Zawadzka Julita, Warunek w prawie cywilnym

Warunek jest instytucją tak starą jak prawo cywilne. Od początku napotykano również trudności w zdefiniowaniu warunku i wyjaśnieniu jego istoty. Trudności sprawiała od zawsze przede wszystkim właściwość warunku wyrażająca się w tym, że dokonując czynności prawnej warunkowej, jej strony mogą z góry zakładać, iż dokonywana przez nie czynność prawna może nigdy nie wywołać żadnych skutków określonych w jej treści. Pozostawało to w sprzeczności z tradycyjnym rozumieniem czynności prawnej jako zachowania kierunkowego, podejmowanego właśnie w celu wywołania skutków prawnych określonych w jej treści. Wiele trudności przysporzyło znalezienie przekonującego uzasadnienia dogmatycznego dopuszczalności dokonywania czynności prawnych obarczonych tego typu specyficznym „niedostatkiem” zamiaru wywołania skutków prawnych.

Wielość interesujących problemów teoretycznych, dogmatycznych i praktycznych, z jakimi wiąże się instytucja warunku w prawie cywilnym, stanowiła wystarczającą zachętę do podjęcia próby opracowania tego zagadnienia, zwłaszcza że dotychczas nie poświęcano mu w polskiej literaturze należytej uwagi.

Przedmiotem niniejszej monografii jest zatem instytucja warunku w znaczeniu, jakie temu pojęciu nadają przepisy art. 89 i n. Kodeksu cywilnego. Podjęto w niej próbę określenia charakteru normy prawnej przyznającej stronom czynności prawnych uprawnienie do konstruowania warunkowych czynności prawnych, a także nadania pojęciu warunku właściwego znaczenia w kontekście warunkowych czynności prawnych, określenia miejsca warunku w strukturze elementów treści czynności prawnej i wreszcie ustalenia konsekwencji naruszenia norm prawnych określających granice dopuszczalności kształtowania warunkowych czynności prawnych. Poczynione najpierw ustalenia dotyczące prawnej natury warunku w dalszej części pracy służą jako podstawa do wytyczenia wyraźnych granic między warunkiem a tymi konstrukcjami, które nie wykazują cech charakterystycznych dla warunku, choć doktrynalnie określane są jako warunki.

Niniejsza monografia stanowi skróconą i nieco zmodyfikowaną wersję rozprawy doktorskiej pt. Natura prawna warunku w prawie cywilnym, którą obroniłam 14 listopada 2011 r. na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Szczególne wyrazy wdzięczności za wieloletnią opiekę naukową i wszelką pomoc składam w tym miejscu na ręce mojego promotora Pana Profesora Andrzeja Kubasa, bez którego wsparcia niniejsza praca by nie powstała. Pragnę także podziękować recenzentom rozprawy doktorskiej, Panu Profesorowi Piotrowi Machnikowskiemu i Panu Profesorowi Jerzemu Pisulińskiemu, za konstruktywne uwagi i cenne wskazówki, które pozwoliły ponownie przeanalizować wiele kwestii poruszonych w niniejszej monografii. Za okazaną pomoc składam także podziękowania Księdzu Profesorowi Franciszkowi Longchamps de Bérier.