Ciepła Helena, Stosunki majątkowe między małżonkami pozostającymi w separacji, rozdzielności majątkowej lub rozdzielności z wyrównaniem dorobków. Praktyka i orzecznictwo

Niniejsza monografia zakresem tematycznym obejmuje zagadnienia dotyczące ustrojów ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej, pozostawania małżonków w orzeczonej lub umownej separacji, rozdzielności majątkowej oraz rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków. Nie bez racji twierdzi się, że zagadnienia te odgrywają kluczową rolę w małżeńskim prawie majątkowym.

Przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, normujące stosunki majątkowe małżeńskie, oparte są na podstawowych zasadach prawa rodzinnego, a więc na zasadzie równouprawnienia małżonków oraz zasadzie ochrony małżeństwa i rodziny. Mają one umożliwić małżonkom jak najszersze współdziałanie w prowadzeniu spraw majątkowych oraz zapewnić pełną samodzielność prawnomajątkową każdego z małżonków (art. 36 § 1 i 2 k.r.o.).

Ponieważ przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego regulują stosunki majątkowe tylko między małżonkami, nie mają one więc nawet w drodze analogii zastosowania do osób pozostających faktycznie we wspólnym pożyciu. Godzi się jednak zauważyć, że nieobjęcie tą regulacją osób pozostających faktycznie we wspólnym pożyciu może nasuwać wątpliwości co do zgodności z konstytucyjną zasadą ochrony rodziny, zwłaszcza odnośnie do związków konkubenckich posiadających dzieci. W orzecznictwie jest bowiem ugruntowany pogląd, że kobietę i mężczyznę, jako konkubentów z dziećmi, traktuje się jako rodzinę naturalną. Nie można nie dostrzegać, że przemiany społeczno-gospodarcze oraz polityczne nie tylko zmieniły społeczeństwo jako całość, ale też spowodowały istotne skutki w zakresie pojęcia rodziny, dziecka i jego dobra. Otwarcie granic i wstąpienie Polski do Unii Europejskiej wywołały poważne konsekwencje w sferze rozluźnienia więzów rodzinnych. Wystąpiła konieczność dostosowania polskich przepisów prawa do regulacji zawartych w międzynarodowych aktach prawnych, w tym Konwencji o prawach dziecka oraz konwencjach dotyczących regulacji stosunków rodzinnych.

Autorka za hipotezę badawczą pracy przyjęła praktykę orzeczniczą w sprawach z wymienionego zakresu oraz sprawy, które nadal trafiają na wokandy sądowe. Kluczowe zagadnienia pracy to kształtowanie się stosunków majątkowych małżeńskich w trakcie trwania ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej, umownych ustrojów majątkowych, pozostawania małżonków w separacji albo rozdzielności majątkowej czy rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków.

Ratio legis monografii to przedstawienie zagadnień szczegółowych, udzielenie odpowiedzi na występujące w praktyce pytania dotyczące poszczególnych zagadnień – w chronologicznym ujęciu – wyjaśnionych, a przede wszystkim jeszcze niewyjaśnionych w orzecznictwie.