Turłukowski Jarosław, Spadki. Poradnik

Problematyka dziedziczenia interesowała człowieka już od czasów starożytności. Towarzyszy ona jednostce od urodzenia aż do śmierci. Nawet w społeczeństwach archaicznych, których świadomość masowa nie znała pojęć typu „moje-twoje”, będących prototypem prawa własności, istniały mechanizmy przekazywania majątku. Nic więc dziwnego, że zagadnienia prawnospadkowe przenikają do języka potocznego, literatury pięknej, a nawet ksiąg świętych. Na przykład w Nowym Testamencie został opisany pewien człowiek, który przyszedł do Chrystusa z prośbą. Chodziło o zmuszenie jego brata do podzielenia się z nim spadkiem. Mimo otrzymanej od Chrystusa odpowiedzi, a jednocześnie przestrogi o zagrożeniach, jakie niesie ze sobą chciwość, ludzie nie przestali się interesować losem własnego majątku po swojej śmierci.

Prawo spadkowe jest ściśle powiązane z własnością. Jeśli poziom życia materialnego obywateli jest niski, to w praktyce nie będzie wielkich spadków. Siłą rzeczy ma wówczas zastosowanie słynna zasada: nie ma spadków - nie ma prawa spadkowego. Należy rozumieć przez to brak zainteresowania zarówno prawem spadkowym, jak i spadkobraniem w ogóle. Mimo kłopotów, z którymi boryka się obecnie gospodarka, społeczeństwo polskie coraz bardziej się bogaci; brak konfliktów wojennych pozwala na utrwalenie i przekazywanie bogactwa z pokolenia na pokolenie. W części społeczeństwa istnieje przekonanie, że „dzieci i tak wszystko odziedziczą”, nie ma więc potrzeby porządkowania spraw majątkowych na wypadek śmierci. Jednocześnie niektórzy nie zdają sobie sprawy, że prawo jest powołane do regulowania sytuacji typowych, czasem więc nie uwzględnia subtelnych podziałów i stosunków rodzinnych. W konsekwencji spadek otrzymują wprawdzie osoby najbliższe, ale w proporcjach zupełnie innych, niż mogło wynikać z dotychczasowych rodzinnych ustaleń.

Poradnik skierowany jest przede wszystkim do osób bez wykształcenia prawniczego, niemających do czynienia z prawem spadkowym czy prawem w ogóle. Zostały w nim pominięte dyskusje prawnicze, lecz powinien on dać odpowiedzi na pytania pojawiające się w praktyce przed przyszłym spadkodawcą lub spadkobiercą. Książka składa się z trzech części odpowiadających normalnemu biegowi zdarzeń: okres przed śmiercią spadkodawcy, po jego śmierci oraz ewentualne czynności spadkowe po przyjęciu spadku i po określeniu kręgu spadkobierców.

Poradnik nie omawia problematyki dziedziczenia gospodarstw rolnych, która miała szczególne znaczenie w przeszłości.

Podstawową literaturą przy pisaniu tego poradnika były następujące opracowania: K. Pietrzykowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz do artykułów 450-1088, tom II, Warszawa 2005; E. Skowrońska-Bocian, Komentarz do Kodeksu cywilnego. Księga czwarta. Spadki, wyd. 6, Warszawa 2005; J.S. Piątowski, Prawo spadkowe. Zarys wykładu, wyd. 6, Warszawa 2002.

*

Autor pragnie złożyć szczególne podziękowania Pani prof. dr hab. Elżbiecie Skowrońskiej-Bocian za udzielenie bardzo cennych uwag ułatwiających przygotowanie tego poradnika.

Autor dziękuje również swojej żonie Joannie Małgorzacie Turłukowskiej za wyrozumiałość i cierpliwość.