Stelina Jakub (red.), Szmit Jakub (red.), Zbiorowe prawo zatrudnienia

W połowie marca 2018 r. Komisja Kodyfikacyjna Prawa Pracy przedłożyła dwa projekty ustaw – Kodeksu pracy oraz Kodeksu zbiorowego prawa pracy. W obu projektach zawarto nowe rozwiązania dotyczące m.in. uprawnień indywidualnych i zbiorowych osób pozostających w tzw. zatrudnieniu niepracowniczym. Jest to reakcja na upowszechnienie i umasowienie innych niż stosunek pracy i umowa o pracę form prawnych związanych ze świadczeniem pracy (w szerokim tego słowa znaczeniu). Chodzi tu nie tylko o funkcjonariuszy służb zmilitaryzowanych, ale przede wszystkim o osoby wykonujące odpłatnie różnorodne czynności (usługi) na rzecz tego samego podmiotu na podstawie umów cywilnoprawnych (zlecenia, świadczenia usług etc.), niekiedy także w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej. Z mocy wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 2.06.2015 r. osoby takie uzyskały prawo tworzenia i przystępowania do związków zawodowych, wchodząc tym samym w orbitę zbiorowego prawa pracy. No właśnie – czy prawa pracy, czy też może prawa zatrudnienia? A jeśli prawa zatrudnienia, to czy nowej – kształtującej się na naszych oczach – gałęzi prawa, czy też może jedynie pewnej koncepcji teoretycznej?

Bez względu jednak na doktrynalne zapatrywania na te kwestie rozszerzanie instytucji zbiorowego prawa pracy na osoby pozostające w innych stosunkach prawnych niż stosunek pracy jest faktem. Proces ten stawia jednak szereg wyzwań zarówno przed doktryną, jak i ustawodawcą. Należy bowiem rozstrzygnąć kilka ważnych problemów, wynikających przede wszystkim z niedookreśloności samego pojęcia „zatrudnienia niepracowniczego” (zwłaszcza „cywilnoprawnego”). Które z umów cywilnoprawnych należy kwalifikować jako umowy o zatrudnienie, które – i w jakim zakresie – z instytucji zbiorowego prawa pracy powinny znaleźć zastosowanie wobec „niepracowników”, a zwłaszcza jak włączyć te osoby w krwioobieg prawa pracy, a więc tego działu prawa, które jest zorientowane na zatrudnienie podporządkowane? Wyrażane są też pewne obawy, czy prawo zatrudnienia nie jest zagrożeniem dla dotychczasowego paradygmatu relacji pomiędzy pracownikami a pracodawcami i czy w efekcie nie doprowadzi ono do obniżenia standardu ochrony osób pracujących. Na te i wiele innych pytań starali się odpowiedzieć autorzy zamieszczonych w niniejszej książce artykułów.

Opracowania obejmują bardzo szeroki zakres tematyki. Ze względu na założenia towarzyszące idei niniejszej książki istotną część zajmują te, które skupiają się na teoretycznych podstawach zbiorowego prawa zatrudnienia (J. Stelina, M. Skąpski, P. Nowik). Uwzględniając przełomowy charakter wyroku Trybunału Konstytucyjnego, szczególna uwaga została zwrócona na problematykę podmiotowego zakresu wolności związkowej (L. Florek, T. Duraj, D. Skupień, P. Grzebyk), a także zadań ruchu związkowego (W. Sanetra) oraz możliwych rozwiązań co do sposobu reprezentacji zbiorowej osób zatrudnionych (M. Latos-Miłkowska, J. Szmit). Warto także zwrócić uwagę na opracowanie poświęcone przekrojowemu przedstawieniu pozycji osób pozostających w zatrudnieniu niepracowniczym w projektach kodeksu zbiorowego prawa pracy, w tym w projekcie z 2018 r. (J. Stelina, M. Zieleniecki, J. Szmit).

Warto także podkreślić, że w książce poruszona została problematyka o dużej doniosłości praktycznej, dotycząca zagadnień, które związane są z aktualnym stanem prawnym materii dotyczącej zbiorowej reprezentacji interesów osób zarobkujących (B. Cudowski, K. Sakowska, A. Wypych-Żywicka, I. Sierocka, J. Świątek-Rudoman, W. Witoszko, K. Hus, M. Brodecki, M. Szypniewski). Rozważania prowadzone w tych opracowaniach obejmują niezwykle szeroki przekrój tematyki, dzięki czemu całość publikacji nabiera charakteru bardzo uniwersalnego studium aktualnego stanu dorobku doktryny.