Gessel-Kalinowska vel Kalisz Beata (red.), Postępowanie przed sądem polubownym. Komentarz do Regulaminu Sądu Arbitrażowego przy Konfederacji Lewiatan

Nowy Regulamin Sądu Arbitrażowego Lewiatan stanowi jeden z najnowszych regulaminów arbitrażowych odpowiadających potrzebom praktyki. Wiele postanowień zostało bardziej precyzyjnie wyrażonych. Niektóre uzupełniono w niezbędnym zakresie. Wprowadzono także szereg nowych rozwiązań inspirowanych potrzebami praktyki oraz dorobkiem wielu instytucji arbitrażowych.

Komentarz zawiera szeroką analizę poszczególnych postanowień regulaminu, która wyjaśnia ich treść oraz znaczenie, a także wskazuje na sposób ich stosowania.

Komentarz jest dziełem zbiorowym kilkunastu autorów, praktyków i teoretyków prawa postępowania arbitrażowego. Każdy z nich w objaśnieniach do poszczególnych postępowań regulaminu przedstawia stanowisko doktryny i orzecznictwa arbitrażowego w takim zakresie, w jakim uznaje za stosowne z punktu widzenia wymagania niniejszego komentarza. Powołana w obszernym zakresie literatura umożliwia Czytelnikowi zapoznanie się z problematyką teoretyczną omawianych zagadnień.

Wyrażam przekonanie, że niniejszy komentarz do Regulaminu Sądu Arbitrażowego Lewiatan będzie stanowił cenną pomoc nie tylko dla osób, które w swojej działalności zawodowej zajmują się stosowaniem i wykładnią postanowień postępowania arbitrażowego, ale również dla wszystkich osób zainteresowanych tym działem prawa.

Prof. dr hab. Jerzy Rajski

W ostatnich latach, poczynając od roku 2010, w środowisku arbitrażowym można było zaobserwować duże natężenie dyskusji wokół zmian regulaminów międzynarodowych instytucji arbitrażowych. Kwestia potrzeb użytkowników arbitrażu oraz tego, jak im sprostać, kwestia łączenia postulatów szybkości i efektywności procedowania z oczywistym postulatem zachowania fundamentalnych zasad i wartości etycznych była zawsze immanentną częścią dyskursu prowadzonego przez praktyków i teoretyków arbitrażu. W ostatnich latach dyskusja ta nabrała jednak szczególnej intensywności, czego efektem były zmiany regulaminów wielu znaczących instytucji arbitrażowych. Warto tu wspomnieć o nowych regulaminach ICC oraz Swiss Rules, które weszły w życie w 2012 r., VIAC, SIAC i CEPANI – wprowadzonych w 2013 r. Nowy regulamin LCIA, który wszedł w życie stosunkowo późno, bo w roku 2014.

Zakres materialny powyższych zmian obejmował w szczególności kwestie postępowań, w których uczestniczy wiele podmiotów, lub prowadzonych na podstawie wielu umów, instytucje Arbitra Doraźnego oraz inne, związane ze zwiększeniem efektywności i szybkości postępowania.

Można też zaobserwować zjawisko, wbrew wcześniejszej praktyce, iż częstotliwość zmian regulaminów nabiera tempa, co związane jest też z szybkością zmian zachodzących w świecie biznesu i prawa w ogólności. Gary Born, prezes SIAC, ogłosił ostatnio, iż SIAC rozpoczął już prace nad kolejną wersją regulaminu, których zakończenia należy oczekiwać w 2016 r.

Regulamin Lewiatan, będący przedmiotem niniejszego komentarza, wpisuje się w ten trend. Prace nad nowym regulaminem zostały poprzedzone analizą planowanych oraz już przyjętych rozwiązań w innych regulaminach. W skład zespołu redakcyjnego wchodzili: A. Barczewski, E. Gryc-Kornatka, M. Jochemczak, R. Kos, M. Podrecka, K. Stefanowicz, T. Wardyński, A. Wierciński oraz niżej podpisana. Zasadnicze idee, jakie przyświecały autorom, oparte były na postulacie przyznania stronom jak największej autonomii woli w granicach prawa i przy zachowaniu maksimum efektywności postępowania. A zatem zniesiono obowiązkowy charakter list arbitrów (por. § 9 ust. 2 Regulaminu), które to listy jawiły się jako przeżytek dawno minionej epoki i stanowiły wyraz nadmiernej kontroli nad decyzjami dokonywanymi przez strony, oraz przyjęto szczególny sposób powoływania arbitrów w drodze nominacji zastępczej, dający stronom pewien wybór także na tym etapie (por. § 6 ust. 5 Regulaminu). Celem realizacji postulatów efektywności postępowania wprowadzono obowiązek ustalenia ze stronami postanowienia proceduralnego oraz kalendarza postępowania już na początku postępowania (por. § 26 ust. 2 Regulaminu). Ta instytucja wraz z 6-miesięcznym terminem na wydanie wyroku dyscyplinują nie tylko strony i ich pełnomocników, ale też, co było nowością, samych arbitrów. Nowa instytucja Arbitra Doraźnego (por. § 36 ust. 4 Regulaminu) wzbudziła duże kontrowersje w polskim środowisku arbitrażowym.

W 2015 r. dokonano pierwszej rewizji Regulaminu, wprowadzając zmianę nowatorską nie tylko w arbitrażu krajowym, ale też i na gruncie rozwiązań instytucji zagranicznych. Postępowanie dwuinstancyjne (por. § 41 ust. 2 Regulaminu) jak do tej pory zostało wdrożone w niewielu instytucjach (m.in. AAA/ICDR), ale jest to model arbitrażu zdobywający obecnie coraz więcej zwolenników. W tym zakresie SA Lewiatan jest w awangardzie instytucji arbitrażowych.

Założeniem autorów komentarza było pokazanie instytucji Regulaminu na tle rozwiązań przyjętych w innych porządkach prawnych oraz zagranicznych sądach arbitrażowych. Znajdziecie więc Państwo analizy porównawcze w wielu omawianych obszarach. Analiza taka lepiej pokazuje genezę niektórych instytucji oraz sposób ich funkcjonowania.

Autorzy komentarza wyrażają nadzieję, iż niniejsza publikacja przyczyni się do lepszego zrozumienia mechanizmów rządzących postępowaniem arbitrażowym oraz celowości istniejących regulacji i będzie wsparciem dla praktyków występujących przed sądami arbitrażowymi, jak i samych arbitrów.

Poglądy wyrażone w niniejszym komentarzu są poglądami jego autorów i nie mogą być utożsamiane z poglądami Sądu Arbitrażowego Lewiatan lub jego arbitrów.

Beata Gessel-Kalinowska vel Kalisz

Redaktor