Kotłowski Dariusz (red.), Skarga kasacyjna. Zażalenie do Sądu Najwyższego na podstawie art. 394(1) § 1(1) k.p.c.

Skarga kasacyjna w obecnej formie i kształcie została wprowadzona do polskiego systemu prawnego ustawą z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych . Do chwili powyższej nowelizacji w postępowaniu cywilnym od orzeczeń sądu drugiej instancji przysługiwała kasacja.

Jak wskazywano w uzasadnieniu dołączonym do projektu ustawy z dnia 22 grudnia 2004 r., w związku z nieodzownymi zmianami dotyczącymi kasacji, która miała stać się środkiem odwoławczym od prawomocnych orzeczeń sądów drugiej instancji, zaproponowano uchylenie dotychczasowego, ulokowanego w dziale V „Środki odwoławcze”, rozdziału 11 i przeniesienie przepisów o kasacji (skardze kasacyjnej) do nowego działu Va. Zdecydowana większość przepisów, pominąwszy ulokowanie, pozostała bez zmian, a najważniejsza z nich polegała na tym, że kasacja – obecnie skarga kasacyjna – stanie się środkiem odwoławczym od orzeczeń prawomocnych, a legitymację do jej wniesienia uzyskają także Prokurator Generalny i Rzecznik Praw Obywatelskich. Natomiast termin do wniesienia tego środka został przedłużony do dwu i sześciu miesięcy, w zależności od tego, kto jest skarżącym – strona czy Prokurator Generalny, Rzecznik Praw Obywatelskich lub Rzecznik Praw Dziecka. Wprowadzone rozwiązanie, do którego zresztą instytucja kasacji cywilnej – od chwili jej przywrócenia w 1996 r. – sukcesywnie zmierzała, nie tylko zbliżyła ten nadzwyczajny środek odwoławczy do kasacji w sprawach karnych oraz upodobniła go do unormowań europejskich, ale przede wszystkim pozwoliła na wyeliminowanie skargi o stwierdzenie niezgodności orzeczenia z prawem wtedy, gdy strona wniosła lub mogła wnieść skargę kasacyjną. Oddalenie skargi kasacyjnej oznacza stwierdzenie zgodności zaskarżonego orzeczenia z prawem, a uchylenie powoduje ponowne rozpoznanie sprawy i ewentualne usunięcie przyczyny szkody. Tym samym liczba skarg o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, która, zważywszy na dotychczasowe doświadczenia dotyczące wpływu kasacji, mogła stanowić poważne zagrożenie dla sprawności działania Sądu Najwyższego, została w sposób istotny ograniczona. Skarga kasacyjna i skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia są środkami komplementarnymi, uzupełniającymi się i niekolidującymi ze sobą, co także z punktu widzenia spójności systemu prawnego oraz pożytku dla stron i państwa jest bardzo istotne.

Niniejsza monografia podzielona jest na dwie części i zawiera pełne omówienie problematyki skargi kasacyjnej, jak i zażalenia na orzeczenie uchylające orzeczenie i przekazujące sprawę do ponownego rozpoznania. Jej wartość merytoryczną wyznacza nie tylko pełne omówienie konkretnych przepisów przez praktyków prawa, ale również kompleksowe przedstawienie skargi kasacyjnej przez jej charakterystykę i dopuszczalność, wymagania konstrukcyjne i formalne, postępowanie przed sądem drugiej instancji oraz przed Sądem Najwyższym. Monografia zawiera również kompleksowe i wnikliwe omówienie zażalenia na orzeczenie uchylające orzeczenie i przekazujące sprawę do ponownego rozpoznania na podstawie art. 394¹ § 1¹ k.p.c.

Monografia, która stanowi kompleksowe, a także bardzo wnikliwe omówienie przedmiotowych zagadnień, uwzględnia stan prawny na dzień 10 stycznia 2016 r. Jest ona adresowana do praktyków – zarówno sędziów, jak i pełnomocników profesjonalnych (adwokatów i radców prawnych), może także stanowić cenne źródło wiedzy dla aplikantów powyższych zawodów, a także asystentów sędziów.

dr Dariusz Kotłowski

redaktor naukowy

Warszawa, dnia 10 stycznia 2016 r.