Barczak Anna (red.), Kenig-Witkowska Maria M. (red.), Stoczkiewicz Marcin (red.), Współczesne wyzwania prawa ochrony klimatu

Dnia 7.09.2022 r. na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego odbyła się międzynarodowa konferencja naukowa pt. „Towards the Polish Climate Protection Act”. Była to pierwsza tego typu konferencja w Polsce, poruszająca kwestię stworzenia polskiej ustawy o ochronie klimatu. Konferencja była wspólną inicjatywą Fundacji ClientEarth. Prawnicy dla Ziemi, Zespołu Badawczego Prawa Ochrony Środowiska na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego oraz Uniwersytetu SWPS w Warszawie. Jej uczestnikami byli goście z polskich i zagranicznych ośrodków naukowych, a także reprezentanci środowiska biznesu.

Tematyka konferencji bezpośrednio nawiązywała do zmian, jakie w ostatnim dziesięcioleciu wprowadziła Unia Europejska w prawie ochrony klimatu. Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1119 z 30.06.2021 r. w sprawie ustanowienia ram na potrzeby osiągnięcia neutralności klimatycznej i zmiany rozporządzeń (WE) nr 401/2009 i (UE) 2018/1999 (Europejskie prawo o klimacie) . Wprawdzie nakłada ono na państwa członkowskie wiele obowiązków związanych z ochroną klimatu, ale nie uwzględnia wszystkich wyzwań klimatycznych. Jednym z możliwych podejść do wypełnienia zobowiązań państwa w zakresie redukcji emisji gazów cieplarnianych jest wprowadzenie krajowego prawa klimatycznego. Takie przepisy zostały wprowadzone w wielu krajach na całym świecie, w tym w Wielkiej Brytanii, Niemczech, Francji, Holandii, Danii, Szwecji i Finlandii. Jak pokazuje praktyka, regulacja ochrony klimatu w osobnym akcie pomaga jasno określić ścieżkę redukcji emisji gazów cieplarnianych w wielu sektorach gospodarki. Tak kompleksowa ustawa gwarantuje również skuteczność i przewidywalność polityki klimatycznej państwa, a także przejrzystość celów i działań.

Uczestnicy konferencji uznali, że warto byłoby utrwalić jej dorobek w postaci opublikowania monografii podejmującej główne wątki objęte wygłosznymi referatami, podnoszone w głosach uczestników dyskusji, zarówno tych, którzy uczestniczyli w obradach, przedstawiając referaty, jak też tych, którzy po konferencji zgłosili akces do przygowowywanej publikacji.

Celem publikacji jest między innymi zasygnalizowanie współczesnych wyzwań prawa ochrony klimatu w Unii Europejskiej oraz w wybranych państwach europejskich ze wskazaniem kierunków rozwoju ustawodawstwa i doktryny prawa ochrony klimatu. Przyjęte dla publikacji założenia, wynikające przede wszystkim z prowadzonej na konferencji dyskusji, zdecydowały o układzie i tematyce poszczególnych jej części. Część I, poświęcona zagadnieniom systemowym prawa ochrony klimatu, została poprzedzona wprowadzającym do zagadnień prawnych ochrony klimatu referatem sozologa, dającym perspektywę nauk przyrodniczych dla prowadzonych dalej rozważań prawniczych. Część II pokazuje perspektywę prawnomiędzynarodową i europejską analizowanej problematyki, zaś w części III zawarto rozważania dotyczące regulacji prawnych ochrony klimatu wynikające z wyzwań stojących przed polskim prawodawstwem i praktyką prawa ochrony klimatu. W części IV, która jest aneksem monograficznym, zamieszczono projekt polskiej ustawy o ochronie klimatu, przygotowany przez Fundację ClientEarth.

Mamy nadzieję, że oddajemy do rąk P.T. Czytelników wartościową publikację, podejmującą wiele różnorodnych zagadnień związanych z prawem ochrony klimatu, zarówno tych wynikających z perspektywy systemowej prawa ochrony klimatu, jak też z perspektywy obrotu prawnomiędzynarodowego, europejskiego i polskiego. Wynikające z referatów wnioski de lege lata i de lege ferenda wskażą możliwe kierunki współpracy międzynarodowej nad kształtem i praktyką krajową stosowania prawa ochrony klimatu w poszczególnych państwach.

Warszawa, luty 2024 r.

Anna Barczak

Maria Magdalena Kenig-Witkowska

Marcin Stoczkiewicz

The German Federal Climate Change Act (Klimaschutzgesetz, KSG) was passed in 2019 after a decade of unsuccessful initiatives to establish such a law. It is a framework law which comprises general provisions binding on state authorities and requires subsequent implementing measures that address companies and citizens. The main features of the KSG are national climate targets and sectoral targets, a peculiarity of the KSG, and mechanisms and instruments to achieve those targets. The latter include climate action programmes, monitoring and reporting obligations, control functions by an independent Council of Experts on Climate Change, a gap-filling mechanism if annual sectoral targets are exceeded, a role model function of public authorities, and cooperation with the federal states. The ground-breaking decision of the German Federal Constitutional Court of 24 March 2021 declared the KSG to be partially unconstitutional because it failed to mitigate the risks for fundamental freedoms after 2030 resulting from unambitious targets for the time up to 2030. Although the Court granted a transitional period until the end of 2022, the legislator reacted quickly and amended the KSG in August 2021. The amendments went beyond the requirements of the Court and did not only strengthen the existing targets, but also introduced additional ones, such as specific targets for the expansion of natural sinks in the LULUCF sector. This chapter provides an overview of these developments and assesses the KSG with regard to the lessons learned, good practices and challenges ahead.