Florek Ludwik (red.), Współczesne problemy prawa pracy i ubezpieczeń społecznych

Książka, którą oddajemy do rąk Czytelników, obejmuje referaty i koreferaty przygotowane na XVIII Zjazd Katedr i Zakładów Prawa Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, który odbywa się na Uniwersytecie Warszawskim w dniach 26-28 maja 2011 r. Na publikację składają się teksty należące do trzech grup tematycznych.

Pierwszy zespół opracowań jest poświęcony stosunkowi pracy i jego przemianom. Stosunek pracy jest centralnym pojęciem prawa pracy, które jest używane od ponad stu lat, a którego treść jednocześnie ewoluuje, dostosowując się do zmieniającej się sytuacji społecznej i gospodarczej oraz nowych warunków wykonywania pracy.

Drugi blok tematyczny obejmuje publikacje dotyczące otwartych funduszy emerytalnych jako części systemu ubezpieczeń emerytalnych. Aktualne i żywo dyskutowane problemy drugiego filara tych ubezpieczeń pozostają w ścisłym związku z całym systemem ubezpieczeń emerytalnych. Decydując o kształcie tej instytucji, oprócz niewątpliwych uwarunkowań ekonomicznych, należy bowiem brać pod uwagę również określone założenia prawne, na których opierają się ubezpieczenia społeczne. Biorąc pod uwagę czasową zbieżność reformy otwartych funduszy emerytalnych i zjazdu naukowego środowiska ubezpieczeń społecznych, opracowania z tej grupy mogą stać się istotnym głosem w dyskusji na temat przyszłości systemu emerytalnego w Polsce. Ze względu na moment ich opracowania odzwierciedlają one stan dyskusji na temat reformy systemu emerytalnego i okresu bezpośrednio poprzedzającego uchwalenie ustawy nowelizującej.

Trzecia grupa tematów dotyczy stanu nauki prawa pracy, a zwłaszcza jej zadań oraz uwarunkowań, w jakich przychodzi jej obecnie funkcjonować. Potrzeba dyskusji na ten temat narastała od wielu lat, a zjazd katedr jest najlepszą okazją do przedstawienia i omówienia problemów, od których zależy kondycja nauki oraz jej rozwój i perspektywy.

Tytuł naszej książki nawiązuje do opracowania Zbigniewa Salwy, Wacława Szuberta i Macieja Święcickiego Podstawowe problemy prawa pracy, które ukazało się w 1957 r., a którego wydanie oznaczało w gruncie rzeczy początek rozwoju powojennej nauki prawa pracy. Pomimo wszystkich ograniczeń, wobec których stawała nauka prawa pracy w tym okresie udało się stworzyć fundament, na którym nasze środowisko może budować do dzisiaj. Jakkolwiek powstawanie systemu prawa pracy stanowiło konsekwencję złożonych procesów politycznych, społecznych i gospodarczych, ostateczny kształt nowej dziedziny w pewnym stopniu zależał od potencjału intelektualnego i determinacji doktryny, przed którą stanęło niezwykle trudne zadanie stworzenia teoretycznych podstaw gałęzi prawa, której rola w kolejnych dziesięcioleciach miała zasadniczo wzrastać.

Można odnieść wrażenie, że dzisiaj ma miejsce następny ważny etap w ewolucji prawa pracy, które coraz wyraźniej oddala się od swojego XIX-wiecznego pierwowzoru, dostosowując się do zmienionych warunków społecznych i gospodarczych, które wymagają znacznie większej dynamiki i elastyczności niż realia społeczeństwa industrialnego. Globalna gospodarka i oparte na wiedzy społeczeństwo informacyjne każą na nowo zdefiniować mechanizmy ochronne, które z jednej strony są nadal konieczne, lecz które równocześnie nie powinny ograniczać postępu cywilizacyjnego. Wobec nowych wyzwań staje również system ubezpieczeń społecznych, który będzie musiał odpowiedzieć na głęboki kryzys demograficzny, nieuchronnie wymuszający zmianę sposobu zabezpieczenia sytuacji jednostki. Jest oczywiste, że przebudowa systemu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych zależy w dużym stopniu od czynników gospodarczych, a nawet politycznych. Tak doniosłe przemiany wymagają jednak również głębokiej refleksji teoretycznej, która pozwoli nadać odpowiedni kształt prawny nowym instytucjom.

Już choćby ze względu na przedstawiony kontekst książka „Współczesne problemy prawa pracy i ubezpieczeń społecznych” jest opracowaniem szczególnym. Jego wyjątkowy charakter wynika również z faktu, że udało nam się w jednym opracowaniu zgromadzić tak liczne teksty czołowych przedstawicieli nauki i praktyki prawa pracy i ubezpieczeń społecznych. W książce, obok wybitnych profesorów, swoje teksty publikują również młodzi przedstawiciele nauki, w tym także doktoranci. Specyfika opracowania wiąże się również z faktem, że swoistym rozwinięciem dyskusji zapoczątkowanej niniejszym tomem będą obrady XVIII Zjazdu Katedr i Zakładów Prawa Pracy i Ubezpieczeń Społecznych. To właśnie to największe wydarzenie w życiu środowisk naukowych prawa pracy i ubezpieczeń społecznych zainspirowało nas do podjęcia próby zebrania tekstów ukazujących najważniejsze problemy, przed jakimi stają badane przez nas dziedziny prawa.

Kształt niniejszego opracowania został zdeterminowany przez tematykę Zjazdu. W każdej części książki znajdują się po dwa referaty główne oraz koreferaty, odnoszące się do całokształtu poszczególnych zagadnień lub ich wybranych aspektów. Staraliśmy się, aby kolejność koreferatów odzwierciedlała ich związek z tematem danego bloku tematycznego - od opracowań ogólnych do artykułów szczegółowych, poruszających wybrane zagadnienia i wątki.

Referaty główne w części pierwszej przygotowali prof. dr hab. Walerian Sanetra oraz prof. dr hab. Jerzy Wratny. Referentami głównymi w części ubezpieczeniowej są prof. dr hab. Inetta Jędrasik-Jankowska oraz prof. dr hab. Barbara Wagner. I wreszcie, w trzeciej części Czytelnik znajdzie referaty prof. dr. hab. Grzegorza Goździewicza i prof. dr. hab. Ludwika Florka. Przekazując Państwu niniejszą książkę, mamy nadzieję, że będzie ona ważnym głosem w dyskusji na temat obecnego stanu oraz przyszłości prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, a także swoistym świadectwem stanu nauki obu dziedzin prawa. Dlatego cieszymy się, że udało nam się doprowadzić do wydania zbioru, do którego właśnie Państwo sięgają. Nasza radość jest tym większa, że przygotowanie tak obszernego i złożonego opracowania w stosunkowo krótkim czasie było zadaniem trudnym. Dlatego w sposób szczególny chcielibyśmy podziękować wszystkim, którym powstanie tej książki zawdzięczamy. Przede wszystkim dziękujemy Autorom za przyjęcie naszego zaproszenia oraz przygotowanie wartościowych i interesujących artykułów. Gorące podziękowania kierujemy do Wydawnictwa LexisNexis - strategicznego patrona Zjazdu Katedr i Zakładów Prawa Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oraz wydawcy książki. Dziękujemy także naszym sponsorom, wśród których chcielibyśmy wymienić Kancelarię adwokacko-radcowską Gujski, Zdebiak, Wydawnictwo C.H. Beck, Okręgową Izbę Radców Prawnych w Warszawie, Zakład Ubezpieczeń Społecznych oraz Wydawnictwo Wolters Kluwer. Dziękujemy także wszystkim uczestnikom i gościom Zjazdu, których życzliwość i wsparcie stanowiły konieczny warunek powstania niniejszego tomu.