Witosz Antoni, Spółka w upadłości układowej

1. Tworzenie i funkcjonowanie spółek handlowych jest tematem często omawianym w literaturze prawa handlowego. Nie brak jednak sprzecznych poglądów na poszczególne zagadnienia wyrażanych przez przedstawicieli doktryny. Dotyczy to zarówno elementów natury konstrukcyjnej tych podmiotów prawa, stosunków wewnętrznych i zewnętrznych, funkcjonowania organów i wzajemnego układu organów spółki, pozycji prawnej wspólników w poszczególnych typach spółek, jak i ich praw i obowiązków.

Zagadnienie to nie jest tak dobrze rozpoznane, gdy chodzi o funkcjonowanie spółki w sytuacjach, które należą do raczej nietypowych w normalnej działalności przedsiębiorców. Dotyczy to zarówno likwidacji, jak i upadłości spółki, w tym zwłaszcza upadłości z możliwością zawarcia układu. W tym ostatnim przypadku problemy doktrynalne mogą wynikać z tego, że odbywa się to na podstawie przepisów stosunkowo krótko obowiązującego aktu prawnego - Prawa upadłościowego i naprawczego. Rozważania przedstawicieli doktryny prawa hand-lowego koncentrują się na przebiegu tych procesów i pozycji prawnej oraz roli w tych procesach likwidatorów bądź syndyka, nadzorcy sądowego lub zarządcy oraz sędziego-komisarza.

Należy podkreślić, że spółka jako przedsiębiorca w trakcie przeprowadzania tych procesów nadal istnieje jako byt prawny. Wejście w okres likwidacyjny lub wszczęcie postępowania upadłościowego nie powoduje utraty przez takie spółki podmiotowości prawnej lub osobowości prawnej. Każda z tych sytuacji jest interesująca z punktu widzenia pozycji prawnej upadłego. Wydaje się jednak, że najbardziej istotne znaczenie, także z praktycznego punktu widzenia, ma dokonanie analizy pozycji prawnej przedsiębiorcy w upadłości z możliwością zawarcia układu. Interesujące jest zwłaszcza, jak daleko proces upadłości z możliwością zawarcia układu przełamuje konstrukcję funkcjonowania spółki handlowej w stosunku do normalnego toku jej działania.

Zagadnienie ma jeszcze dodatkowe znaczenie, ponieważ z dniem 1 października 2003 r. weszła w życie ustawa z 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe i naprawcze . Prawo to, aczkolwiek w znacznej swej części stanowi kontynuację dotychczas obowiązujących w tym zakresie aktów prawnych , jednak do wielu instytucji i regulacji wprowadziło zmiany lub nowe rozwiązania, nieznane w uprzednio obowiązującym porządku prawnym. Rodzi się więc pytanie, jak te zabiegi legislacyjne wpłynęły na sytuację prawną spółki w każdym z możliwych aspektów jej funkcjonowania w upadłości z możliwością zawarcia układu.

2. Postępowanie upadłościowe z możliwością zawarcia układu, odmiennie aniżeli postępowanie upadłościowe obejmujące likwidację majątku upadłego, dotyczy i obejmuje funkcjonowanie spółki w szerszym zakresie czasowym. Wskazać bowiem należy, że zatwierdzenie przez sąd upadłościowy układu przyjętego przez wierzycieli na zgromadzeniu wierzycieli nie kończy w istocie tego postępowania, choć, formalnie rzecz ujmując, wniosek taki jest zasadny. Jest to w swej istocie jedynie zamknięcie jednego, wcale nie najistotniejszego etapu tego postępowania. Zatwierdzenie układu stanowi bowiem podstawę prawną rozpoczęcia etapu wykonywania układu przez upadłego (nieuregulowanego w Prawie upadłościowym i naprawczym), lecz jedynie w zatwierdzonym układzie w takim zakresie, w jakim układ kwestie te reguluje lub decyduje się uregulować. Ten bowiem etap jest najistotniejszy z punktu widzenia wierzycieli. W wyniku jego wykonania otrzymują oni świadczenia w takiej postaci i takim rozmiarze, jaki przyjęli w układzie.

Wykonanie układu ma istotne znaczenie dla upadłego. Niewykonanie układu musi prowadzić do jego uchylenia i wydania przez sąd postanowienia o zmianie tej upadłości na upadłość obejmująca likwidację majątku upadłego.

Wykonywanie układu dokonuje się w różnych przedziałach czasowych i w określonych, ale zazwyczaj zmieniających się, warunkach gospodarczych. Dopiero wydanie przez sąd upadłościowy postanowienia o wykonaniu układu przywraca spółkę w normalny tok jej funkcjonowania, w tym przede wszystkim ten uregulowany przepisami Kodeksu spółek handlowych.