Ciepły Filip (red.), Prawne aspekty karcenia małoletnich

Problem karcenia dzieci w rodzinie stał się w ostatnich kilku latach szeroko dyskutowany w debatach publicystycznych i politycznych. Mocny asumpt do tych dyskusji dały doniesienia medialne o przypadkach drastycznych nadużyć władzy rodzicielskiej w postaci dotkliwych pobić kilkuletnich dzieci przez własnych rodziców, niejednokrotnie ze skutkiem śmiertelnym. Nośne medialnie kazusy wynaturzeń władzy rodzicielskiej rozpętały w środkach masowego przekazu i polityce burzę wokół generalnej kwestii karcenia dzieci jako metody wychowawczej, a zwłaszcza dopuszczalności stosowania przez rodziców kar cielesnych. Symboliczny "klaps" stał się po raz kolejny osią sporu licznych polemik, częstokroć zabarwionych ideologicznie, z tą jednak różnicą, że nie chodziło już wyłącznie o promowanie takiej czy innej metody wychowawczej, ale o postulat wprowadzenia do porządku prawnego explicite zakazu stosowania przez rodziców kar cielesnych, zadawania cierpień psychicznych i innych form poniżania dziecka. Można było również usłyszeć postulat rezygnacji z uznawania przez sądy i doktrynę prawa karnego karcenia małoletnich jako kontratypu, a więc okoliczności wyłączającej bezprawność kryminalną.

Jak się okazuje, mimo żarliwych debat na temat tego społecznie niebagatelnego zagadnienia, w piśmiennictwie karnistycznym od prawie pięćdziesięciu lat nie ukazała się żadna monografia poświęcona problematyce oceny prawnej wychowawczego karcenia małoletnich. Niniejsza praca zbiorowa jest próbą wypełnienia tej luki. Stanowi ona zarazem owoc konferencji naukowej zatytułowanej Kontratyp karcenia małoletnich, zorganizowanej w dniu 15 marca 2010 roku na Wydziale Zamiejscowym Prawa i Nauk o Gospodarce w Stalowej Woli Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II. Autorzy podjęli się opracowania problemu karcenia małoletnich z perspektywy zasadniczo jurydycznej, ale poszerzonej także o refleksję psychologiczną i prezentację badań socjologicznych. Ocena normatywna została ujęta możliwie szeroko. Omawiane zagadnienie poddano analizie nie tylko z punktu widzenia prawa karnego, ale także prawa konstytucyjnego, międzynarodowego i rodzinnego. Podjęto się wykładni obowiązujących polskich przepisów, ale wskazano także na istotne regulacje wybranych państw obcych, historyczne akty prawne oraz projekty i kierunki zmian w prawie w Polsce i Europie. Autorzy uwzględnili najnowsze krajowe zmiany prawne w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie obowiązujące od dnia 1 sierpnia 2010 r., w tym wprowadzony do prawa rodzinnego przepis zakazujący stosowania wobec dzieci kar cielesnych.

Książka skierowana jest w pierwszym rzędzie do sędziów, adwokatów, radców prawnych, kuratorów sądowych, parlamentarzystów, pracowników pomocy społecznej, biegłych sądowych, pedagogów, pracowników naukowo-dydaktycznych i studentów wyższych uczelni na takich kierunkach, jak prawo, socjologia, pedagogika czy psychologia, ale także do wszystkich zainteresowanych problematyką prawnych regulacji w obszarze wychowania dzieci.

Chciałbym serdecznie podziękować Panu Markowi Michalakowi, Rzecznikowi Praw Dziecka, za życzliwość i przesłanie wystąpienia związanego z tematem konferencji, oraz wszystkim Autorom za podjęcie się wysiłku badawczego. Szczególne podziękowania chciałbym skierować na ręce Pana Profesora Edwarda Skrętowicza, Kierownika Katedry Prawa Karnego i Postępowania Karnego KUL w Stalowej Woli, za pomoc merytoryczną i organizacyjną w przygotowaniu niniejszej publikacji.

Filip Ciepły