Misztal-Konecka Joanna, Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne w sprawach cywilnych

Potrzeba przygotowania podręcznika obejmującego swoim zakresem postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne w sprawach cywilnych wynika zwłaszcza z braku możliwości wystarczająco precyzyjnego i szerokiego, nawet jak na potrzeby studentów i aplikantów, omówienia tych zagadnień w ramach uniwersyteckiego kursu postępowania cywilnego. Truizmem jest wskazanie, że Kodeks postępowania cywilnego jest najobszerniejszym polskim aktem prawnym, regulującym niemal całość zagadnień rozpoznawczego i wykonawczego postępowania w sprawach cywilnych. Ponad tysiąc artykułów szczegółowo określających dopuszczalność i przebieg postępowania z uwagi na swą liczebność zmusza do pobieżnej analizy kwestii zabezpieczenia i egzekucji, by możliwe stało się wystarczające omówienie zagadnień wstępnych i postępowania rozpoznawczego. Mogłoby to wprowadzać w nieuzasadnione przekonanie co do mniejszego znaczenia tych przepisów, nie tylko z teoretycznego, ale zwłaszcza z praktycznego punktu widzenia. Nic jednak bardziej mylnego.

Zadaniem postępowania cywilnego jest urzeczywistnienie obowiązującej normy prawnej i zaprowadzenie stanu pewności prawa w zakresie stosunków cywilnoprawnych. Nie gwarantuje tego jednak samo wydanie i uprawomocnienie się orzeczenia, w niektórych przypadkach cel ten w istocie jest osiągany dopiero, gdy orzeczenie zostanie wykonane. Co więcej, nie zawsze zobowiązany chce lub może dobrowolnie wykonać orzeczenie, które jest prawomocne lub natychmiast wykonalne. Trudno wyobrazić sobie sytuację bardziej deprawującą niż ta, w której po latach procesu uzyskano korzystny wyrok, jednak jego realizacja nie nastąpiła.

Obserwacja praktyki przygotowań studentów i aplikantów do zmagań egzaminacyjnych skłania Autorkę do konstatacji, że zagadnienia prawa zabezpieczającego i egzekucyjnego są często pomijane lub traktowane co najwyższej jako uzupełniające, peryferyjne, w stosunku do problematyki postępowania rozpoznawczego. Tymczasem o ile wygranie procesu może sprawić satysfakcję, o tyle będzie ona rzeczywista tylko wtedy, gdy korzystne orzeczenie zostanie zrealizowane. Ochrona sądowa, by mogła zostać uznana za rzeczywistą, nie może zatem ograniczać się do zapewnienia rzetelnego postępowania, w którym zostaną wysłuchane racje obu stron i wydane sprawiedliwe rozstrzygnięcie, ale powinna również obejmować sprawne wykonanie zapadłego rozstrzygnięcia jako realizację wyników postępowania rozpoznawczego. Ważne jest zatem, by świadomość znaczenia postępowania zabezpieczającego i egzekucyjnego towarzyszyła młodym adeptom prawa, poczynając od ich pierwszych kroków edukacji i praktyki prawniczej.

Z satysfakcją odnotować należy istotne ilościowe i jakościowe wzbogacenie literatury postępowania zabezpieczającego i egzekucyjnego w ostatnich latach. Nie można pominąć – uwzględniając zwłaszcza cele dydaktyczne – niezwykle cennych, przygotowanych w latach poprzednich przez Edmunda Wengerka, Kazimierza Korzana, Andrzeja Marciniaka i Piotra Pogonowskiego podręczników. Te ostatnie jednak z uwagi na zmiany materiału normatywnego utraciły walor dydaktyczny, choć nadal służyć mogą niezwykle cennym inspiracjom w zakresie rozważań ogólnych. Dość wskazać na mające miejsce w ostatnich piętnastu latach niezwykle szerokie nowelizacje przepisów postępowania zabezpieczającego i egzekucyjnego przeprowadzone ustawami: z 2.07.2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 172, poz. 1804) oraz z 10.07.2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1311); dość wzmiankować kilkanaście mniej rozległych modyfikacji w tym zakresie.

Wszystkie powołane racje skłaniają do zaoferowania studentom, aplikantom, jak też innym zainteresowanym omówienia przepisów sądowego postępowania zabezpieczającego i egzekucyjnego w sprawach cywilnych. Prezentacja treści normatywnych uzupełniona została wyborem tez i wyjątków z uzasadnień orzeczeń Sądu Najwyższego i sądów powszechnych ilustrujących najistotniejsze problemy postępowania zabezpieczającego i egzekucyjnego.

W podręczniku uwzględniono stan prawny i literaturę na 1.01.2019 r. Tak zakreślony stan prawny uwzględnia gruntowną zmianę modelu funkcjonowania zawodu komornika sądowego, który jest centralnym organem wykonawczym postępowania zabezpieczającego i egzekucyjnego. W tym dniu ustawę z 29.08.1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji zastępują dwie ustawy: ustawa z 22.03.2018 r. o komornikach sądowych (Dz.U. poz. 771) i ustawa z 28.02.2018 r. o kosztach komorniczych (Dz.U. poz. 770).