Broniecka Rossana, Uzasadnienie wyroku w polskim postępowaniu karnym

Każde rozstrzygnięcie, niezależnie od tego, w jakim postępowaniu zapadło, wymaga uzasadnienia, czy to przybierającego postać ustną, czy też pisemną, czy wreszcie jedynie nieuzewnętrznionej motywacji organu je wydającego, lecz powstającej w umyśle decydenta.

Przedmiotem rozważań niniejszego opracowania jest uzasadnienie wyroku w polskim postępowaniu karnym. Uzasadnienie tak pisemne, jak i ustne. Poza zakresem rozważań pozostaje problematyka pozaprawnego uzasadnienia, a zatem motywacji powstającej w umyśle decydenta, choć oczywiście ma ona wpływ na ostateczny kształt uzasadnienia, wokół którego skupione są zaprezentowane poniżej wywody, a które sporadycznie również odnoszą się do psychicznego procesu motywacyjnego i uzasadnienia jego rezultatów.

Słusznie zauważył S. Waltoś, że „współczesne tendencje rozwojowe procedur karnych w Europie charakteryzują cztery zjawiska. Pierwsze z nich to powstanie europejskiego ius commune. Drugim jest pragmatyzm ustawodawców, będący reakcją na zagrożenia stwarzane społeczeństwom przez przestępczość. Trzecim jest konstytucjonalizacja procedury karnej, a czwartym ruch na rzecz ofiar” . Wszystkie te tendencje znajdują odbicie w problematyce uzasadnienia wyroku w polskim postępowaniu karnym, co jest szczególnie widoczne w judykaturze sądów krajowych i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu, jak również w prawodawczej działalności Unii Europejskiej oraz założeniach nowelizacji unormowań polskiego postępowania karnego przygotowanej przez Komisję Kodyfikacyjną Prawa Karnego. Podjęta problematyka wkomponowuje się zatem w trwający dyskurs nad zachodzącymi tendencjami w kontekście motywowania wyroków w postępowaniu karnym.

Celem pracy jest bowiem nie tylko dokonanie przeglądu regulacji prawnych traktujących o uzasadnieniu wyroku w polskim postępowaniu karnym w aspekcie historycznym i obecnego stanu prawnego, lecz także ukazanie istoty, roli takiego uzasadnienia w realizacji wymogu zapewnienia przez krajowego ustawodawcę rzetelnego procesu karnego, prawa do sądu, jak również w odniesieniu do dynamicznie rozwijającego się represyjnego prawa europejskiego, coraz prężniej ingerującego w krajowe unormowania postępowania karnego. W pracy podjęto się rekonstrukcji obecnie obowiązujących regulacji prawnych, ale także próby ich oceny z punktu widzenia zgodności z Konstytucją RP, Konwencją o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, jak też podjęto próbę wskazania ewentualnych koniecznych zmian przepisów w związku z ewentualną implementacją projektowanych aktów prawnych acquis communautaire. Dodatkowo podjęto trud wskazania kierunków, w których powinny zmierzać sądy, motywując wydawane wyroki. Formułowane wnioski de lege ferenda nabierają szczególnego znaczenia w obliczu propozycji Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Karnego wprowadzenia zmian w podejmowanej problematyce, które to propozycje również zostały poddane ocenie.

Przedmiotem analizy są nie tylko obecnie obowiązujące unormowania prawne i judykatura sądów krajowych i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, ale również ratio legis, intencja ustawodawcy we wprowadzeniu omawianych regulacji prawnych. Ocenie poddano także zmiany Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Karnego i projektowane akty prawa europejskiego.