Gałęska-Śliwka Anita, Śmierć jako problem medyczno-kryminalistyczny

Podjęcie pracy nad niniejszą tematyką oraz pogłębiona analiza problematyki pozwalają na postawienie tezy o różnorodności występujących w aspekcie śmierci problemów, a także ich doniosłym znaczeniu zarówno na etapie kwalifikacji czynu, jak również ujawnienia, wykrycia oraz skazania sprawcy.

Aktualny stan badań dotyczący analizowanej tematyki należy uznać za satysfakcjonujący. Śmierć jako zjawisko powszechne i nieuniknione jest przedmiotem wielu monografii zarówno z zakresu prawa karnego , kryminalistyki , medycyny sądowej , a także filozofii i religii .

Pomimo tego, że na rynku wydawniczym, zarówno krajowym, jak i zagranicznym, dostępnych jest wiele publikacji związanych z tematem śmierci , brakuje takich, które mają charakter stricte problemowy.

Zależało mi na tym, aby tę powstałą na rynku wydawniczym lukę wypełnić i stworzyć pracę, analizującą trudną tematykę śmierci w sposób stricte problemowy. W rezultacie powstała niniejsza książka, w sposób nowatorski przedstawiająca to zagadnienie.

Moja uwaga skupiła się na występujących problemach, na ich wypunktowaniu i scharakteryzowaniu, a nie na opisywaniu podstawowych dla kryminalistyki i medycyny sądowej instytucji. Decyzja o kształcie niniejszej pracy sprawiła, że większość informacji niejako uzupełniających i wyjaśniających została usunięta z tekstu głównego i znalazła swoje miejsce w przypisach. Poza skrótowym wyjaśnieniem zawartym w przypisach starałam się zaproponować czytelnikom alternatywne, uzupełniające źródła informacji, przez co przypisy niekiedy są obszerne i obejmują nie tylko wyjaśnienia, ale także liczne propozycje wydawnicze dostępne na rynku krajowym i zagranicznym.

Przedmiotem niniejszej pracy jest śmierć. Zjawisko to stanowi dopełnienie życia i dlatego od zawsze budzi zainteresowanie. Z uwagi na to, że może być ono następstwem starzenia się organizmu, stanów chorobowych oraz zachowań o charakterze przestępczym, postanowiłam ograniczyć badania wyłącznie do śmierci gwałtownej. Zabieg taki podyktowany był dwiema przesłankami. Po pierwsze, praca ma charakter rozprawy prawniczej, dlatego analiza zmian chorobowych i następstw starzenia się organizmu byłaby niczym nieuzasadniona, a po drugie, wspólne omówienie mogłoby doprowadzić do zamazania problemowego ujęcia analizowanej tematyki.

Celem pracy jest uzyskanie odpowiedzi na pytanie: czy śmierć mimo wysokiego poziomu współczesnych regulacji prawnych oraz możliwości technicznych stanowi problem dla medycyny sądowej i kryminalistyki, a jeśli tak, to jakie są to problemy i jaka jest ich skala.

Zakres badań ma charakter interdyscyplinarny i dotyczy medycyny sądowej i kryminalistyki. Takie ujęcie tematu jest najbardziej czytelne zarówno dla teoretyków prawa, jak i praktyków na co dzień stykających się ze śmiercią.

Rozprawa składa się niejako z dwóch części, przy czym podział ten ma charakter umowny i wiąże się z poruszaną w nich tematyką (część pierwsza przedstawia problematykę śmierci w sensie definicyjnym, filozoficznym i religijnym, natomiast druga skupia się na problemach stricte medyczno-kryminalistycznych).

Część pierwsza dotyczy problematyki śmierci w ujęciu definicyjnym, ze szczególnym uwzględnieniem zagadnienia śmierci mózgowej. Podkreślono znaczenie jednoznacznej i precyzyjnej definicji śmierci. Ponadto wskazano na filozoficzne sposoby postrzegania procesu umierania i śmierci, a także zwrócono uwagę na odmienności charakteryzowania zagadnienia, występujące w różnych kulturach i religiach.

Część druga stanowi problemowe ujęcie zagadnienia śmierci w kontekście medyczno-kryminalistycznym. Z uwagi na występujące w tych naukach zależności i ich wzajemne przenikanie się, opracowanie wspólne było konieczne, aby uniknąć zbędnych powtórzeń.

Problem śmierci, w analizowanym aspekcie, podzielony został na pięć zasadniczych elementów składowych i w ten sposób powstały samodzielne rozdziały, z których każdy dotyczy problemu śmierci w innym wymiarze, tj. problemów związanych z:

Rozważania podjęte przeze mnie w niniejszej pracy nie skupiają się na zagadnieniach o charakterze historyczno-ewolucyjnym, lecz dotyczą aktualnych problemów wraz ze wskazaniem ich etiologii. Niemniej, niekiedy właściwe przedstawienie zagadnienia wymagało posiłkowania się informacjami o charakterze ewolucyjno-historycznym, w szczególności zabieg taki został zastosowany celem przedstawienia ewolucji poglądów na zjawisko śmierci oraz wskazania zmian, jakie dokonały się na przestrzeni setek lat na przykład w sektorze możliwości technicznych, jakimi dysponuje medycyna sądowa i kryminalistyka.

Metoda przyjęta w pracy polega na interdyscyplinarnej analizie dostępnej literatury tematu oraz kazuistyki. Dla jak najpełniejszego zaprezentowania problemu wielokrotnie w monografii cytowane są prace znawców tematu, zarówno w kraju, jak i za granicą.

Niniejsza książka jest próbą całościowego potraktowania tematyki śmierci i w medycynie sądowej, i w kryminalistyce. Z uwagi na rozległość tego zagadnienia, problemowe ujęcie zaproponowane w pracy jest najbardziej satysfakcjonujące. Wierzę, że odejście od opisowego sposobu analizowania śmierci na korzyść zastosowanego przeze mnie ujęcia problemowego zachęci do dalszych rozważań i stworzy grunt do kolejnych publikacji.

Korzystając z okazji, jaką daje publikacja niniejszej pracy, dziękuję prof. nadzw. dr. hab. Jerzemu Kasprzakowi i prof. nadzw. dr. hab. Jarosławowi Berentowi za wnikliwe i niezwykle cenne uwagi oraz okazaną życzliwość.

Szczególne podziękowania należą się prof. zw. dr. hab. Bogusławowi Sygitowi, bez którego pomocy, cierpliwości, wyrozumiałości i życzliwości niniejsza praca nigdy by nie powstała.

Autorka