Borkowski Piotr, Trześniewski-Kwiecień Jarosław, Wpisy do ksiąg wieczystych

Zasadniczym zmianom gospodarczym, jakie nastąpiły w Polsce w ostatnich kilkunastu latach przy przechodzeniu do gospodarki rynkowej i jakie zachodzą nadal, towarzyszy wzrastające zainteresowanie problematyką ksiąg wieczystych i hipoteki. Księgi wieczyste prowadzone dla ustalenia stanu prawnego nieruchomości i niektórych ograniczonych praw rzeczowych stanowią gwarancję i podstawę bezpieczeństwa obrotu nieruchomościami. To zaś ma zasadnicze znaczenie dla rozwoju gospodarki, procesów inwestycyjnych i systemu kredytowego. Wspomniane przemiany oraz rozwój gospodarczy spowodowały nie tylko pojawienie się nowych form zabezpieczeń rzeczowych wierzytelności, ale również renesans klasycznych sposobów zabezpieczeń rzeczowych, do jakich należy hipoteka.

W dniu 23 września 2001 r. weszła w życie ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o zmianie ustawy o księgach wieczystych i hipotece, ustawy - Kodeks postępowania cywilnego, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz ustawy - Prawo o notariacie, która wprowadziła duże zmiany w funkcjonowaniu ksiąg wieczystych. Otwarta została droga do wdrożenia sprawnego systemu informatycznego. Nowelizacja ograniczyła możliwości działania przez sąd z urzędu, zrezygnowała z martwych w praktyce unormowań dotyczących postępowania przynaglającego, wprowadziła zmiany w zakresie hipoteki, mające na celu realizację zasady równorzędności podmiotów i możliwość w miarę dowolnego umownego kształtowania stosunków prawnych oraz zwiększenia bezpieczeństwa obrotu. Kolejna zasadnicza reforma ksiąg wieczystych to rozpoczęcie wdrażania systemu elektronicznej księgi wieczystej zapoczątkowane ustawą z dnia 14 lutego 2003 r. o przenoszeniu treści księgi wieczystej do struktury księgi wieczystej prowadzonej w systemie informatycznym. Ta zasadnicza zmiana w funkcjonowaniu ksiąg wieczystych dająca o wiele łatwiejszy dostęp do treści ksiąg, w pełni urzeczywistnia zapisaną w art. 2 ustawy o księgach wieczystych i hipotece zasadę jawności. Większe możliwości techniczne spowodowały pojawienie się nowej jakości w obrocie cywilnoprawnym. Jednocześnie wprowadzenie systemu informatycznego do prowadzenia ksiąg wieczystych pociągało za sobą konieczność wprowadzenia nowych reguł postępowania tak przy wpisach do ksiąg wieczystych, jak i przy składaniu wniosków o wpis czy też dostępie do treści księgi wieczystej.

Niniejsza książka nie jest opracowaniem naukowym. Nie zastępuje też komentarza do ustawy o księgach wieczystych i hipotece, ani nie jest pełnym przeglądem orzecznictwa. Jej celem jest przedstawienie zagadnień związanych z wpisami do ksiąg wieczystych. Ramy pracy narzucają konieczność poruszenia zagadnień wykraczających poza ten temat jedynie w sposób ogólny, niezbędny do przedstawienia kwestii będących bezpośrednim jej przedmiotem. Ograniczono także uwagi natury historycznej. Mają one stanowić jedynie wstęp do właściwego przedmiotu rozważań oraz pomoc w zrozumieniu niektórych instytucji czy zagadnień. W pracy omówione zostały dokumenty mogące stanowić podstawę prawną wpisów oraz zagadnienia związane z wpisem hipoteki jako budzące najwięcej kontrowersji i rozbieżności w praktyce. W części dotyczącej wpisów hipoteki ogólnie omówiono jej charakter prawny, funkcje, treść oraz zasady rządzące tym ograniczonym prawem rzeczowym. Bardziej szczegółowe omawianie pewnych zagadnień byłoby o tyle niecelowe, że planowane są dalsze zmiany instytucji hipoteki, zwłaszcza hipoteki kaucyjnej, która mogłaby jeszcze bardziej odpowiadać potrzebom rynku, w szczególności profesjonalnego obrotu gospodarczego.

Trzon pracy stanowi omówienie zagadnień związanych z dokonywaniem wpisów, ich zmian oraz wykreśleń. Z uwagi na równoległe funkcjonowanie elektronicznej księgi wieczystej i księgi wieczystej prowadzonej w sposób tradycyjny oraz fakt, że taki dualizm potrwa jeszcze dłuższy okres czasu, w obecnym, drugim wydaniu, nie zrezygnowano z przedstawiania zagadnień dotyczących wpisów w cały czas działającej tradycyjnej księdze wieczystej, rozszerzając w tym zakresie pracę o zagadnienia dotyczące księgi wieczystej prowadzonej w systemie informatycznym.

Systematyka pracy jest zgodna z ustawą o księgach wieczystych i hipotece, co pozwoli korzystającemu z niej na szybsze odnalezienie interesującego go zagadnienia.

Ilekroć w pracy jest mowa o ustawie, należy mieć na myśli ustawę o księgach wieczystych i hipotece.

Autorzy