Majchrzak Iwona, Nadolna Bożena, Rachunkowość w planowaniu i rozliczaniu projektów

Dynamiczne zmiany otoczenia powodują, iż zarządzający podmiotami gospodarczymi poszukują różnego rodzaju sposobów umożliwiających osiągnięcie założonych celów gospodarczych. Jednym z rozwiązań stosowanym w praktyce przedsiębiorstw jest podjęcie działań realizowanych w formie projektów. Rozwiązaniom tym sprzyja m.in. możliwość pozyskania środków finansowych ze źródeł zagranicznych na ich realizację. Mimo że jest to działanie coraz częściej spotykane w praktyce gospodarczej, to jego wykorzystanie nie jest proste. Wymaga bowiem zastosowania określonych metod postępowania wspomagających podjęcie decyzji o przystąpieniu do realizacji określonego projektu, jego ewaluację oraz utrzymanie. W przypadku korzystania z zewnętrznych źródeł finansowania zastosowanie określonych instrumentów zarządzania wynika bezpośrednio z uregulowań krajowych, jak i międzynarodowych. W innych przypadkach jest ono pomocne przy podejmowaniu racjonalnych decyzji na różnych szczeblach zarządzania. Tym samym prowadzenie działalności projektowej jest uwarunkowane licznymi czynnikami uzależnionymi głównie od samej jej specyfiki.

Właściwe planowanie i rozliczanie projektów wymaga odpowiednio zagregowanych informacji ekonomicznych, które może dostarczyć system rachunkowości. Jednak, aby informacje te były użyteczne dla osób rozliczających projekty, należy odpowiednio zmodyfikować system rachunkowości finansowej i zarządczej. Podczas przystosowywania rachunkowości finansowej do realizacji projektów należy uwzględnić wszystkie wymagania prawa bilansowego obowiązujące w Polsce.

Niniejsza publikacja ukazuje kompleksowo wykorzystanie narzędzi rachunkowości finansowej i zarządczej w planowaniu i rozliczaniu projektów.

Książka składa się z ośmiu rozdziałów. Pierwszy zawiera definicje i kryteria klasyfikacji projektów oraz fazy ich realizacji. Całość rozważań w tym zakresie zamyka zestawienie narzędzi i technik zarządzania projektami.

Kolejny rozdział jest poświęcony regulacjom prawnym dotyczącym działalności projektowej. Zostały one podzielone na trzy grupy: regulacje unijne, regulacje krajowe i wewnętrzne regulacje jednostki gospodarczej uczestniczącej w realizacji projektu. Wśród regulacji krajowych szczególne miejsce poświęcono regulacjom prawa bilansowego i podatkowego.

Rozdział trzeci dotyczy roli rachunkowości w procesie planowania i rozliczania projektów. W rozdziale tym wskazano wymagania informacyjne podczas realizacji projektu oraz określono obszary wykorzystania narzędzi rachunkowości w procesie planowania i rozliczania projektów.

W rozdziale czwartym omówiono instrumenty prawa bilansowego na potrzeby rozliczania projektów. Wśród nich znalazły się elementy organizacji rachunkowości wraz z propozycją modyfikacji planu kont na potrzeby rozliczania projektów, sposobu prowadzenia ksiąg rachunkowych i ewidencji zdarzeń gospodarczych związanych z realizowanymi projektami. W rozdziale tym opisano również budowę systematycznego rachunku kosztów prowadzonego na potrzeby rozliczania projektów.

Rozdział piąty został poświęcony sprawozdawczości finansowej stanowiącej źródło informacji o realizowanych projektach. Zawarte zostały w nim zasady wyceny aktywów i pasywów stanowiących środki gospodarcze i źródła ich pochodzenia wykorzystywane przy realizacji projektów. Ponadto w rozdziale tym przedstawiono sposób prezentacji informacji dotyczących działań projektowych w sprawozdaniu finansowym.

W kolejnych dwóch rozdziałach zostały przedstawione instrumenty rachunkowości zarządczej na potrzeby planowania i rozliczania projektów. W rozdziale szóstym omówiono narzędzia wykorzystywane na etapie planowania, realizacji projektu oraz jego zakończenia. W szczególności scharakteryzowano etap planowania projektów i wykorzystywane w jego ramach narzędzia rachunkowości zarządczej. Przeprowadzono również klasyfikację budżetów, określono etapy procesu budżetowania projektów i wskazano na znaczenie budżetowania w zarządzaniu działaniami projektowymi. Na zakończenie przedstawiono zasady kontroli i audytu wykonania projektu.

W rozdziale siódmym zaś opisano możliwości wykorzystania narzędzi strategicznej rachunkowości zarządczej do oceny podejmowanych przez jednostki działań projektowych. Wśród nich przedstawiono strategiczne odmiany rachunku kosztów, budżetowanie kapitałowe oraz analizę kosztów i korzyści na potrzeby oceny efektywności projektów inwestycyjnych.

Ostatni rozdział prezentuje praktyczne rozwiązania możliwe do bezpośredniego zastosowania w każdej jednostce. Są to w szczególności zagadnienia dotyczące ujęcia w księgach rachunkowych realizowanych projektów, w tym budowy planu kont, oraz sposobów prezentacji informacji dotyczących projektów w sprawozdaniu finansowym. Studium przypadku dotyczy również sporządzania harmonogramu i budżetu projektu oraz kontroli jego wykonania. Ponadto w rozdziale tym zaproponowano również praktyczne rozwiązania w zakresie wykorzystania narzędzi strategicznej rachunkowości zarządczej do planowania projektów.

Szerokie ujęcie zagadnień dotyczących możliwości wykorzystania instrumentów rachunkowości finansowej i zarządczej w planowaniu i rozliczaniu projektów może stanowić wsparcie dla szerokiego kręgu odbiorców, takich jak główni księgowi, prawnicy oraz menedżerowie wszystkich szczebli zarządzania jednostkami gospodarczymi.

Przygotowana publikacja dostarcza również istotnych informacji dla pracowników działów IT biorących czynny udział w przygotowywaniu narzędzi informatycznych umożliwiających sprawne gromadzenie i przetwarzanie danych oraz raportowanie zagadnień związanych z planowaniem i rozliczaniem projektów. Ponadto może ona stanowić literaturę podstawową dla studentów i słuchaczy studiów dziennych, zaocznych i podyplomowych oraz uczestników szkoleń, jako podręcznik kompleksowego wykorzystania informacji z systemu rachunkowości na potrzeby planowania i realizacji projektów.

Autorami podręcznika są pracownicy naukowo-dydaktyczni Katedry Ekonomii i Rachunkowości Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie.