Partyk Aleksandra (red.), Proces cywilny. Sprawa o zadośćuczynienie i odszkodowanie. Od wniesienia pozwu do prawomocnego wyroku

Czym niniejsza książka różni się od pozostałych podręczników? Dlaczego będąc młodym adeptem prawa, warto do niej zajrzeć? Opracowanie części procesu cywilnego autorstwa dr Aleksandry Partyk oraz sędziego Tomasza Partyka różni się od dotychczas znanych nam podręczników. W oryginalny i zbliżony do rzeczywistego procesu sposób łączy w sobie wiedzę teoretyczną z jej praktycznym zastosowaniem. Praktyczne zastosowanie nie opiera się przy tym na przykładach z orzecznictwa czy opracowanych kazusach ilustrujących omawiane zagadnienia teoretyczne i poszczególne instytucje procesu cywilnego. Polega ono na zaprezentowaniu Czytelnikowi konkretnej sprawy cywilnej i przeprowadzeniu go przez cały proces cywilny z udziałem powódki i jej pełnomocnika. Wybrana i opracowana przez Autorów sprawa (proces cywilny o odszkodowanie) służy do zilustrowania przebiegu procesu cywilnego wraz z omówieniem jego konkretnych instytucji przy odwołaniu do tej właśnie sprawy. W ten sposób Czytelnikowi łatwiej zapamiętać i zrozumieć poszczególne zagadnienia procesu cywilnego. Dodatkowo Czytelnik ma możliwość zapoznania się z poszczególnymi wzorami orzeczeń, które kolejno mogą zapaść w konkretnej sprawie, oraz ich uzasadnieniami. Wraz z powódką przechodzi zatem przez cały proces cywilny (tryb procesowy), zapoznaje się z jego poszczególnymi stadiami i etapami (także wpadkowymi). Atutem tego podręcznika jest więc to, iż Czytelnik ma możliwość identyfikacji z powódką i sytuacją, w jakiej się znalazła, dzięki temu łatwiej mu przyswoić informacje zawarte w podręczniku. I choć nie omawia on wszystkich instytucji prawa procesowego cywilnego, to obejmuje wszystkie istotne kwestie, instytucje oraz zasady postępowania procesowego. Każdy praktyczny aspekt zilustrowany w podręczniku jest także omówiony w dotyczącej go części praktycznej. Dzięki temu zabiegowi Czytelnik może pogłębić posiadaną już wiedzę bądź zapoznać się z instytucjami, których praktyczne zastosowanie zostało przedstawione w konkretnym rozstrzygnięciu sądu albo sędziego.

Z tych właśnie względów przekazywana w Państwa ręce publikacja różni się od dotychczas dostępnych na rynku podręczników i stanowi interesującą pozycję, po którą mogą sięgnąć młodzi adepci prawa.

Warszawa, 19.05.2020 r. dr Olga Maria Piaskowska

Z perspektywy osoby zgłębiającej zawiłości procesu cywilnego istotne znaczenie ma nie tylko sama instytucja prawna, lecz także to, w jakiej formie zapada określona decyzja procesowa, w jakim składzie wydawane jest rozstrzygnięcie, czy i w jakiej formie przysługuje środek odwoławczy. Nauka postępowania cywilnego nie jest łatwa. Niektóre regulacje mogą wydawać się niezrozumiałe, jeśli czytelnik nie widział na własne oczy procesu cywilnego, jeśli nigdy nie zapoznał się z aktami sprawy cywilnej, nie sporządzał pisma procesowego, a nawet nie miał okazji zapoznać się z tą formą wypowiedzi.

Niewątpliwie najlepszym sposobem przyswajania zasad, na jakich prowadzony jest proces cywilny, jest śledzenie jego toku jednocześnie z perspektywy sądu oraz stron, w tym reprezentujących je prawników. Dopiero wówczas można zaobserwować, w jaki sposób ustanowione w aktach normatywnych regulacje funkcjonują w rzeczywistości. Czytać przepisy o wymogach formalnych pisma procesowego to nie to samo, co przygotować takie pismo.

Nie każdy jednak dysponuje możliwością uczenia się i jednoczesnego praktykowania. Niniejsza książka ma stanowić pomoc dla osób chcących zgłębić tematykę postępowania cywilnego, próbę prezentacji tego, jak faktycznie wygląda proces sądowy w przykładowej sprawie cywilnej, jakie czynności procesowe następują po sobie i dlaczego są one podejmowane.

Zasadniczym założeniem niniejszego opracowania jest próba przedstawienia procesu cywilnego z praktycznego punktu widzenia. Zarówno strony, jak i sąd podejmują określone decyzje procesowe po to, by osiągnąć zamierzony rezultat. Instytucje procesowe mają charakter ze swej istoty celowy. Dlatego też prezentując – krok po kroku – przebieg postępowania cywilnego, będziemy starali się pokazać nie tylko treść przepisów, lecz także przede wszystkim to, jakie czynności procesowe strony faktycznie podejmują i z jakich powodów tak czynią.

Żeby kwestię tę zaprezentować w sposób przejrzysty i czytelny, chcemy posłużyć się konkretnym przykładem, na bazie którego będziemy omawiać tok postępowania w sprawie – od początku do końca. Oprócz fikcyjnego (stworzonego dla celów niniejszej publikacji) przebiegu hipotetycznej sprawy sądowej w książce zamieszczono komentarze naukowe odnoszące się do najważniejszych uregulowań. Prowadzenie Czytelnika przez meandry procesu cywilnego wymaga bowiem w naszym przekonaniu nie tylko wskazania kolejno podejmowanych czynności procesowych, lecz także szerszego wyłożenia najistotniejszych rozwiązań kształtujących aktualny model postępowania. Praktyka sądowa nie powstaje bowiem w próżni. Z jednej strony przedstawiamy zatem – krok po kroku – czynności stron i sądu w sprawie, z ogólnym wyjaśnieniem podstaw praktycznych i prawnych. Z drugiej strony nieodłącznym elementem niniejszej książki jest pogłębiona analiza wybranych kluczowych zagadnień procesowych, z zaprezentowaniem dorobku judykatury i doktryny prawniczej. Całość uzupełniają schematy procedur w formie diagramów, które w uproszczony sposób obrazują podstawowe elementy składające się na tok postępowania.

Niniejsze opracowanie nie ma na celu kompleksowego przedstawienia wszystkich zagadnień, jakie wiążą się z problematyką postępowania cywilnego. Ze względu na ograniczone ramy niniejszej publikacji wiele instytucji prawnych omówiliśmy lapidarnie, niektóre zaś zostały pominięte. Lektura niniejszej pozycji powinna natomiast ułatwić poznanie „od kuchni” podstaw fascynującej dziedziny prawa, jaką niewątpliwie jest postępowanie cywilne.

Na przestrzeni lat model postępowania cywilnego ewoluował, zmieniały się przepisy adresowane do stron i organów procesowych, odchodzono od przyjmowanych wcześniej zasad, by w ich miejsce ustanowić nowe rozwiązania . W ostatnim czasie istotnie znowelizowano Kodeks postępowania cywilnego – ustawą z 4.07.2019 r., której przepisy w przeważającej mierze zaczęły obowiązywać od 7.11.2019 r. Ogrom wprowadzonych wówczas zmian istotnie przeobraził funkcjonujący model postępowania w wielu kluczowych obszarach . Wprawdzie zrąb stadiów postępowania sądowego od lat pozostaje niezmienny, niemniej aktualny model procedowania znacznie odbiega od tego, jaki funkcjonował w chwili wejścia w życie Kodeksu postępowania cywilnego . Od momentu wejścia w życie Kodeksu postępowania cywilnego trwa bowiem dyskusja nad tym, czy zawiera on rozwiązania o charakterze optymalnym, a nadto – w jaki sposób można go udoskonalić. Przedstawiciele różnych ośrodków naukowych i praktycy od lat przedstawiają wiele postulatów, na jakich powinny być oparte – ich zdaniem – rozwiązania normatywne, aby proces cywilny mógł być prowadzony szybko, a jednocześnie rzetelnie .

Zmiany w prawie procesowym znajdują zazwyczaj zastosowanie także do spraw zainicjowanych przed dniem wejścia w życie nowelizacji . Przepisy procesowe „chwytają sprawę w locie”, co oznacza, że dotychczasowe przepisy proceduralne ustępują miejsca nowym rozwiązaniom normatywnym . Reguły procesu cywilnego cechuje zatem swoisty dynamizm. Znaczne tempo zmian w Kodeksie postępowania cywilnego wprowadza jednak często chaos w stosowaniu przepisów oraz niepewność co do tego, w jaki sposób korzystać z nowych uregulowań, dopóki nie zostaną utrwalone określone reguły interpretacyjne, co może godzić w zasadę stabilności i pewności systemu prawnego . Przedstawiony w niniejszej książce chronologiczny zarys przebiegu postępowania cywilnego stanowi próbę zaprezentowania modelowego toku procesu na gruncie obecnego stanu prawnego.

Opracowanie uwzględnia stan prawny na 1 czerwca 2020 r.