Klaus Witold Antoni (red.), Mazowiecka Lidia (red.), Tarwacka Anna (red.), Z problematyki wiktymologii

Nie jest łatwo podejmować badania nad zupełnie nowym zagadnieniem, które na dodatek niekoniecznie jest kompatybilne z jedynym słusznym ustrojem, kiedy wyjazdy zagraniczne stanowią ewenement i kiedy nie ma się dostępu do podstawowej literatury wydawanej na świecie. Tym bardziej należy docenić odwagę Jubilatki, która nie bała się podjąć zagadnienia pionierskiego i do dziś zajmuje się nim z niesłabnącym zapałem. Sapere ausae ad multos annos!

Ewa Bieńkowska urodziła się 25.05.1950 r. w Warszawie. W latach 1968–1972 studiowała na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie w roku 1972 uzyskała tytuł magistra prawa. Napisała pracę na temat prawie nieporuszany wówczas w polskiej literaturze: o wiktymologii (cała polska literatura na ten temat liczyła wówczas jeden artykuł). Pomysł podsunął jej promotor, Profesor Zbigniew Czeczot. Był to początek fascynacji, która zaowocowała mnóstwem znanych na całym świecie publikacji. Następnie podjęła studia doktoranckie w Instytucie Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk (1974–1977), po których została zatrudniona na stanowisku starszego asystenta w INP PAN (1977–1982). Stopień doktora uzyskała w 1982 r., po obronie pracy doktorskiej zatytułowanej Wpływ zachowania ofiary na rozstrzygnięcie sprawy o zgwałcenie, wydanej później przez Zakład Narodowy im. Ossolińskich (Wrocław–Kraków–Warszawa 1984). W latach 1982–1992 pracowała jako adiunkt w INP PAN, a w latach 1983–1988 – na tym samym stanowisku w Instytucie Problematyki Przestępczości. W 1992 r. uzyskała stopień doktora habilitowanego na podstawie monografii Wiktymologia. Koncepcje, kierunki badań, perspektywy (Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Kraków–Warszawa 1992). W latach 1992–2005 pracowała na stanowisku docenta w Instytucie Nauk Prawnych PAN, po czym przeszła na emeryturę.

Przez wiele lat prowadziła wykłady i seminaria z prawa karnego materialnego i procesowego, wiktymologii, mediacji i kryminologii. W latach 1985–1989 była wykładowcą wiktymologii w Międzyuniwersyteckim Centrum w Dubrowniku i Amsterdamie. W latach 1995–2000 wykładała jako profesor w Instytucie Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji Uniwersytetu Warszawskiego. W latach 2003–2005 była profesorem na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Opolskiego, gdzie pełniła funkcję Kierownika Katedry Kryminologii i Wiktymologii. W latach 2008–2009 pracowała na stanowisku profesora w Wyższej Szkole Zarządzania i Prawa im. Heleny Chodkowskiej w Warszawie, a w latach 2009–2010 – na stanowisku profesora w Wyższej Szkole Ekonomii i Prawa im. Prof. Edwarda Lipińskiego w Kielcach. W latach 2010–2013 była profesorem w Europejskiej Wyższej Szkole Prawa i Administracji w Warszawie, a obecnie jest zatrudniona jako profesor na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Gdańskiego.

Zainteresowania Profesor Ewy Bieńkowskiej ogniskują się na zagadnieniach prawa karnego, jest również światowej klasy specjalistą w zakresie wiktymologii i mediacji. Opublikowała ponad dwieście monografii, artykułów i recenzji, które weszły do kanonu literatury w tych dziedzinach. Uczestniczyła w dziesiątkach konferencji i sympozjów naukowych. O uznaniu dla jej osiągnięć świadczy powierzanie jej licznych funkcji i stanowisk, tak w kraju, jak i za granicą. Była członkiem Zarządu Głównego Towarzystwa Naukowego Prawa Karnego (1985–1995), głównym specjalistą ds. osób pozbawionych wolności w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich (1990–1995), członkiem zarządu Światowego Towarzystwa Wiktymologii (1993–2000), członkiem Zespołu ds. wprowadzenia mediacji w Polsce przy Towarzystwie Penitencjarnym „Patronat” (1995–1998), przewodniczącą Zespołu ds. opracowania Polskiej Karty Praw Ofiary przy Ministrze Sprawiedliwości (1998–1999), członkiem Społecznej Rady ds. Alternatywnych Metod Rozwiązywania Konfliktów i Sporów przy Ministrze Sprawiedliwości (2009–2014), członkiem Rady ds. Pokrzywdzonych Przestępstwem przy Ministrze Sprawiedliwości (2009–2014), członkiem Zespołu Doradców ds. Ofiar Przestępstw przy Prokuratorze Generalnym (2010–2016).

Nie można pominąć udziału Profesor Ewy Bieńkowskiej w kształtowaniu pozycji prawnej ofiar przestępstw na świecie. Jako członek Światowego Towarzystwa Wiktymologii współpracowała przy tworzeniu projektu Deklaracji o podstawowych zasadach sprawiedliwości dla ofiar przestępstw i nadużyć władzy. Zgromadzenie Ogólne ONZ nie przyjęło niestety tego dokumentu w zaproponowanej formie. Wobec sprzeciwu supermocarstw, USA i ZSRR, znacząco ograniczono zakres ochrony dla ofiar nadużyć władzy (Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ 40/34 z 29.11.1985 r.).

Mieliśmy zaszczyt i wielkie szczęście słuchać wielu wykładów Profesor Ewy Bieńkowskiej na temat pozycji prawnej ofiar różnego rodzaju przestępstw, a w szczególności tych najbardziej pokrzywdzonych i cierpiących. Pani Profesor stoi na stanowisku, że każda ofiara wymaga traktowania jej z godnością i szacunkiem. Wielki profesjonalizm, zaangażowanie w sprawy społeczne, sprawiedliwość, trafność osądu i wrażliwość na krzywdę doznawaną przez ofiary przestępstw to cechy, za które Ewę Bieńkowską ceni bardzo wiele osób. Przy wszystkich sukcesach naukowych pozostała Ona jednak człowiekiem niezwykle skromnym i znajdującym czas dla każdego.

Prezentowana księga jest wyrazem podziwu i uznania dla dorobku Pani Profesor Ewy Bieńkowskiej ze strony autorów artykułów, a także innych osób, które doceniają Jej wkład w proces kształtowania praw ofiar przestępstw oraz procedur mediacyjnych.

Witold Klaus

Lidia Mazowiecka

Anna Tarwacka