Szczepanowska-Kozłowska Krystyna, Umowy licencyjne w prawie własności przemysłowej

Umowy licencyjne odgrywają niezwykle istotną rolę w obrocie gospodarczym. Dzięki umowom licencyjnym podmioty inne niż uprawnione mogą korzystać z dóbr niematerialnych chronionych prawami wyłącznymi. Tradycyjnie pojęcie umowy licencyjnej wiąże się z prawem własności intelektualnej. W ramach niniejszego opracowania zawężono zakres rozważań jedynie do umów licencyjnych, których przedmiotem są dobra niematerialne chronione prawami własności przemysłowej, takimi jak: patent, prawo ochronne na wzór użytkowy, prawo z rejestracji wzoru przemysłowego oraz prawo ochronne na znak towarowy. Katalog dóbr niematerialnych objętych rozważaniami nie obejmuje zatem expressis verbis topografii układów scalonych oraz rozwiązań chronionych dodatkowym świadectwem ochronnym, chociaż - co trzeba podkreślić - zasadniczo ustawa - Prawo własności przemysłowej stworzyła jednolity model umowy licencyjnej dla wszystkich dóbr niematerialnych chronionych przepisami tej ustawy.

Pomimo iż znaczenie umów licencyjnych w obrocie gospodarczym jest ogromne, to jednak problematyka ta nie spotkała się pod rządami ustawy - Prawo własności przemysłowej z szerszym zainteresowaniem polskiej doktryny. Dotychczasowe wypowiedzi skupiały się z reguły na licencjach właściwych poszczególnym dobrom niematerialnym. Nie negując tego, że umowy licencyjne dla poszczególnych dóbr niematerialnych mogą charakteryzować się sobie jedynie właściwymi cechami, istotą przedsięwziętego badania była analiza pewnego modelu umowy licencyjnej, jaki został stworzony przez ustawodawcę w ustawie - Prawo własności przemysłowej.

Wymaga podkreślenia, iż celem autorki niniejszej publikacji było przede wszystkim rozważenie wpływu, jaki wywiera na stosunek zobowiązaniowy specyficzny przedmiot, którym jest dobro niematerialne. Jednocześnie starano się również pokazać, na ile istniejące regulacje ustawy - Prawo własności przemysłowej wywierają wpływ na ukształtowanie praw i obowiązków w ramach umowy licencyjnej. Z tego powodu poza zakresem niniejszych rozważań znajdują się kwestie związane z oddziaływaniem na treść umowy licencyjnej regulacji o charakterze antymonopolowym, mających zastosowanie w odniesieniu do umów licencyjnych, których przedmiotem jest transfer technologii.

Praca składa się z dziesięciu rozdziałów. Pierwszy z nich poświęcony został ogólnej charakterystyce umowy licencyjnej jako stosunku prawnego. W rozdziale tym nie tylko scharakteryzowano umowę licencyjną jako umowę nazwaną i wzajemną, ale również przeanalizowano funkcje, jakie ten stosunek prawny pełni w obrocie.

W rozdziale drugim bliższej analizie poddano tzw. elementy charakterystyczne umowy, które obok essentialia negotii stanowią podstawę do wyodrębnienia umowy licencyjnej jako pewnego typu umowy mającego szczególne cechy. W wypadku umów licencyjnych są to zarówno elementy podmiotowe, jak i elementy przedmiotowe.

Rozdział trzeci poświęcony został analizie charakteru prawnego umowy licencyjnej. Warto w tym miejscu jedynie podkreślić, iż kwestia ta, można powiedzieć, tradycyjnie budzi spory w doktrynie. Umowa licencyjna jak każda umowa powiązana jest z czynnikiem czasu. W wypadku umowy licencyjnej problem ten o tyle jest specyficzny, iż umowa ta jest ściśle powiązana z prawami wyłącznymi, które, co do zasady, mają charakter terminowy. Konieczne stało się zatem w kolejnym rozdziale rozważenie wpływu, jaki wywiera ustanie praw wyłącznych na umowę licencyjną, i wynikające z tego faktu skutki prawne.

Czwarty rozdział analizuje model umowy licencyjnej preferowany przez ustawodawcę. Wbrew pozorom, mimo dość ograniczonej objętości przepisów poświęconych umowom licencyjnym w ustawie, ustawodawca zdecydował się na wprowadzenie norm bezwzględnie obowiązujących, które z natury rzeczy ograniczają swobodę kontraktową stron. Ich analiza jest niezwykle ważna, ponieważ w istotny sposób mogą one kształtować wzajemne prawa i obowiązki stron o podstawowym dla nich znaczeniu. W ramach rozważań objętych tym rozdziałem między innymi poddano analizie pojęcie licencji wyłącznej, które na podstawie sformułowań ustawy - Prawo własności przemysłowej pozostaje niejasne. Stosunkowo sporo miejsca poświęcono również sublicencji, której regulacja zdaje się różnić w wypadku, gdy jej przedmiotem miałby być znak towarowy. W pracy zostały również scharakteryzowane typowe dla umów licencyjnych obowiązki stron.

Kolejny rozdział poświęcony został szczególnym umowom licencyjnym, jakimi są: umowa licencji otwartej oraz tzw. licencja dorozumiana.

Następnie odrębnej analizie poddano niezwykle istotne z punktu widzenia praktyki obrotu zagadnienie dotyczące dopuszczalności umownego przeniesienia praw i obowiązków z licencji. Warto zwrócić uwagę, iż kwestia ta budzi wątpliwości zarówno ze względu na charakter dóbr niematerialnych, jak i znajdujące się w ustawie regulacje.

Kolejne rozważane zagadnienie to zagadnienie naruszenia prawa wyłącznego przez licencjobiorcę. Naruszenie umowy łączącej strony może w niektórych sytuacjach stanowić również naruszenie prawa wyłącznego. Odmienna w tym zakresie regulacja dotycząca patentu, wzoru użytkowego i wzoru przemysłowego z jednej strony, a znaku towarowego z drugiej strony skłania do zastanowienia, kiedy naruszenie łączącej strony umowy będzie stanowić również naruszenie prawa wyłącznego.

Ostatni rozdział poświęcony został zagadnieniom związanym z określeniem prawa, jakie będzie miało zastosowanie do umowy licencyjnej. W wypadku praw własności przemysłowej kwestia ta nabiera szczególnego znaczenia. Prawa własności przemysłowej to prawa terytorialne, immanentnie związane z terytorium, na którym są chronione. W naturalny sposób prawa te zostają powiązane z prawem państwa ochrony, które niekoniecznie musi być prawem właściwym dla umowy licencyjnej.