Gołba Zdzisław, Poszkodowani w wypadkach drogowych i przez ubezpieczycieli

Tytuł pracy wymaga choćby pobieżnego wyjaśnienia, dlaczego poszkodowani w wypadkach drogowych, a także innych zdarzeniach objętych obowiązkowym ubezpieczeniem OC, są również poszkodowanymi w swoich roszczeniach o naprawienie wyrządzonej im szkody.

Składa się na to wiele przyczyn, zarówno zakresie unormowań prawnych, jak i filozofii widzenia obowiązku naprawienia szkody - widzenia humanistycznego, przyjaznego poszkodowanemu bądź wyrachowanego skalą przeciętności.

Unormowania prawne statuujące obowiązek naprawienia szkody poniesionej przez osobę - niezależnie od występujących trendów nowelizacyjnych - zawsze pozostaną rozwiązaniami ułomnymi, umożliwiającymi ich dostosowanie do sposobu widzenia obowiązku naprawienia szkody. Dlatego humanistyczne widzenie tego obowiązku jest z pewnością bliższe poszkodowanym i może spełniać ich oczekiwania. Zapewne nie bez znaczenia pozostaje przejęcie obowiązku naprawienia szkody (od sprawcy) przez potężne korporacje ubezpieczeniowe, dysponujące znacznymi środkami finansowymi i bardzo sprawnymi zespołami pracowników działających w interesie swojego pracodawcy. Jeśli wobec takiego „giganta” staje poszkodowana osoba fizyczna z żądaniem obowiązku naprawienia wyrządzonej jej szkody, to napotyka bardzo wiele trudności.

Również procedura cywilna nie jest przychylna poszkodowanemu. Wprawdzie sprawca szkody, a w jego imieniu ubezpieczyciel OC, ma obowiązek jej naprawienia, ale w ramach procesu cywilnego obowiązek naprawienia szkody przekształca się w uprawnienie do żądania od poszkodowanego udokumentowania każdego szczegółu żądanego świadczenia. W efekcie żądanie poszkodowanego zostaje ocenzurowane wymogami ubezpieczyciela, a obowiązek naprawienia szkody - w jego podstawowym wymiarze zadośćuczynienia i stosownego odszkodowania - pozostaje nadal obowiązkiem fakultatywnym.

Trudną sytuację proceduralną poszkodowanych w wypadkach drogowych z pewnością jeszcze pogłębi, będąca w końcowej fazie nowelizacyjnej, zasada pełnej kontradyktoryjności stron procesowych.

Wprawdzie od drugiego wydania nie upłynęło zbyt wiele czasu, bo zaledwie 3 lata, ale przy nieustannych zmianach legislacyjnych i w zakresie tematyki tej publikacji ukazały się nowelizacje, które wymagają uwzględnienia w odpowiednich rozdziałach. Dotyczy to także orzecznictwa Sądu Najwyższego z tego okresu. Z ustaw nowelizujących Kodeks cywilny istotne znaczenie może mieć uzupełnienie art. 446 k.c. § 4 statuującym uprawnienie osób bliskich zmarłego do żądania zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

Z orzeczeń Sądu Najwyższego na uwagę zasługuje uchwała pełnego składu izby cywilnej stwierdzająca, że zasiłku pogrzebowego wypłacanego rodzinie zmarłego przez ZUS nie należy zaliczać na poczet należności, do której zgodnie z art. 446 § 1 k.c. zobowiązany jest sprawca szkody.