfa nie jest już dobrowolnie oferowana przez ENEL (które otrzymuje standardową cenę), lecz jest wynikiem rekompensaty wypłaconej przez państwo. W nowych warunkach zachowanie dostawcy energii elektrycznej nie ma już znaczenia dla sprawy.
(208) Ponadto wprowadzenie z dniem 1 stycznia 2006 r. mechanizmu indeksacji z 4 % pułapem w rocznej podwyżce ceny Alcoa (zob. motyw 49) stanowi dodatkową znaczącą zmianę pierwotnych warunków taryfowych, i to zmianę, której nie można uznać za zgodną ze wspólnym rynkiem, biorąc pod uwagę, że od 2005 r. aż do kryzysu gospodarczego z końca 2008 r. ceny elektryczności na rynku hurtowym stale wzrastały.
(209) Wbrew twierdzeniom przedsiębiorstwa Alcoa, a zgodnie z opinią rzecznika generalnego Fennely'ego w sprawie Włochy i Sardegna Lines przeciwko Komisji(97) fakt, że cena płacona przez to przedsiębiorstwo na mocy nowych warunków do końca 2005 r. jest identyczna z ceną, w przypadku której uznano w decyzji w sprawie Alumix, że nie stanowi ona pomocy, nie może uzasadniać wniosku, że środek nie został zmieniony w znaczący sposób. Wypowiadając się o tym, co można uznać za istotną zmianę w programie pomocy, rzecznik generalny Fennelly stwierdził, że "wprowadzenie zupełnie nowej metody przekazywania faktycznie jednakowego poziomu pomocy stanowi istotną zmianę w pierwotnym systemie". Przedmiotowa taryfa jest zatem zupełnie różna od systemu ocenianego w decyzji w sprawie Alumix. Ustalenia w sprawie Alumix nie mają zatem zastosowania dla obecnej sprawy i pozostałyby bez znaczenia nawet, gdyby założono, dla dobra argumentacji, że decyzja w sprawie Alumix nie była ograniczona w czasie.
(210) Z podobnych powodów wyrok w sprawie belgijskich centrów koordynacyjnych, na którym opiera się Alcoa, nie jest właściwą podstawą, na której można opierać oczekiwanie zastosowania takich samych zabezpieczeń proceduralnych, jakie miałyby zastosowanie do istniejącej pomocy. Wyrok ten odnosi się do spraw, w których Komisja zmieniła swoją ocenę programu pomocy, który wcześniej nie został uznany za pomoc państwa. W pkt 77 Sąd ustalił zasadę, że we takich przypadkach Komisja musi postępować zgodnie z procedurą monitorowania istniejącej pomocy. Jednak zasada ta znajduje zastosowanie wyłącznie w przypadku gdy program pomocy nie został zmieniony w sposób istotny. W obecnej sprawie warunki taryfy Alcoa zostały w sposób istotny zmienione przez państwo członkowskie, co wykazano w motywach 205-208. W związku z tym w obecnej sytuacji Komisja nie odstępuje od wcześniejszej oceny tego samego środka, lecz dokonuje oceny nowego, innego środka.
(211) Opisanych zmian nie można oddzielić od wcześniejszego programu pomocy, ponieważ mają one wpływ na samą istotę mechanizmu, a przedmiotowa taryfa stanowi w całości pomoc, zgodnie z wyrokiem w sprawie Gibraltar(98).
6.3.3. Wnioski dotyczące definicji taryfy jako nowej pomocy
(212) W świetle powyższego Komisja jest zdania, że przedłużenie przedmiotowej taryfy Alcoa stanowi nową pomoc od dnia 1 stycznia 2006 r., w którym weszła w życie ustawa nr 80/2005.
6.4. Zgodność pomocy z prawem
(213) Zgodnie z art. 88 ust. 3 Traktatu WE państwa członkowskie muszą informować Komisję o wszelkich planach przyznania lub zmiany pomocy i nie mogą wprowadzać w życie projektowanych środków dopóki procedura ta nie doprowadzi do wydania decyzji końcowej.
(214) Jako że władze włoskie nie powiadomiły Komisji o art. 11 ust. 11 ustawy nr 80/2005, pomoc jest niezgodna z prawem.
6.5. Zgodność pomocy ze wspólnym rynkiem
(215) W ramach odstępstwa od ogólnego zakazu pomocy państwa przewidzianego w art. 87 ust. 1 Traktatu WE pomoc państwa można uznać za zgodną ze wspólnym rynkiem, jeżeli spełnia warunki umożliwiające zastosowanie jednego z wyjątków przewidzianych w Traktacie.
(216) Pomoc państwa przyznana przedsiębiorstwu Alcoa na mocy art. 11 ust. 11 ustawy nr 80/2005 może zostać zaklasyfikowana jako pomoc operacyjna, która z zasady jest niezgodna ze wspólnym rynkiem. W sprawie 86/89 Włochy przeciwko Komisji Trybunał Sprawiedliwości uznał, że "przedmiotowa pomoc, przyznana bez żadnych konkretnych warunków i wyłącznie w oparciu o wykorzystane ilości, powinna zostać uznana za pomoc operacyjną dla przedmiotowych przedsiębiorstw, która jako taka miała wpływ na warunki handlowe w zakresie sprzecznym ze wspólnym interesem"(99).
(217) Również w sprawie Siemens przeciwko Komisji Sąd Pierwszej Instancji przypomniał zasadę, że "pomoc operacyjna, a więc pomoc mająca na celu obniżenie ponoszonych przez przedsiębiorstwo kosztów, które musiałoby ono normalnie ponosić w ramach swojej normalnej działalności lub codziennych działaniach, zasadniczo nie wchodzi w zakres art. 92 ust 3 [obecnie art. 87 ust. 3] [...]. Zgodnie ze stosownym orzecznictwem skutkiem takiej pomocy jest zasadniczo zakłócenie konkurencji w sektorach, w których jest przyznawana, przy czym jednocześnie ze względu na swój charakter nie może ona pomóc w osiągnięciu żadnego z celów wymienionych wcześniej wyjątków"(100).
(218) Niemniej jednak istnieją jasno zdefiniowane sytuacje, w których pomoc operacyjna może zostać przyznana. W szczególności pomoc operacyjną na cele środowiskowe można przyznać w oparciu o wytyczne wspólnotowe w sprawie pomocy państwa na ochronę środowiska(101). Pomoc operacyjna może zostać również zatwierdzona wyjątkowo jako pomoc regionalna na obszarach objętych pomocą. Komisja dokonała oceny, czy taryfę Alcoa można przypisać do jednej z tych kategorii.
(219) Komisja zauważa, że nie istnieje możliwość zatwierdzenia taryfy jako pomocy na ochronę środowiska, jako że cel przedmiotowej taryfy nie ma charakteru związanego ze środowiskiem.
6.5.1. Zgodność z wytycznymi w sprawie krajowej pomocy regionalnej (Sardynia)
(220) Pomoc operacyjną można wyjątkowo przyznać na obszarach objętych pomocą na mocy odstępstwa przewidzianego w art. 87 ust. 3 lit. a) Traktatu WE. W przedmiotowym okresie region Wenecji Euganejskiej, w którym zlokalizowana jest huta w miejscowości Fusina, nie kwalifikował się do pomocy w oparciu o art. 87 ust. 3 lit. a) Traktatu WE. Region Sardynii z kolei kwalifikował się do takiej pomocy do końca 2006 r. Komisja zbadała zatem, czy taryfa preferencyjna dla zlokalizowanej w Portovesme huty przedsiębiorstwa Alcoa może zostać zatwierdzona na mocy wytycznych z 1998 r. w sprawie krajowej pomocy regionalnej(102).
(221) Zgodnie z pkt 4.15 pomoc operacyjną można przyznać w wyjątkowych sytuacjach, pod warunkiem że (i) jest ona uzasadniona w kategoriach jej wkładu w rozwój regionalny i jej charakteru, oraz (ii) jej poziom jest proporcjonalny do niedostatków, które powinna zniwelować. Państwo członkowskie musi wykazać istnienie wszelkich niedostatków i ocenić ich wagę. Zgodnie z pkt 4.17 wytycznych pomoc operacyjna musi być ograniczona czasowo i stopniowo redukowana.
(222) Włochy twierdzą (zob. motyw 125), że przedłużające się trudności związane z wysokimi kosztami energii elektrycznej wykorzystywanej na potrzeby produkcji aluminium na Sardynii i w Wenecji Euganejskiej, potwierdzone w decyzji w sprawie Alumix, uzasadniają przedłużenie obowiązywania taryfy.
(223) W decyzji w sprawie Alumix nie zatwierdzono taryfy na okres 1996-2005 jako pomocy regionalnej, tylko stwierdzono, że nie stanowi ona pomocy. Nie można wobec tego argumentować, że w sprawie Alumix Komisja uznała, że przyznanie pomocy operacyjnej było uzasadnione w oparciu o aspekty regionalne.
(224) Zgodnie z art. 2 wytycznych "indywidualna płatność pomocowa ad hoc na rzecz pojedynczego przedsiębiorstwa bądź pomoc ograniczona do jednego obszaru działalności może wywierać poważny wpływ na konkurencję na danym rynku, a jej skutki dla rozwoju regionalnego będą prawdopodobnie zbyt ograniczone [...]. W konsekwencji odstępstwa takie mogą normalnie być przyznawane jedynie w ramach otwartych wielosektorowych systemów pomocy, w danym regionie, oraz dla wszystkich przedsiębiorstw funkcjonujących w danym sektorze". Taryfa opłat za energię elektryczną przyznana w sposób selektywny indywidualnym przedsiębiorstwom w sektorze metalurgicznym stoi w wyraźnej sprzeczności z duchem pomocy regionalnej, która musi mieć charakter wielosektorowy. Ponieważ jednak nie istnieje bezwarunkowy zakaz udzielania pomocy ad hoc, Komisja przeanalizowała, czy istnieją wyjątkowe okoliczności, które uzasadniałyby przyznanie taryfy.
(225) Komisja wzięła pod uwagę w szczególności niedoskonałości rynku energii elektrycznej na Sardynii, udokumentowane przez władze włoskie i przedsiębiorstwo Alcoa.
6.5.1.1. Rynek energii elektrycznej na Sardynii w kontekście Włoch
(226) Włoski rynek energii elektrycznej jest zasadniczo mocno skoncentrowany, choć w nieco mniejszym stopniu w strefie północnej. Operatorem dominującym we wszystkich strefach jest dawny monopolista ENEL; wyjątkiem jest Sardynia, gdzie ENEL tworzy duopol z E.ON. ENEL ma znaczną siłę rynkową i włoski organ ds. konkurencji uznał, że przedsiębiorstwo to nadużyło swojej pozycji rynkowej w latach 2004-2005. Ceny energii elektrycznej we Włoszech są zasadniczo wysokie ze względu na strukturę produkcji elektryczności opartą zasadniczo na paliwach kopalnych (głównie gaz), brak elektrowni jądrowych oraz ograniczenia przesyłowe gazociągów międzysystemowych łączących Włochy z pozostałą częścią Europy.
(227) Na Sardynii, której udział w zainstalowanej mocy netto we Włoszech wynosi 4,1 %(103), energia elektryczna wytwarzana jest zasadniczo w elektrociepłowniach wykorzystujących paliwa kopalne (węgiel, olej opałowy, smołę rafineryjną). Na wyspie nie istnieje infrastruktura gazu ziemnego.
(228) Sardynia ma problemy z powodu nadwyżki produkcyjnej energii elektrycznej, szczególnie w segmencie wysokokosztowym (elektrownie napędzane olejem) ze względu na zarzucone przez rząd włoski plany skoncentrowania na wyspie włoskiego przemysłu ciężkiego. Doprowadziło to do nadmiernych inwestycji przedsiębiorstwa ENEL w elektrownie. Takie zakłady są nie tylko kosztowniejsze pod względem strukturalnym, ale również szybko stają się przestarzałe technologicznie. Eksport produkowanej na Sardynii energii elektrycznej do Włoch kontynentalnych ograniczony jest również niewielką przepustowością gazociągu międzysystemowego(104), w którym wstępują ograniczenia przesyłowe.
(229) Dwa przedsiębiorstwa produkujące energię elektryczną, ENEL i E.ON, mają łącznie 95-procentowy udział w rynku dostaw elektryczności na Sardynii (mniej więcej 58 % E.ON i 42 % ENEL). Z dochodzenia dotyczącego sektora energii elektrycznej(105) wynika, że pod względem konkurencyjnym sytuację na Sardynii można zaklasyfikować jako duopol z kolektywną pozycją dominującą. Koncentracja na rynku jest wysoka, choć nie najwyższa we Włoszech(106). Dzięki sprawowaniu kontroli nad praktycznie wszystkimi elektrowniami podszczytowymi i szczytowymi, E.ON i ENEL ustalają ceny energii praktycznie we wszystkich porach dnia. Jednakże sytuacja na Sardynii wydaje się być mniej krytyczna niż na południu Włoch(107), gdzie ENEL cały czas samodzielnie ustala ceny.
(230) Hurtowe ceny energii elektrycznej we Włoszech należą do najwyższych w Europie(108), a ceny na Sardynii do najwyższych we Włoszech. W 2007 r. krajowa średnia cena (PUN) wyniosła 70,99 EUR za MW/h, natomiast na Sardynii średnia cena strefowa wyniosła 75,00 EUR za MW/h, co stanowiło obniżkę w stosunku do 80,00 EUR za MW/h w 2006 r.(109). W 2008 i 2009 r. średnie ceny regionalne na Sardynii znowu wzrosły. W pierwszej połowie 2009 r. ceny na Sardynii pozostawały stale powyżej poziomu średniej krajowej (średnia cena wynosiła 106,60 EUR MW/h, zaś PUN 60,50 EUR MW/h). Nie istnieją dane liczbowe na temat cen w ramach umów dwustronnych na Sardynii, jako że dane takie nie są dostępne publicznie i władze włoskie zdecydowały, że ich nie podadzą (zob. motyw 63).
(231) Podsumowując, rynek energii elektrycznej na Sardynii doświadcza złożonych trudności (z których część charakterystyczna jest jednak dla całości Włoch), które można podsumować w następujący sposób: wysokie ceny, znaczny stopień koncentracji na rynku, siła rynkowa operatorów dominujących, nadwyżka zdolności produkcyjnych w segmencie wysokokosztowym, względna niewydolność zakładów produkujących energię, które stają się przestarzałe, brak dostępu do infrastruktury gazu ziemnego i ograniczona przepustowość gazociągu międzysystemowego.
6.5.1.2. Wkład w rozwój regionalny
(232) Pierwszą kwestią, którą należy uwzględnić jest to, czy takie problemy mają poważny wpływ na rozwój gospodarczy Sardynii. Ceny energii elektrycznej na wyspie są wysokie, a połączenie międzysystemowe ma ograniczoną przepustowość. W sprawie C 34/02(110) Komisja nie zgodziła się z twierdzeniem, że brak wzajemnych połączeń energetycznych stanowi ograniczenie dla rozwoju MŚP.
(233) O ile prawdą jest, że MŚP w mniejszym stopniu odczuwają wpływ wysokich cen energii elektrycznej niż duże energochłonne branże, nie można automatycznie utożsamiać interesu pojedynczej branży z interesem regionu. Innymi słowy pomoc operacyjna w regionie objętym pomocą nie może zostać zatwierdzona z powodu trudności, których doświadcza jedna branża, a wręcz przeciwnie - należy wykazać jej trwały wkład w rozwój regionalny. Komisja uważa, że regionalne ograniczenie wynikające ze stanu rynku energii elektrycznej na Sardynii nie zostało dostatecznie uzasadnione przez Włochy.
(234) Gdyby jednak nawet przyjąć założenie, że istnieje regionalne ograniczenie, to nadal musiałyby zostać spełnione kryteria określone w wytycznych. Pomoc musi trwale przyczyniać się do rozwoju regionalnego i być proporcjonalna do ograniczeń, które ma eliminować.
(235) W rozpatrywanym przypadku twierdzenie, że taka pomoc operacyjna przyczyniałaby się trwale do rozwoju regionalnego, jest nie do przyjęcia. Nawet gdyby uznano, że utrzymanie huty aluminium Alcoa (lub pozostałych beneficjentów preferencyjnych taryf) stanowi wkład w zatrudnienie i w utrzymanie bazy produkcyjnej na wyspie, skutki te nie byłyby trwałe. Samo przedsiębiorstwo Alcoa twierdzi, że wycofanie taryfy oznaczałoby natychmiastowe zamknięcie huty w Portovesme. Władze włoskie przedstawiają taryfę jako środek tymczasowy, który ma funkcjonować tylko do zakończenia w 2010 r. realizowanych obecnie projektów infrastrukturalnych w zakresie wytwarzania energii elektrycznej i połączeń wzajemnych (rurociąg GALSI i kabel podmorski SAPEI). Chodzi o to, czy takie zmiany strukturalne są w stanie doprowadzić ceny energii elektrycznej do poziomów odpowiadających potrzebom producentów aluminium. Komisja uważa, że dzięki nowej infrastrukturze Sardynia będzie w stanie produkować i sprzedawać energię elektryczną w przybliżeniu po tej samej cenie co Włochy kontynentalne, eliminując tym samym regionalne zróżnicowanie. Komisja nie rozumie jednak, w jaki sposób takie projekty mogłyby doprowadzić do obniżenia cen energii elektrycznej do poziomu 30 EUR/MWh, który jest niezbędny według przedsiębiorstwa Alcoa, aby działalność huty była rentowna.
(236) Komisja zauważa również, że istnienie dotacji państwowej mającej na celu zmniejszenie kosztów energii elektrycznej ponoszonych przez dużych użytkowników, nie zachęca dostawców energii elektrycznej do obniżania cen w celu utrzymania swoich największych klientów, ani nie zapobiega pogarszaniu się ich struktury kosztów. Zamiast tego dotacja zazwyczaj stanowi silniejszy bodziec dla dostawców do wykorzystania swojej siły rynkowej. Dlatego, nawet gdyby prawdą było, biorąc pod uwagę nadwyżkę zdolności produkcyjnych, że przedsiębiorstwo Alcoa normalnie byłoby w stanie uzyskać konkurencyjną cenę, gdyby nie siła rynkowa dostawców energii elektrycznej (którzy mają interes w utrzymaniu wysokich cen, zob. odpowiednio motywy 121 i 99), Komisja uważa, że preferencyjna taryfa nie jest właściwym instrumentem dla osłabienia takiej siły rynkowej.
(237) Przy okazji należy zwrócić uwagę, że decyzja w sprawie Alumix była oparta na przeciwstawnym założeniu, tj. że więksi klienci, tacy jak przedsiębiorstwo Alcoa, mieli siłę rynkową polegającą na znacznej sile przetargowej wobec ENEL i że tym samym ENEL, gdyby było prywatnym przedsiębiorstwem, musiałoby stosować niższe ceny sprzedaży.
6.5.1.3. Proporcjonalność
(238) Dotacja przyznana Alcoa jest dużo wyższa niż jakakolwiek różnica między cenami energii elektrycznej we Włoszech kontynentalnych a cenami na Sardynii dla tej samej kategorii klientów. Taryfa nie jest więc proporcjonalna do ograniczeń regionalnych, którym rzekomo ma zapobiegać.
6.5.1.4. Stopniowe wycofywanie pomocy
(239) Regionalna pomoc operacyjna musi mieć charakter malejący (zob. pkt 4.17 wytycznych w sprawie pomocy regionalnej). W ramach mechanizmu indeksacji wprowadzonego art. 11 ust. 11 ustawy nr 80/2005, zgodnie z wykładnią AEEG (zob. powyżej motywy 49 i 50), taryfa jest zwiększana rocznie o odsetek odzwierciedlający trendy w cenach energii elektrycznej w UE, ale ten wzrost nie może przekroczyć 4 %. Taka taryfa jest taryfą malejącą tylko wówczas, gdy maleją średnie ceny netto UE (ponieważ taryfa Alcoa nie może maleć, a tylko rosnąć). We wszystkich innych przypadkach taryfa jest rosnąca i wiąże się z coraz większą korzyścią dla przedsiębiorstwa Alcoa(111). W efekcie, w związku z szybko rosnącymi cenami w UE pomoc dla Alcoa, od chwili wprowadzenia odnośnej taryfy, faktycznie stale rośnie.
6.5.1.5. Wnioski dotyczące zgodności środka z zasadami pomocy regionalnej dla Sardynii
(240) W związku z powyższym Komisja uważa, że rozszerzenia wspomnianej taryfy nie można uznać za zgodne z zasadami pomocy regionalnej w świetle wytycznych w sprawie krajowej pomocy regionalnej z 1998 r. Ponieważ Sardynia nie była już regionem kwalifikującym się do pomocy w rozumieniu art. 87 ust. 3 lit. a) przez cały okres 2007-2013, nie ma potrzeby analizować zgodności pomocy w świetle wytycznych w sprawie krajowej pomocy regionalnej na lata 2007-2013.
6.5.2. Inne względy dotyczące zgodności (Wenecja Euganejska i Sardynia)
(241) Włochy i przedsiębiorstwo Alcoa utrzymywały, że taryfa Alcoa ma na celu zaradzenie niedoskonałościom na rynkach energii elektrycznej, na których nie pojawiły się jeszcze ceny konkurencyjne. Twierdzi się, że wysokie ceny energii elektrycznej zagrażają konkurencyjności energochłonnych branż, w tym produkcji aluminium hutniczego. Utrzymuje się, że pomoc zapobiegnie przeniesieniu przedsiębiorstwa poza obszar Europy. Twierdzi się, że pomoc ma efekt zachęty, ponieważ w przeciwnym razie, przy braku pomocy, przedsiębiorstwo zamknęłoby swoje huty na Sardynii i w Wenecji Euganejskiej.
(242) Takie twierdzenia można skomentować w następujący sposób. Niedoskonałego funkcjonowania rynków energii elektrycznej nie można uznać za niedoskonałość rynku sensu stricte: pojęcie to odnosi się do niezdolności konkurencyjnego rynku do samodzielnego uzyskania społecznie optymalnego wyniku, natomiast w tym przypadku problemem jest niedostateczna konkurencyjność odnośnych rynków. Rozwiązaniem może być tylko większa - a nie mniejsza - konkurencja, a więc stworzenie autentycznie zintegrowanego rynku energii elektrycznej. Taryfy energii elektrycznej ustanowione przez państwo mają zazwyczaj odwrotny skutek, tj. tworzą wykluczenia i bariery wejścia dla nowych podmiotów, utrudniając w ten sposób integrację rynku. Komisja uważa zatem, że pomoc operacyjna w formie sztucznie niskich taryf energii elektrycznej nie jest właściwym instrumentem do zaradzania niedoskonałościom rynków energii elektrycznej.
(243) Należy również zauważyć, że często cytowane wnioski specjalistycznych forów, takich jak grupa wysokiego szczebla do spraw konkurencyjności, energii i środowiska (zob. wyżej motywy 78 i 124) nie sugerują, iż należy przyznać specjalną pomoc państwa w celu rozwiązania kwestii konkurencyjności pojawiających się w związku z wysokimi cenami energii elektrycznej, lecz podkreślają potrzebę pełnej zgodności z mającymi zastosowanie zasadami pomocy państwa(112).
(244) Komisja wyraziła wątpliwości w odniesieniu do podobnych argumentów, łączących środki pomocy z celem polegającym na zapobieganiu relokacji branży poza UE w sprawie Terni(113) i z podobnych względów nie widzi konieczności bardziej szczegółowej analizy tej kwestii w niniejszej decyzji.
(245) W obecnej sytuacji niskich cen aluminium na światowych rynkach (spowodowanych spadkiem światowego popytu, wywołanym z kolei przez kryzys ekonomiczny) włoskie huty Alcoa mogą nie być rentowne lub mogą odnotować straty przy braku taryfy. Nie można wykluczyć ich zamknięcia, nawet jeśli inne czynniki mogą wpływać na taką decyzję, w tym, na przykład, społeczne i środowiskowe koszty ich zamknięcia lub koszty i okres organizacji nowych zdolności produkcyjnych potencjalnie koniecznych dla uniknięcia utraty udziału w rynku.
6.5.3. Propozycja wirtualnej elektrowni (Sardynia)
(246) W piśmie z dnia 19 stycznia 2007 r. (zwanym dalej "pismem z 2007 r.") służby Dyrekcji Generalnej ds. Konkurencji Komisji przeanalizowały koncepcję środków przejściowych w celu stopniowego wycofania taryfy na Sardynii. Wydawało się, że sytuacja panująca na rynku Sardynii, częściowo ze względu na jego izolację, ograniczoną zdolność przesyłową połączenia międzysystemowego z Włochami kontynentalnymi i niekorzystne warunki konkurencji, daje podstawy, na zasadzie wyjątku, do zatwierdzenia pomocy operacyjnej w formie preferencyjnej taryfy na przejściowy okres około dwóch lat(114), w trakcie którego będzie ona wycofywana, w zamian za przyjęcie środków zwiększających konkurencję na rynku Sardynii poprzez ustanowienie wirtualnej elektrowni, zwanej VPP(115). Pismo w sposób wyraźny wykluczało hutę znajdującą się w Wenecji Euganejskiej(116).
(247) Pismo z 2007 r. zakładało, że odpowiednia VPP powinna umożliwić zaspokojenie około 25 % zapotrzebowania na energię elektryczną na Sardynii za pośrednictwem wirtualnych zdolności wytwórczych innych dostawców przez okres co najmniej pięciu lat. Pismo sugerowało następnie, że Dyrekcja Generalna ds. Konkurencji powinna niezwłocznie nawiązać współpracę z władzami włoskimi w celu określenia praktycznych aspektów VPP.
(248) Ze znacznym opóźnieniem, w dniu 9 lipca 2009 r., Włochy przyjęły przepisy ustawodawcze niezbędne do przyznania AEEG uprawnienia do ustanowienia takiego mechanizmu. W dniu 17 sierpnia 2009 r. AEEG przyjął decyzję ARG/elt 115/09 ustanawiającą przepisy wdrażające VPP. Praktyczne aspekty VPP są zgodne z kryteriami określonymi w piśmie z 2007 r. Taryfa ma zostać zniesiona trzy miesiące po uruchomieniu VPP i najpóźniej do dnia 31 grudnia 2009 r.
6.5.3.1. Opis włoskiej VPP
(249) Zgodnie ze szczegółowymi zasadami ustanowionymi przez AEEG, zarówno ENEL, jak i E.ON mają udostępnić wirtualne zdolności wytwórcze podmiotom, które nie są powiązane z żadnym z tych przedsiębiorstw. Zdolności, które mają zostać udostępnione (225 MW przez ENEL i 150 MW przez E.ON), zostały określone w stosunku do odpowiedniej jednostronnej siły rynkowej każdego z tych dwóch dominujących podmiotów. VPP ma pokryć co najmniej 25 % zapotrzebowania na energię elektryczną na Sardynii i będzie istnieć przez pięć lat, do zakończenia obecnie realizowanych projektów infrastrukturalnych mających na celu poprawę międzysystemowych połączeń sieci energetycznej pomiędzy Sardynią a Włochami kontynentalnymi.
(250) Udział w procedurach udzielania zamówień ma być otwarty dla podmiotów rynkowych działających zajmujących się sprzedażą użytkownikom końcowym. Okresy zapadalności oferowanych produktów będą wynosiły jeden rok lub pięć lat. Zamówienia będą udzielane na okres biegnący od 1 stycznia 2010 r.
(251) Ze względu na fizyczne ograniczenia sieci energetycznej na Sardynii włoska VPP została zaplanowana jako instrument finansowy(117). W ramach tego rodzaju VPP nabywcy nie są zobowiązani do fizycznego dostarczenia przyznanej w ten sposób energii elektrycznej użytkownikom końcowym. Korzystają z automatycznej płatności zawsze, gdy cena płacona na rynku dnia następnego przekracza pewien próg. Dla istniejącego lub nowego podmiotu wchodzącego na rynek, który chce rozszerzyć swoją bazę klientów, zaleta posiadania zdolności wytwórczej VPP polega na tym, że VPP może być wykorzystana jako instrument zabezpieczający w stosunku do (innych) realizowanych fizycznie transakcji.
(252) Korzystny wpływ tego rodzaju VPP na konkurencję polega na tym, że podmioty dominujące nie mają motywacji, by wykorzystać swoją siłę rynkową do utrzymania cen na rynku dnia następnego na wysokim poziomie, ponieważ korzyść wynikająca z takiej strategii zostanie przeniesiona na nabywców VPP.
6.5.3.2. Zgodność taryfy w oparciu o VPP
(253) Choć oczekuje się, że VPP będzie miała korzystny wpływ na konkurencję na rynku energii elektrycznej Sardynii i mimo propozycji złożonej w styczniu 2007 r., Komisja doszła do wniosku, że ze względów szczegółowo omówionych poniżej, w niniejszym przypadku VPP nie może stanowić wystarczającej podstawy do tego, by pomoc stała się zgodna ze wspólnym rynkiem w okresie przejściowym po ustanowieniu VPP, a tym bardziej w okresie przed jej ustanowieniem.
(254) Komisja nie zaprzecza, że w wyjątkowych okolicznościach środek zaradczy w postaci "liberalizacji rynku" (lub właściwie, w niniejszym przypadku - środek strukturalny mający na celu zwiększenie konkurencji na rynku, który nadal charakteryzuje się wysokim stopniem koncentracji, choć prawnie jest otwarty na konkurencję) może stanowić podstawę zgodności pomocy państwa ze wspólnym rynkiem. W tym konkretnym przypadku Komisja wzięła pod uwagę charakter problemu, jaki stanowi konkurencja na rynku energii elektrycznej na Sardynii(118), związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy tym problemem a pomocą oraz skuteczność VPP jako instrumentu naprawczego.
(255) Po pierwsze, w odniesieniu do charakteru problemu konkurencji na Sardynii, należy zauważyć, co następuje. Wysokie ceny na Sardynii są konsekwencją zbiegu następujących czynników: niedostatecznych połączeń międzysystemowych, struktury kosztów lokalnego portfela działalności wytwórczej oraz siły rynkowej dwóch głównych producentów. Fakt, że międzysystemowe połączenia energetyczne są na wyspie niewystarczające, nie wiąże się z problemem liberalizacji, lecz wynika z położenia geograficznego wyspy. W skład wielu państw UE wchodzą wyspy i niemal wszystkie państwa członkowskie posiadają wyspy, na których międzysystemowe połączenia energetyczne są niewystarczające lub nie istnieją. Struktura kosztów portfela działalności wytwórczej nie jest bezpośrednio związana ze sposobem funkcjonowania rynku energii elektrycznej, czy z wykorzystaniem siły rynkowej przez dominujące podmioty. Przeciwnie, wynika z dostępności zasobów energii pierwotnej oraz innych fizycznych i geograficznych ograniczeń, które warunkują decyzje inwestycyjne przedsiębiorstw wytwarzających energię elektryczną. Ponadto wysoce skoncentrowana struktura rynku jest prawdopodobnie raczej zasadą niż wyjątkiem na wyspach. Jedynym zatem problemem z konkurencją, którego istnienie można wykazać, jest duopol, ponieważ potencjalnie zachęca on podmioty dominujące do ustalania wysokich cen. Jest to jednak tylko jeden z czynników przyczyniających się do wysokiego poziomu cen na Sardynii.
(256) Po drugie, Komisja przeanalizowała istnienie związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy preferencyjnymi taryfami a warunkami na rynku Sardynii. Taryfy te nigdy nie miały na celu poprawy warunków konkurencji na Sardynii, zważywszy, że sardyńskie taryfy, zgłoszone przez Włochy, odciążały jedynie wąski kręgu konsumentów, którzy de facto byli konsumentami o największej sile przetargowej. Same Włochy przyznały, że celem taryfy Alcoa było dostosowanie ceny płaconej przez Alcoa na Sardynii do cen oferowanych producentom aluminium w innych krajach europejskich.
(257) Przedmiotowa pomoc mogła tylko pogorszyć sytuację wynikającą z duopolu w dostawie energii. Przy systemie płatności wyrównawczych, jaki stanowi odnośny środek, Alcoa nie miało bodźców do wykorzystania własnej siły jako nabywca do zmniejszania swoich kosztów energii elektrycznej, ponieważ interes Alcoa w uzyskiwaniu energii elektrycznej po najniższych kosztach był zaspokajany za pośrednictwem płatności wyrównawczych, a nie przez wykorzystanie przez Alcoa jako głównego konsumenta energii elektrycznej na Sardynii swojej siły przetargowej na rynku detalicznym. Płatności wyrównawcze zmniejszały motywację Alcoa do poszukiwania źródeł zaopatrzenia innych niż oferowane przez operatora zasiedziałego, mogły zatem w pewnym zakresie mieć negatywny wpływ na konkurencję na rynku detalicznym, ze szkodą dla wszystkich konsumentów energii elektrycznej, ponieważ umacniały one finansową pozycję operatora zasiedziałego.
(258) Po trzecie, oczekiwany korzystny wpływ VPP na rzeczywiste warunki konkurencji na Sardynii nie wydaje się być proporcjonalny do zakresu i intensywności przyznanej pomocy. Skutki środka zaradczego na rynku Sardynii wydają się dość ograniczone. Miałby on wpływ tylko na zachowanie dominujących podmiotów, biorąc pod uwagę, że finansowa VPP w wersji ustanowionej przez Włochy nie może mieć wpływu na połączenia międzysystemowe lub na koszty wytwarzania energii, a także, w przeciwieństwie do umowy "tolling agreement", nie ma na celu prowadzenia zmian w strukturze rynku pod względem struktury udziału surowców do wytwarzania.
(259) Po czwarte, pomoc zakłóca konkurencję na rynku aluminium hutniczego, podczas gdy VPP będzie prowadzić do pewnej poprawy pod względem konkurencji na innym rynku, a mianowicie w sektorze energii elektrycznej. Z racji swojego charakteru VPP nie może mieć bezpośredniego wpływu na rynek aluminium.
6.5.4. Wnioski dotyczące zgodności pomocy ze wspólnym rynkiem (Wenecja Euganejska i Sardynia)
(260) W świetle powyższych rozważań Komisja uważa, że taryfa zastosowana wobec hut Alcoa w Wenecji Euganejskiej i Sardynii nie może korzystać z któregokolwiek z odstępstw określonych w art. 87 Traktatu WE. Odstępstwa określone w art. 87 ust. 2 nie mają zastosowania, ponieważ pomoc nie ma charakteru socjalnego, nie ma na celu naprawienia szkód spowodowanych klęskami żywiołowymi lub innymi zdarzeniami nadzwyczajnym i nie została przyznana w celu zrekompensowania niekorzystnych warunków gospodarczych powstałych w wyniku podziału Niemiec. Odstępstwa określone w art. 87 ust. 3 lit. b) i d) również nie znajdują zastosowania, ponieważ środek nie jest przeznaczony na wspieranie realizacji ważnego projektu stanowiącego przedmiot wspólnego europejskiego zainteresowania, nie ma na celu zaradzenia poważnym zaburzeniom w gospodarce państwa członkowskiego ani nie jest przeznaczony na wspieranie kultury i zachowanie dziedzictwa kulturowego. Jeśli chodzi o odstępstwo określone w art. 87 ust. 3 lit. a) analiza przeprowadzona powyżej w motywach 220-240 wykazała, że taryfa nie może zostać zatwierdzona jako pomoc przeznaczona na sprzyjanie rozwojowi gospodarczemu regionu, w którym poziom życia jest nienormalnie niski lub w którym istnieje poważny stan niedostatecznego zatrudnienia. W odniesieniu do art. 87 ust. 3 lit. c) analiza wykazuje, że nie można uznać taryfy, nawet w połączeniu z VPP, za zgodną ze wspólnym rynkiem w oparciu o to odstępstwo (zob. w szczególności motywy 216, 217, 241-245 oraz 253-259).
(261) Stąd rozszerzenie preferencyjnej taryfy na rzecz Alcoa, wprowadzone art. 11 ust. 11 ustawy nr 80/2005 oraz dekretem z 2004 r. (w zakresie, w jakim ten sam środek mógł wynikać z zastosowania wspomnianego dekretu w okresie od stycznia 2006 r. do lipca 2007 r.), należy uznać za niezgodne ze wspólnym rynkiem.
6.6. Odzyskanie pomocy
(262) Zgodnie z art. 14 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 659/1999 w przypadkach pomocy przyznanej bezprawnie, która jest niezgoda ze wspólnym rynkiem, należy niezwłocznie przywrócić efektywną konkurencję, chyba że odzyskanie pomocy byłoby sprzeczne z ogólną zasadą prawa wspólnotowego.
6.6.1. Uzasadnione oczekiwania i inne ogólne zasady prawa wspólnotowego, które mogą uniemożliwić odzyskanie pomocy
6.6.1.1. Uzasadnione oczekiwania
(263) Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, jeśli pomoc została przyznana bez uprzedniego zgłoszenia, zgodnie z art. 88 ust. 3 Traktatu WE, odbiorca pomocy nie może powoływać się na uzasadnione oczekiwania co do prawidłowości przyznania tej pomocy(119). Sumienne przedsiębiorstwo jest jak najbardziej w stanie ustalić, czy przeprowadzono procedurę zgłoszenia i czy pomoc została prawidłowo przyznana.
(264) Odbiorcy bezprawnie przyznanej pomocy przysługuje jednak możliwość powołania się na wyjątkowe okoliczności, w wyniku których miał uzasadnione oczekiwania odnośnie do zgodności otrzymanej pomocy z prawem i dlatego odmawia zwrotu tej pomocy(120). Z drugiej strony, "jeżeli przezorny i rozważny podmiot gospodarczy jest w stanie przewidzieć ustanowienie środka wspólnotowego, wpływającego na jego interesy, nie może się on w tym przypadku powoływać na tę zasadę"(121).
(265) Komisja zbadała, czy wyjątkowe okoliczności, na które powołuje się Alcoa, związane z istnieniem decyzji w sprawie Alumix, mogły prowadzić do wzbudzenia u przedsiębiorstwa takich uzasadnionych oczekiwań.
(266) Trybunał konsekwentnie orzekał, że uzasadnione oczekiwania mogą pojawić się tylko wobec precyzyjnych, bezwarunkowych i zgodnych zapewnień, ze strony instytucji wspólnotowych, które mogłyby zrodzić uzasadnione oczekiwania, że środek nie był pomocą lub był przyznany zgodnie z prawem(122).
(267) Przedsiębiorstwo Alcoa twierdzi, że nawet gdyby obecny system nie miał zostać uznany za "istniejącą pomoc", nadal mogłoby mieć uzasadnione oczekiwania, ponieważ opierało się na decyzji w sprawie Alumix, zgodnie z którą nie wystąpiła pomoc, gdy przedsiębiorstwo nabywało Alumix i zdecydowało się na kolejne inwestycje w dwie huty. Alcoa przywołuje również jako precedens decyzję Komisji o zwolnieniu z opodatkowania przedsiębiorstw z branży stalowej zakładających przedsiębiorstwa za granicą(123) (zob. motyw 97 powyżej).
(268) We wspomnianej decyzji Komisji, dotyczącej zwolnienia z opodatkowania przyznanego przez Francję przedsiębiorstwom z branży stalowej, przepisy o istniejącej pomocy nie mogły zostać zastosowane bezpośrednio, jako że pomoc dla sektora stalowego była regulowana Traktatem EWWiS, w którym nie rozróżniano pojęcia istniejącej pomocy. Komisja uznała uzasadnione oczekiwania beneficjentów stosując, przez analogię, odpowiednie przepisy Traktatu WE i nie wydała wobec tego nakazu odzyskania pomocy. Sprawa ta była jednak w swojej istocie podobna do sprawy belgijskich centrów koordynacyjnych w tym, że Komisja zmieniła swoją ocenę środka wcześniej uznanego za nieobejmujący pomocy, mimo że ten środek nie był zmieniany przez państwo członkowskie. Okoliczności wskazane w motywie 210 oznaczają, że Komisja musi odrzucić wniosek, zgodnie z którym cytowana decyzja może być uznana za podstawę uznania uzasadnionych oczekiwań ze strony Alcoa.
(269) W odniesieniu do znaczenia przypisanego przez Alcoa decyzji w sprawie Alumix należy wskazać, że ta decyzja mogła wzbudzić w beneficjencie uzasadnione oczekiwanie, że ustalenia taryfowe ocenione w tej decyzji nie stanowiły pomocy wyłącznie do dnia 31 grudnia 2005 r.
(270) Nie można jednak żywić żadnych uzasadnionych oczekiwań na podstawie decyzji w sprawie Alumix w odniesieniu do rozszerzenia taryfy w czasie wynikającego z art. 11 ust. 11 ustawy nr 80/2005. Alcoa nie mogła w uzasadniony sposób oczekiwać, że środek z 2005 r., który przedłużył taryfę do 2010 r., zostałby również automatycznie zakwalifikowany jako niestanowiący pomocy. W przypadku środka, który był a) istotnie zmieniony i b) rozszerzony w czasie, ostrożny beneficjent powinien był zweryfikować, czy pomoc była zgodna z prawem.
(271) Brak uzasadnionych oczekiwań wynikających z decyzji w sprawie Alumix jest wyraźnie potwierdzony w pkt 109 wyroku sądu.
(272) Fakt, że Alcoa zainwestowała w swoje zakłady we Włoszech, nie może prowadzić do powstania uzasadnionych oczekiwań co do zgodności z prawem zmienionych i przedłużonych ustaleń taryfowych, biorąc pod uwagę, że w chwili przyznania pierwotnej taryfy Alcoa jasne było, że została ona przyznana na okres nie dłuższy niż dziesięć lat i że Alcoa planowała swoje inwestycje na tej podstawie, a nie przy założeniu nieograniczonego czasu trwania taryfy.
(273) W związku z powyższym Komisja doszła do wniosku, że nie występują nadzwyczajne okoliczności, które mogłyby spowodować, że Alcoa będzie żywić uzasadnione oczekiwania co do zgodności z prawem przedmiotowych środków.
(274) W odniesieniu do zakładu na Sardynii Komisja rozważyła również, czy pismo z 2007 r. oraz jego późniejsze zmiany mogły stanowić podstawę uzasadnionych oczekiwań dla Alcoa.
(275) W tym względzie należy zwrócić uwagę, że w piśmie z 2007 r. Komisja nie wydała żadnych precyzyjnych i bezwarunkowych zapewnień co do znaczenia VPP dla oceny zgodności pomocy ze wspólnym rynkiem. W piśmie służby Komisji jedynie wskazały, że "Europejski Komisarz ds. Konkurencji będzie chciał zaproponować Kolegium krótki okres stopniowego wycofania taryf opłat za elektryczność na Sardynii". Takie sformułowanie implikowało, że pozytywne rozwiązanie sprawy byłoby w każdym razie uwarunkowane zatwierdzeniem projektu decyzji przez całą Komisję. Biorąc pod uwagę jego status (pismo służb Komisji) i zawartość (warunkowe zapewnienie) pismo z 2007 r. nie mogło zatem spowodować powstania uzasadnionych oczekiwań, jakie mogłyby zostać uznane przez Trybunał.
6.6.1.2. Inne ogólne zasady prawa Wspólnoty
(276) Ani Włochy, ani Alcoa nie przedstawiły argumentów w tym względzie. Komisja zbadała jednak, czy inne ogólne zasady prawa wspólnotowego nie uniemożliwiają odzyskania pomocy, całkowitego lub częściowego.
(277) W odniesieniu do zakładu zlokalizowanego w Wenecji Euganejskiej, należy zauważyć, że odzyskanie pomocy nie narusza żadnej ogólnej zasady prawa wspólnotowego; Komisja wyraziła poważne wątpliwości co do zgodności ze wspólnym rynkiem pomocy dla zakładu w Wenecji Euganejskiej w decyzji o wszczęciu postępowania i nic w dalszym ciągu postępowania nie mogło zmienić wrażenia, jakie odniosło Alcoa w chwili otwarcia postępowania.
(278) Jeśli chodzi o zakład zlokalizowany na Sardynii, Komisja przeanalizowała sytuację wynikającą z pisma z 2007 r. i dalszych zmian, jakie w niej zaszły. Jak przedstawiono powyżej w motywie 275, pismo służb Komisji nie zawierało żadnych precyzyjnych bezwarunkowych zapewnień co do znaczenia VPP dla oceny zgodności pomocy ze wspólnym rynkiem; ograniczono się w nim jedynie do wskazania, że - w razie szybkiego wyrażenia przez Włochy zgody na propozycję, Komisarz ds. Konkurencji zaleci Komisji wyrażenie zgody na krótkoterminowy okres stopniowego wycofania taryfy. Koncepcja VPP pozostała jednak w planach w kolejnych częściach postępowania do chwili podjęcia przez Włochy decyzji o jej realizacji.
(279) Mimo tej propozycji, jak wyjaśniono w motywach 253-259 powyżej, Komisja doszła do wniosku, że VPP nie mogłaby stanowić podstawy decyzji o zgodności pomocy ze wspólnym rynkiem, ze względów związanych z okolicznościami środka i ogólną naturą VPP, względów niebędących efektem dyskusji z Włochami. Istnieje jednak powód, by zastanowić się, czy przedłużone rozmowy w sprawie VPP mogłyby zmienić domniemanie, że ocena niezgodności ze wspólnym rynkiem środka pomocy przyznanego niezgodnie z prawem powinna koniecznie prowadzić do pełnego odzyskania tej pomocy.
(280) Bez względu na fakt, że sam w sobie okres postępowania nie był zbyt długi (trzy lata), Komisja przyznaje, że w niniejszej sprawie okres ten został przedłużony przez rozmowy odnoszące się do wprowadzenia VPP.
(281) Choć długość rozmów w sprawie VPP wynikała w dużej mierze z opóźnionej odpowiedzi Włoch na propozycję, Komisja przyznaje, że zbyt długie dyskusje na temat VPP nie wpisywały się w zasadę dobrej administracji i wpłynęły na zachowanie beneficjenta na kolejnym etapie postępowania. Perspektywa pozytywnego rozwiązania sprawy dla zakładu na Sardynii dzięki VPP, która została stworzona przez Komisję i nie została w porę wykluczona, mogła zmienić postrzeganie przez Alcoa ryzyka odzyskania pomocy udzielonej zakładowi na Sardynii po wszczęciu postępowania, a to z kolei mogło wpłynąć na jego strategię biznesową w zakresie inwestycji i lokalizacji działalności. Gdyby pismo z 2007 r. nie zostało wysłane, Alcoa mogłoby zdecydować się na wstrzymanie działalności na Sardynii, a tym samym ograniczyć kwotę podlegającą zwrotowi.
(282) W świetle powyższych okoliczności Komisja uznaje, że właściwe jest nienakazywanie odzyskania pomocy dla zakładu na Sardynii za okres od daty przesłania pisma, tj. dnia 19 grudnia 2007 r., do dnia podjęcia niniejszej decyzji.
6.6.2. Określenie ilościowe kwot do odzyskania
(283) Podsumowując, wszystkie kwoty pomocy niezgodnej ze wspólnym rynkiem, otrzymane przez Alcoa zgodnie z art. 11 ust. 11 ustawy nr 80/2005, począwszy od dnia 1 stycznia 2006 r., muszą zostać odzyskane, wraz z odsetkami, zgodnie z rozdziałem V rozporządzenia Komisji (WE) nr 794/2004 z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie wykonania rozporządzenia Rady (WE) nr 659/1999 ustanawiającego szczegółowe zasady stosowania art. 93 Traktatu WE(124).
(284) Celem odzyskania pomocy jest przywrócenie konkurencyjnej sytuacji beneficjenta, jaka występowała przed przyznaniem pomocy niezgodnej ze wspólnym rynkiem. W celu ilościowego wyrażenia kwot do odzyskania konieczne jest ustalenie ceny, jaką przedsiębiorstwo Alcoa płaciłoby za dostawy energii elektrycznej na rynku, gdyby taryfa nie została przedłużona.
(285) Jak pokazano w motywie 157, Alcoa zawarło dwustronną umowę z ENEL na nominalną cenę odpowiadającą w przybliżeniu standardowej taryfie za energię wysokiego napięcia, naliczanej przez ENEL. Zdaniem Komisji to jest cena, jaką Alcoa płaciłoby za dostawy energii elektrycznej w przypadku braku taryfy. Komisja uważa zatem, że kwota, którą należy odzyskać, jest równa różnicy pomiędzy ceną umowną a ceną preferencyjną. Kwota ta pokrywa się ze środkami kompensacyjnymi uzyskanymi przez przedsiębiorstwo w odnośnym okresie(125). Taka sama metoda obliczeń została zalecona przez Komisję w sprawie Terni(126), która jest bezpośrednio porównywalna z niniejszą sprawą.
(286) Dla uzyskania pełnego obrazu Komisja przeanalizowała - i odrzuciła - argument, że przy braku dotacji państwowej Alcoa wynegocjowałaby lepszą cenę z zakładem i że w związku z tym odzyskanie pomocy powinno opierać się na innym, rzekomo bardziej realistycznej podstawie.
(287) Po pierwsze, Komisja nie popiera, z zasady, tworzenia teoretycznej podstawy, gdy dostępna jest konkretna i właściwa podstawa. W sprawie Unicredito(127) Trybunał odrzucił podobne hipotetyczne podejście i orzekł, że "przywrócenie poprzedniej sytuacji nie oznacza ponownego stworzenia przeszłości na podstawie takich hipotetycznych okoliczności jak często różnorodne wybory, jakich mogły dokonać zainteresowane podmioty".
(288) W związku z tym po wszczęciu przez Komisję formalnego postępowania wyjaśniającego w sprawie taryf z 2004 r. i 2006 r. i zobowiązaniu przedsiębiorstwa Alcoa do gwarancji spółki macierzystej w celu pokrycia ryzyka zwrotu pomocy, przedsiębiorstwo miało wyraźną motywację, aby negocjować możliwie jak najlepsze warunki dostawy z ENEL. Nic tym samym nie wskazuje na to, aby cena umowna swobodnie wynegocjowana pomiędzy Alcoa a ENEL niewłaściwie odzwierciedlała cenę rynkową, jaką Alcoa musiałoby płacić przy braku pomocy.
7. WNIOSEK
(289) Komisja stwierdza, że Włochy wdrożyły bezprawnie, z naruszeniem art. 88 ust. 3 Traktatu WE, przepisy art. 1 dekretu przewodniczącego Rady Ministrów z dnia 6 lutego 2004 r. oraz art. 11 ust. 11 dekretu z mocą ustawy nr 35/05, zmienionego w ustawę nr 80/2005, stanowiącej o rozszerzeniu w czasie preferencyjnej taryfy opłat za elektryczność mającej zastosowanie do Alcoa. Komisja uważa, że środek, który stanowi czystą pomoc operacyjną, nie kwalifikuje się do żadnego odstępstwa od ogólnego zakazu pomocy państwa zgodnie z Traktatem WE, a tym samym jest niezgodny ze wspólnym rynkiem. Należy zatem anulować wszystkie kwoty nieuregulowanej pomocy oraz odzyskać wypłaconą już pomoc. Kwota, którą należy odzyskać, odpowiada sumie wszystkich komponentów kompensacyjnych zrealizowanych na rzecz Alcoa przez Fundusz Wyrównawczy. W odniesieniu do zakładu w Wenecji Euganejskiej to odzyskanie pomocy odpowiada okresowi od dnia 1 stycznia 2006 r. do dnia przyjęcia niniejszej decyzji. W przypadku zakładu na Sardynii odzyskanie pomocy obejmuje okres sprzed pisma z 2007 r., tj. od dnia 1 stycznia 2006 r. do dnia 18 czerwca 2007 r.,
PRZYJMUJE NINIEJSZĄ DECYZJĘ:
Sporządzono w Brukseli dnia 19 listopada 2009 r.
| W imieniu Komisji | |
| Neelie KROES | |
| Członek Komisji |
______
(1) Dz.U. C 30 z 5.2.2005, s. 7 oraz Dz.U. C 214 z 6.9.2006, s. 5.
(2) Producent cynku.
(3) Wytwórca produktów z aluminium.
(4) Producent tlenku glinu (produktu pośredniego powstającego w procesie przetwarzania boksytu, z którego pozyskuje się aluminium hutnicze).
(5) Dz.U. C 30 z 5.2.2005, s. 7.
(6) Środek pomocy państwa N 587/05 Preferencyjne taryfy energii elektrycznej na Sardynii (później C 13/06).
(7) ThyssenKrupp (stal), Cementir (cement) i Nuova Terni Industrie Chimiche (chemikalia).
(8) Dz.U. C 214 z 6.9.2006, s. 5.
(9) Decyzja 2008/408/WE (Dz.U. L 144 z 4.6.2008, s. 37).
(10) Zob. pkt 2.2.2.2 poniżej.
(11) Artykuł 1 dekretu ma następującą treść: "1. W uzupełnieniu kryteriów określonych w art. 1 ust. 1 lit. c) Dekretu przewodniczącego Rady Ministrów z dnia 31 października 2002 r. Urząd do spraw Energii Elektrycznej i Gazu rozszerza warunki opisane w pkt 2 Dekretu Ministra Przemysłu, Handlu i Rzemiosł z dnia 19 grudnia 1995 r. na dostawy energii na potrzeby produkcji i przetwarzania aluminium, ołowiu, srebra i cynku, ograniczone do zakładów już istniejących w momencie wejścia w życie niniejszego dekretu i zlokalizowanych na obszarach wyspiarskich charakteryzujących się niewystarczającym dostępem do krajowych sieci elektryczności i gazu lub całkowitym brakiem takiego dostępu. 2. 2. Przywileje taryfowe wspomniane w pkt 1 są tymczasowe; ich stosowanie zakończy się w momencie stworzenia lub polepszenia dostępu do krajowych sieci elektryczności i gazu, najpóźniej jednak w dniu 30 czerwca 2007 r.".
(12) Artykuł 11 ust. 11 ustawy nr 80/2005 ma następujące brzmienie: "Aby umożliwić rozwój i restrukturyzację produkcji w tych przedsiębiorstwach przedłuża się do końca 2010 r. zastosowanie korzystnych warunków taryfowych dla dostaw energii, przewidzianych w art. 1 ust. 1 lit. c) Dekretu z mocą ustawy nr 25 z dnia 18 lutego 2003 r., przekształconego ze zmianami w ustawę nr 83 z dnia 17 kwietnia 2003 r., w oparciu o warunki taryfowe mające zastosowanie od dnia 31 grudnia 2004 r.". Przepis Dekretu z mocą ustawy nr 25/03 odnosił się do charakterystyki taryfy Alcoa jako ogólnej opłaty systemowej.
(13) Ustawa nr 481/1995.
(14) Artykuł 2 ust. 12 lit. e) ustawy nr 481/1995.
(15) Artykuł 2 ust. 21 ustawy nr 481/1995.
(16) EFIM (Ente Partecipazioni e Finanziamento Industrie Manifatturiere -Biuro do spraw Inwestycji i Finansowania w Przemyśle Wytwórczym) było państwową spółką dominującą posiadającą udziały kontrolne w licznych sektorach przemysłowych. EFIM zostało sprywatyzowane między 1992 a 1996 r.
(17) Artykuł 2 dekretu z 1995 r. ma następującą treść: "Z dniem 31 grudnia 2005 r. znosi się warunki dotyczące dopłat określone w rozporządzeniu CIP [Commissione Interministeriale Prezzi - Międzyresortowego Komitetu ds. Cen] nr 13 z dnia 24 lipca 1992 r. i późniejszych zmianach mające zastosowanie do dostaw [energii elektrycznej] realizowanych na potrzeby produkcji aluminium przez zakłady istniejące w momencie wejścia w życie niniejszego dekretu. Po 31 grudnia 2005 r. warunki taryfowe zostaną zrównane z warunkami mającymi zastosowanie do wszystkich klientów".
(18) Dz.U. C 288 z 1.10.1996, s. 4.
(19) Zob. decyzja w sprawie nr IV.JV.2 - ENEL/FT/DT (Dz.U. C 178 z 23.6.1999, s. 15).
(20) Regiony Lombardia, Emilia-Romania i Piemont zaspokoiły już całość swojego zapotrzebowania na energię elektryczną, częściowo z własnej produkcji, a częściowo w oparciu o długoterminowe umowy przywozowe zawarte do 2003 r.
(21) Wprowadzona dyrektywą 96/92/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 19 grudnia 1996 r. dotyczącą wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej (Dz.U. L 27 z 30.1.1997, s. 20), która została transponowana we Włoszech dekretem legislacyjnym nr 79 z dnia 16 marca 1999 r.
(22) Standardowa taryfa odzwierciedla sposób, w jaki koszty systemu energii elektrycznej są rozdzielane i przypisywane różnym kategoriom użytkowników.
(23) Standardowa taryfa została podzielona na dwie części, A i B, z których każda składała się z kilku komponentów taryfowych. Część A odzwierciedlała stałe koszty systemowe, w tym ogólne opłaty systemowe, zaś część B - zmienne koszty wytwarzania energii (w szczególności koszty paliwa). Początkowo systemowe opłaty za wytwarzanie energii obejmowały jedynie następujące koszty: koszty nadzwyczajne poniesione w latach 1994, 1995 i 1996 (komponent A1); koszty likwidacji elektrowni atomowych (komponent A2) i koszt budowy instalacji energii odnawialnej na mocy decyzji CIP 6/92 (komponent A3). Następnie dodano kolejne kategorie kosztów: preferencyjne taryfy opłat za energię elektryczną (komponent A4), niektóre koszty badań (komponent A5) i koszty osierocone producentów energii elektrycznej (komponent A6).
(24) Zob. przypis 21.
(25) W art. 2 dekretu Ministra Przemysłu, Handlu i Rzemiosła z dnia 26 stycznia 2000 r. istniejące taryfy preferencyjne, w tym taryfę Alcoa, zaklasyfikowano jako nową kategorię ogólnych opłat systemowych. Klasyfikację tę potwierdzono w późniejszym ustawodawstwie, ostatnio w art. 1. ust. 1 lit. c) ustawy nr 83 z dnia 17 kwietnia 2003 r.
(26) Wprowadzonego decyzją AEEG nr 204/99.
(27) Dokładniej mówiąc, w ramach systemu wprowadzonego decyzją AEEG nr 204/99 zarządzanie taryfami preferencyjnymi powierzono lokalnym dystrybutorom i Funduszowi Wyrównawczemu. Dystrybutorzy lokalni pobierali wpływy z komponentu A4 i przekazywali je Funduszowi Wyrównawczemu, który zarządzał specjalnym kontem (Conto per la perequazione dei contribute sostitutivi dei regime tariffari speciali - konto wyrównawcze na składki zastępujące specjalne systemy taryfowe). Jeżeli jednak dystrybutor musiał przyznać preferencyjną taryfę jednemu ze swoich klientów, mógł zachować wpływy z komponentu A4 pokrywanego przez innych swoich klientów w celu bezpośredniego odzyskania kwot odjętych z rachunku klienta preferencyjnego. Jeśli wpływy dystrybutora były niewystarczające, saldo było wyrównywane przez Fundusz Wyrównawczy z wykorzystaniem funduszy ze specjalnego konta. Zob. również decyzja AEEG nr 228/01, a w szczególności art. 43 i 56 załączonego Testo Integrato (skonsolidowanych zasad regulujących dostawy energii elektrycznej we Włoszech).
(28) Należy jednakże zauważyć, że część decyzji AEEG nr 148/04 przestała mieć zastosowanie do Alcoa. Decyzja wprowadziła nową metodę obliczania środków uzupełniających płaconych beneficjentom preferencyjnych taryf. W przypadku Alcoa metoda ta oznaczałaby zmniejszenie dopłaty, tzn. wzrost ceny preferencyjnej netto. Przedsiębiorstwo Alcoa zakwestionowało ten przepis przed Sądem Administracyjnym Lombardii. W wyroku z dnia 10 maja 2005 r. sąd częściowo anulował decyzję w zakresie, w jakim miała ona zastosowanie do przedsiębiorstwa Alcoa. W związku z tym środki kompensacyjne dla przedsiębiorstwa Alcoa obliczane były nadal metodą wykorzystywaną przed przyjęciem decyzji nr 148/04, dzięki której przedsiębiorstwo Alcoa płaciło cenę Alumix.
(29) Takie jest brzmienie art. 1 dekretu z 2004 r. Objął on również hutę przedsiębiorstwa Alcona usytuowaną w Fusinie, mimo że huta ta nie znajduje się na obszarze wyspiarskim pozbawionym połączenia z sieciami energetycznymi.
(30) Decyzja Komisji C(2004) 4329 z 16 listopada 2004 r. (Dz.U. C 30 z 5.2.2005, s. 7).
(31) Pismo z dnia 3 marca 2006 r.
(32) Jeśli chodzi o pełny tekst art. 11 ust. 11 ustawy nr 80/2005, zob. przypis 12.
(33) Artykuł 11 ust. 13 ustawy nr 80/2005.
(34) Dz.U. C 74 z 10.3.1998, s. 9, pkt 4.15-4.17.
(35) Dz.U. L 283 z 31.10.2003, s. 51.
(36) Decyzja z 2006 r. w sprawie wszczęcia formalnego postępowania wyjaśniającego dotyczyła również spółek Terni. Oceny taryf Terni i Alcoa dokonano jednak osobno.
(37) Dz.U. C 74 z 10.3.1998, s. 9, pkt 4.
(38) Decyzja Komisji C(2002) 3715 z dnia 16 października 2002 r., Pomoc na potrzeby kosztów energii elektrycznej ponoszonych przez MŚP (Dz.U. L 91 z 8.4.2003, s. 38).
(39) Dz.U. C 54 z 4.3.2006, s. 13.
(40) Sprawa T-332/06 Alcoa Trasformazioni, dotychczas niepublikowana (apelacja w toku).
(41) Ta wartość liczbowa przedstawiona przez Alcoa obejmuje nie tylko wytop aluminium hutniczego, ale także jego dalsze przetwarzanie, które jest bardziej pracochłonne.
(42) Na mocy tej umowy islandzkie przedsiębiorstwo energetyczne zobowiązało się zbudować nową elektrownię wodną i dostarczać energię elektryczną do zakładu hutniczego Alcoa po cenie zapewniającej przedsiębiorstwu energetycznemu stopę zwrotu w wysokości 5,5 % rocznie. Urząd Nadzoru EFTA zatwierdził projekt decyzją nr 40/03/COL z dnia 14 marca 2003 r.
(43) Zob. dochodzenie w odniesieniu do sektora energii elektrycznej - komunikat Komisji - Dochodzenie w ramach art. 17 rozporządzenia (WE) nr 1/2003 w odniesieniu do europejskich sektorów gazu i energii elektrycznej (raport końcowy) SEC(2006) 1724, COM(2006) 851 wersja ostateczna.
(44) Pierwsze sprawozdanie Grupy wysokiego szczebla "Wkład do zintegrowanego podejścia dotyczącego polityk w zakresie konkurencji, energii i środowiska" (http://ec.europa.eu/enterprise/environment/hlg_en.htm). Grupa wysokiego szczebla jest forum, w którym uczestniczą przedstawiciele Komisji i przedsiębiorcy.
(45) Wyrok Trybunału Sprawiedliwości w sprawie C-379/98 PreussenElektra, Rec. 2001 s. I-2099.
(46) Wyrok Trybunału Sprawiedliwości w sprawie C-345/02 Pearle, Rec. 2004 s. I-7139.
(47) Dz.U. L 83 z 27.3.1999, s. 1.
(48) Wyrok Trybunału Sprawiedliwości w sprawach połączonych C-182/03 i C-217/03 Belgia przeciwko Komisji, [2006] Zb.Orz. I-5479, pkt 77.
(49) Wyrok Sądu Pierwszej Instancji w połączonych sprawach T-298/97, T-312/97, T-313/97, T-315/97, T-600/97, T-1/98, T-3/98, T-6/98 i T-23/98 Alzetta i inni przeciwko Komisji, [2000] Rec. II-2319, podtrzymane przez Trybunał Sprawiedliwości w sprawie C-298/00, [2004] Rec. I-4087, pkt 142-143.
(50) Decyzja Komisji 2002/347/EWWiS (Dz.U. L 126 z 13.5.2002, s. 27) pkt 33.
(51) Sprawa E 24/95 system gwarancji bezpośrednich w nowych landach, decyzje Komisji SG(96) D/5500 z dnia 18 czerwca 1996 r. i SG(98) D/54570 z dnia 11 listopada 1998 r.
(52) Dz.U. C 54 z 4.3.2006, s. 13.
(53) Zob. przypis 34.
(54) Przed podziałem sprawa C 38/04 dotyczyła także innych beneficjentów: Portovesme (cynk), ILA (wyroby aluminiowe) i Euroallumina (tlenek glinu).
(55) Sprawa C 13/06 odnosi się do rozszerzenia taryfy Alcoa na Portovesme, ILA i Euroallumina zgodnie z art. 11 ust. 12 ustawy nr 80/2005.
(56) Aktywa przedsiębiorstwa ENDESA we Włoszech po jego przejęciu przez ENEL zostały sprzedane E.ON (zob. decyzja w sprawie łączenia przedsiębiorstw M 5171 z dnia 13 czerwca 2008 r.), http://ec.europa.eu/competition/mergers/cases/decisions/m5171_20080613_20310_en.pdf
(57) W przeprowadzonym w 2004 r. badaniu "Indagine conoscitiva sullo stato della liberalizzazione dei settori dell'energia elettrica e del gas" AEEG i włoski organ ds. konkurencji stwierdziły, że ENEL może wpływać na ceny w różnych regionach Włoch.
(58) Konsultacja społeczna dotycząca konkurencyjności w europejskim przemyśle metalowym w odniesieniu do wpływu surowca i dostaw energii: http://ec.europa.eu/enterprise/non_ferrous_metals/consultation.htm
(59) Według Włoch dekret z 2004 r. nigdy nie miał zastosowania do Alcoa, ponieważ przedsiębiorstwo nadal mogło korzystać z taryfy do grudnia 2005 r. w oparciu o dekret z 1995 r. Nie do Komisji należy wykładnia włoskich przepisów w celu ustalenia, czy tak było, ponieważ jedynie włoskie sądy mogą dostarczyć ostatecznych wytycznych w tym zakresie. Komisja zauważa jednak, że dekret z 2004 r. nigdy nie został uchylony ani zmieniony w celu ograniczenia jego zakresu do beneficjentów innych niż Alcoa. Taryfa Alcoa była nadal płacona de facto w oparciu o ramy regulacyjne wprowadzone przez AEEG (o których wspomniano w decyzji o wszczęciu postępowania z 2004 r.).
(60) Na podstawie dostępnych informacji Komisja wyraża wątpliwości, czy odnośny środek jest porównywalny ze środkiem ocenionym i zatwierdzonym przez Komisję w 1996 r. W 1996 r. przedsiębiorstwo ENEL było jedynym producentem i dystrybutorem energii we Włoszech, a niższa taryfa energii elektrycznej przyznana Alcoa przez ENEL na korzyść Alumix SpA została porównana ze średnimi krańcowymi kosztami produkcji energii elektrycznej ENEL w odnośnym okresie. W niniejszym przypadku natomiast, na zliberalizowanym rynku interwencja władz włoskich ma charakter selektywny na rzecz niektórych przedsiębiorstw w celu zrekompensowania różnicy pomiędzy ceną rynkową, którą można uzgodnić z każdym producentem energii, a preferencyjną taryfą ustanowioną w 1996 r.
(61) Wdrożone decyzjami AEEG nr 148/04 i 217/05.
(62) Bez względu na podstawę prawną pozostaje zmiana w mechanizmie administracyjnym opisanym powyżej, w szczególności w motywie 42, i z tego powodu wniosek, że nastąpiło przejście z realnej taryfy na pomoc operacyjną i że niniejszy przypadek jest przypadkiem nowej pomocy, pozostaje ważny.
(63) Decyzja Komisji 85/215/EWG z dnia 13 lutego 1985 r. w sprawie preferencyjnej taryfy pobieranej od prowadzących uprawy szklarniowe za gaz ziemny w Niderlandach (Dz.U. L 97 z 4.4.1985, s. 49).
(64) Zob. na przykład wyrok Trybunału Sprawiedliwości w sprawie C-372/97 Włochy przeciwko Komisji, [2004] Zb.Orz. I-3679, pkt 67.
(65) Pierwsza dyrektywa w sprawie liberalizacji, dyrektywa 96/92/WE (zob. przypis 21), została wdrożona przez Włochy dekretem nr 79/1999.
(66) Godziny szczytu to zazwyczaj czas między godziną 8.00 a 20.00 w dni powszednie.
(67) Elektrownie są klasyfikowane według tzw. bilansu elektroenergetycznego, od zakładów o najniższych krótkookresowych kosztach krańcowych (koszty zmienne produkcji energii elektrycznej, w tym koszty paliwa i CO2) do zakładów o najwyższych kosztach. W każdym razie elektrownie konkurują w oparciu o ich koszty krańcowe i są włączane do produkcji według pozycji w tym bilansie: najpierw elektrownie wodne, potem jądrowe, gazowe, olejowe - aż produkcja wszystkich zakładów zaspokoi zapotrzebowanie. Ostatnia elektrownia jest zwana krańcową, a jej koszty krańcowe określają koszty energii elektrycznej w tym czasie (cena rozliczeniowa systemu).
(68) Wyrok Trybunału Sprawiedliwości w sprawie C-241/94 P Francja przeciwko Komisji [1996] Rec. I-4551, pkt 34.
(69) Zob. na przykład PreussenElektra, pkt 58.
(70) Zob. na przykład wyrok Trybunału Sprawiedliwości w sprawie C-482/99 Francja przeciwko Komisji (Stardust Marine), [2002] Rec. I-4397, pkt 24.
(71) Zob. wyroki Trybunału Sprawiedliwości w sprawie C-78/76 Steinike & Weinlig, [1977] Rec. 595 i w sprawie C-47/69 Francuskie tekstylia, [1970] Rec. 487.
(72) Zob. przypis 45.
(73) Zob. przypis 46.
(74) Wyrok Sądu Pierwszej Instancji w sprawie T-136/05 Earl Salva przeciwko Komisji, dotychczas nieopublikowany, pkt 137-165.
(75) Wyrok Trybunału Sprawiedliwości w sprawie C-57/86 Grecja przeciwko Komisji, [1988] Rec. I-2855, pkt 12; PreussenElektra, ibid.; orzeczenie prejudycjalne Trybunału Sprawiedliwości w sprawie C-126/01 Gemo, [2003] Rec. I-13769, pkt 23.
(76) Wyroki w sprawach Stardust Marine, ibid.; Pearle, ibid. i Earl Salvat, ibid.
(77) Alcoa twierdzi także, że zgodnie z ustaleniami taryfowymi przed wprowadzeniem art. 11 ust. 11 ustawy nr 80/2005, funduszami wymaganymi do finansowania taryfy zajmowali się prywatni dystrybutorzy, a zatem nie stanowiły one zasobów państwowych. Chociaż w niniejszym postępowaniu nie kwestionuje się ustaleń taryfowych, przedstawione w tym punkcie uwagi oznaczają, że Komisja musi odrzucić argument Alcoa. Prywatny charakter dystrybutorów nie jest sam w sobie decydujący dla celów określenia charakteru zaangażowanych środków.
(78) Wyrok z dnia 17 lipca 2008 r. w sprawie C-206/06 Essent Netwerk Noord przeciwko Aluminium Delfzijl, dotychczas nieopublikowany, pkt 69 i 70.
(79) Decyzja Komisji C(2004) 4333 z dnia 1 grudnia 2004 r., sprawa nr 490/2000 Włochy - koszty osierocone.
(80) Wyrok z dnia 11 lutego 2009 r. w sprawie T-25/07 Iride, dotychczas niepublikowany, pkt 39.
(81) Ibid., pkt 28.
(82) Zob. wyroki Trybunału Sprawiedliwości w sprawie C-303/88 Włochy przeciwko Komisji, [1988] Rec. I-1433 i w sprawie C-47/69 Francja przeciwko Komisji, [1970] Rec. 4393; zob. również wyrok Sądu Pierwszej Instancji w sprawie T-351/02 Deutsche Bahn przeciwko Komisji [2006] Zb.Orz. II-1047.
(83) Zob. na przykład decyzja M.2404 Elkem/Sapa z dnia 26 czerwca 2001 r. i decyzja M.1663 Alcan/Alusuisse z dnia 14 marca 2000 r.
(84) Wyrok Trybunału Sprawiedliwości w sprawie C-301/87 Francja przeciwko Komisji, [1990] Rec. I-307, pkt 32 i 33; wyrok Sądu Pierwszej Instancji w sprawie T-214/95 Vlaamse Gewest przeciwko Komisji, [1998] Rec. II-717, pkt 67 i wyrok Sądu Pierwszej Instancji w sprawie Alzetta przeciwko Komisji, ibid., pkt 79.
(85) Wyrok Trybunału Sprawiedliwości w sprawie C-102/87 Francja przeciwko Komisji, [1988] Rec. 4067, pkt 19; wyrok Trybunału Sprawiedliwości w sprawie C-305/89 Włochy przeciwko Komisji, [1991] Rec. I-1603, pkt 26.
(86) Zob. przypis 65.
(87) Zob. na przykład decyzje Komisji o wszczęciu postępowań dotyczących regulowanych taryf opłat za elektryczność we Francji (sprawa C 17/07, decyzja Komisji z dnia 13 czerwca 2007 r. nr C/2007/2392, Dz.U. C 164 z 18.7.2007, s. 9) i w Hiszpanii (sprawa C 3/07, decyzja Komisji z dnia 24 stycznia 2007 r. nr C/2007/123/3, Dz.U. C 43 z 27.2.2007, s. 9).
(88) Wyrok Trybunału Sprawiedliwości w sprawach połączonych 6/69 i 11/69 Komisja przeciwko Francji, [1969] Rec. 523.
(89) Zob. na przykład wyroki Trybunału Sprawiedliwości w sprawie 730/79 Philip Morris przeciwko Komisji, [1980] Rec. 2671, pkt 11 i w sprawach połączonych C-393/04 i C-41/05 Air Liquide Industries/Ville de Seraing i Province de Liège, [2006] Zb.Orz. I-5293.
(90) Jedynym celem tej definicji jest ograniczenie tymczasowego charakteru odzyskiwania pomocy niezgodnej ze wspólnym rynkiem, w związku z tym nie ma ona zastosowania na obecnym etapie oceny.
(91) Dlatego też Komisja nie musi rozpatrywać argumentów prawnych przedłożonych przez Alcoa w celu uzasadnienia tego wniosku (zob. motywy 95 i 96 powyżej).
(92) Wyrok w sprawach połączonych C-182/03 i C-217/03 Belgia przeciwko Komisji, [2006] Zb.Orz. I-5479.
(93) Zob. przypis 48.
(94) Należy dokonać rozróżnienia pomiędzy ogólnymi kryteriami oceny przedstawionymi w decyzji w sprawie Alumix oraz zastosowaniem tych kryteriów do przedmiotowej sprawy. W ogólnych kryteriach w decyzji w sprawie Alumix przewiduje się, że w sytuacji braku alternatywnych rynków zbytu oraz w celu uniknięcia pogorszenia sytuacji w zakresie nadmiaru zdolności produkcyjnych racjonalnie działający dostawca energii elektrycznej sprzedaje ją swoim najlepszym klientom po cenie pokrywającej krańcowe koszty produkcji zwiększonej o niewielki wkład w koszty stałe. Te kryteria ogólne zachowują ważność bez względu na tymczasowy charakter decyzji je wprowadzającej i Komisja nie zamierza ich tutaj kwestionować.
(95) Zob. przypis 40. W pkt 105 stwierdzono: "zarówno z wniosku, w którym stwierdzono, że taryfa, według której wnosi opłaty zakład wnioskującego, została zatwierdzona dekretem z mocą ustawy z 1995 r., jak również z samego sformułowania tego dekretu z mocą ustawy wynika jasno, że prywatyzacja [zakładu Alumix] wymaga wsparcia ze strony rządu włoskiego [...] w celu zdefiniowania taryfy opłat ENEL za elektryczność [dotyczącej tych dwóch zakładów], w miarę możliwości w drodze podpisania długoterminowej umowy (na 10 lat) dotyczącej cen konkurencyjnych na poziomie europejskim oraz że sposób nakładania dodatkowych opłat [sovrapprezzi] przewidzianych w [decyzji IPC nr 13/92] [...] został zniesiony od dnia 31 grudnia 2005 r.".
(96) Wyrok Sądu Pierwszej Instancji w sprawach połączonych T-127/99, T-129/99 i T-148/99 Diputación Foral de Álava i inni przeciwko Komisji, [2002] Rec. II-1275, pkt 175, cytowany w pkt 114 wyroku Trybunału.
(97) Połączone sprawy C-15/98 i C-105/99, [2000] Rec. I-8855, pkt 74 opinii.
(98) Wyrok Sądu Pierwszej Instancji w sprawach połączonych T-195/01 i T-207/01 Rząd Gibraltaru przeciwko Komisji, [2002] Rec. II-2309, pkt 111: "Odpowiednio, pierwotny program przekształca się w nowy program pomocy jedynie w przypadku gdy zmiana ta ma wpływ na istotę programu pierwotnego. W sytuacji gdy nowy element jest w oczywisty sposób możliwy do oddzielenia od programu początkowego, nie dochodzi do istotnej zmiany istniejącego programu".
(99) Rec. 1990, s. I-3891; sprawa C-301/87 Francja przeciwko Komisji, [1990] Rec. I-307, pkt 50.
(100) Sprawa T-459/93, [1995] Rec. II-1675, pkt 48.
(101) Dz.U. C 37 z 3.2.2001, s. 3 oraz Dz.U. C 82 z 1.4.2008, s. 1.
(102) Zob. przypis 34.
(103) Źródło: "Indagine conoscitiva sullo stato della liberalizzazione dei settori dell'energia elettrica e del gas naturale", maj 2005 r.
(104) Sardynię łączy obecnie z kontynentalnymi Włochami gazociąg międzysystemowy o przepustowości 270 MWh (SACOI).
(105) Zob. przypis 43.
(106) Indeks Herfindahla-Hirschmanna na Sardynii waha się w granicach od 3 000 do 3 500. W strefie południowej jednakże wartość tego indeksu jest wyższa.
(107) Na Sardynii E.ON może ustalać cenę w odniesieniu do 67 % godzin, zaś ENEL w odniesieniu do 29 % godzin. Jeśli weźmie się pod uwagę również strefy przyległe, ENEL ustala ceny w makrostrefie Macrosud-Sardegna w odniesieniu do 63 % godzin. Z kolei w regionie MacroSud przedsiębiorstwo ENEL ustala ceny w odniesieniu do 100 % godzin.
(108) Przykładowo, w 2007 r. średnia cena hurtowa we Włoszech (za obciążenie podstawowe na rynku dnia następnego) na włoskiej giełdzie energii elektrycznej IPEX wynosiła 70,99 EUR za MW/h w porównaniu z ceną 37,97 EUR na niemieckiej giełdzie EEX oraz 40,78 EUR na francuskiej giełdzie Powernext.
(109) Sprawozdanie AEEG za 2008 r., oparte o dane z GME (Gestore del Mercato Elettrico).
(110) Zob. przypis 38.
(111) Nawet przyjmując, że średnie ceny w UE wzrosną o mniej niż 4 %, bezwzględna przewaga taryfy dla Alcoa nadal by rosła. Przykładowo, gdyby cena Alcoa wynosiła 30 EUR, a średnia cena energii elektrycznej w Europie 60 EUR (korzyść: 30 EUR), wzrost o 3 % oznaczałby cenę Alcoa 30,9 EUR wobec średniej europejskiej ceny 61,8 EUR (nowa korzyść: 30,9 EUR).
(112) Przykładowo, w trzecim sprawozdaniu z lutego 2007 r. grupa wysokiego szczebla stwierdziła: "W tym kontekście stosowanie bodźców, w tym dotacji i pomocy państwa o celu ogólnym, może być uzasadnione jako instrument polityczny. Mogą one wspierać odpowiedzialne postawy w społeczeństwie i środowisku, spójność regionalną, zrównoważony rozwój i różnorodność kulturową. Należy jednak stosować je tylko wtedy, gdy mamy do czynienia z wyraźną niedoskonałością rynku, kiedy dotacje okazują się właściwym instrumentem do realizacji wyraźnie określonego celu leżącego we wspólnym interesie i nie zakłócają konkurencji ani nie szkodzą środowisku [...]. Podjęcie działań jest uzasadnione, gdy takie dotacje szkodzą innym celom politycznym, jak walka ze zmianami klimatu, strategia lizbońska na rzecz zatrudnienia i wzrostu, właściwe funkcjonowanie rynków energii lub dostęp do surowców, nie spełniając przy tym ich pierwotnego celu". (http://ec.europa.eu/enterprise/environment/hlg/doc_07:third_report_27_02_2007.pdf).
(113) Decyzja Komisji z dnia 20 listopada 2007 r. w sprawie pomocy państwa nr C 36/A/06 przyznanej przez Włochy na rzecz ThyssenKrupp, Cementir oraz Nuova Terni Industrie Chimiche, pkt 144 i 145.
(114) Pismo brzmi następująco: "Chcielibyśmy podkreślić, że dla wszystkich powinno być jasne, iż stopniowe wycofywanie musi być ściśle ograniczone do czasu wymaganego do uruchomienia VPP (który szacujemy na około dwa lata) i że będzie ono podlegać zasadzie »pierwszy i ostatni raz«".
(115) VPP zapewnia uwolnienie wirtualnej zdolności wytwórczej przez dominujące podmioty w ramach procedur udzielania zamówień. VPP są zazwyczaj wykorzystywane do wspierania konkurencji na rynku hurtowym, ponieważ eliminują motywację do wykorzystania siły rynkowej przez podmiot dominujący w celu utrzymania cen na wysokim poziomie na rynku kasowym i terminowym. Cena płacona VPP przez nabywcę składa się z kursu wykonania, który zazwyczaj odzwierciedla koszty zmienne danej zdolności wytwórczej, oraz premii, która jest ustalana zgodnie z warunkami udzielania zamówień.
(116) Posługując się następującą argumentacją: "Nie wydaje się, aby inne przedsiębiorstwa zlokalizowane w części kontynentalnej Włoch działały w takich samych wyjątkowych warunkach rynkowych, jak warunki panujące na Sardynii. Dyrekcja Generalna ds. Konkurencji jest zdania, że nie ma powodu, by odstąpić od zasad dotyczących pomocy państwa".
(117) VPP przyjmuje formę zamówienia, które automatycznie gwarantuje jego nabywcy prawo do otrzymania różnicy, gdy jest ona dodatnia, pomiędzy ceną płaconą producentom na Sardynii na rynku dnia następnego a kursem wykonania. Nabywca płaci sprzedawcy premię ustaloną w procedurze udzielenia zamówień i otrzymuje od sprzedawcy różnicę, gdy jest ona dodatnia, pomiędzy ceną na rynku dnia następnego a kursem wykonania.
(118) W tym celu Komisja oparła się na analizie przeprowadzonej przez AEEG w jego sprawozdaniach.
(119) Wyrok Trybunału w sprawie C-24/95 Alcan Deutschland, [1997] Rec. I-1591, pkt 25, 30 i 31 oraz wyrok Trybunału w sprawach połączonych C-183/02 P i C-187/02 Demesa i Territorio histórico de Álava przeciwko Komisji, [2004] Rec. I-10609, pkt 45.
(120) Wyrok Trybunału Sprawiedliwości w sprawie C-5/89 Niemcy przeciwko Komisji, [1990] Rec. I-3437, pkt 16.
(121) Zob. wyroki w sprawie C-78/77 Lührs, [1978] Rec. I-169, pkt 6; w sprawie C-265/85 Van den Bergh en Jurgens przeciwko Komisji, [1987] Rec. I-1155, pkt 44; oraz w sprawie T-489/93 Unifruit Hellas przeciwko Komisji, [1994] Rec. II-1201, pkt 51.
(122) Zob. wyroki w sprawie C-265/85 Van den Bergh en Jurgens przeciwko Komisji, Ibid., pkt 44; w sprawie C-152/88 Sofrimport przeciwko Komisji, [1990] Rec. I-2477, pkt 26; w sprawie T-290/97 Mehibas Dordtselaan przeciwko Komisji, [2000] Rec. II-15, pkt 59; oraz w sprawie T-223/00 Kyowa Hakko Kogyo przeciwko Komisji, [2003] Rec. II-2553, pkt 51.
(123) Zob. przypis 51.
(124) Dz.U. L 140 z 30.4.2004, s. 1.
(125) Komisja nie posiada danych wymaganych dla dokładnego wyliczenia tej kwoty.
(126) Zob. przypis 9. W sprawie Terni preferencyjna taryfa, która została również przedłużona art. 11 ust. 11 ustawy nr 80/2005, została obliczona, sfinansowana i opłacona zasadniczo w ten sam sposób, jak w przypadku Alcoa (aczkolwiek przy innej cenie końcowej dla beneficjentów).
(127) Wyrok Trybunału Sprawiedliwości w sprawie C-148/04 Unicredito, [2005] Zb.Orz. I-11137.
(128) Dz.U. L 82 z 25.3.2008, s. 1.