Celińska-Grzegorczyk Katarzyna, Postępowanie patentowe jako szczególne postępowanie administracyjne

Ochrona efektów działalności twórczej człowieka jest jednym z prężniej rozwijających się obszarów regulacji prawnej. Regulacja ta w swoim założeniu winna godzić dwa na pozór przeciwstawne cele. Pierwszym z nich jest z pewnością ochrona praw twórcy; osoby, której zdolności i wysiłek zaowocowały w stworzeniu pewnego dzieła (w szerokim rozumieniu tego pojęcia). Ochrona ta powinna, z jednej strony, być ukształtowana w taki sposób, by mobilizować do dalszej aktywności – a więc by twórcom „opłacało się” poświęcać czas i energię dla rozwoju myśli technicznej. Z drugiej jednakże strony, regulacja powinna uwzględniać fakt, iż rozwój ten nie stanowi celu samego w sobie – ma bowiem służyć zaspokajaniu potrzeb człowieka, zarówno w aspekcie indywidualnym, jak i społecznym.

Oparcie ochrony praw twórców projektów technicznych na kategorii monopolu wymaga ingerencji ze strony władzy publicznej. Konieczne jest bowiem precyzyjne wyznaczenie sfery wyłączności oraz podanie jej do wiadomości innych osób. Z tejże właśnie przyczyny obowiązująca w Polsce regulacja prawna przewiduje szczególny tryb postępowania zmierzającego do udzielenia ochrony twórcom oraz innym podmiotom praw wyłącznych. Jest to ponadto obszar bogatej regulacji prawa międzynarodowego.

W związku z powyższym istniejące unormowanie w ramach prawa własności przemysłowej musi wzbudzać szczególne zainteresowanie ze względu na wyjątkową różnorodność obowiązujących w tym zakresie przepisów. Obok skomplikowanej i bogatej regulacji prywatnoprawnej jest to bowiem dziedzina ingerencji organów administracji publicznej oraz wymiaru sprawiedliwości, realizujących normy prawa publicznego. Takie współistnienie stanowi zalążek wielu wątpliwości, których rozstrzyganie może stanowić obszar interesujących dociekań naukowych.

Przedmiotem niniejszej pracy jest postępowanie zmierzające do udzielenia jednego z praw wyłącznych, a mianowicie patentu. Wybór właśnie tego prawa motywowany był dwiema przesłankami. Przede wszystkim uznać trzeba, iż analiza w ramach jednego opracowania postępowań prowadzonych w odniesieniu do wszystkich przedmiotów ochrony wskazanych w ustawie – Prawo własności przemysłowej musi być narażona na zarzut ogólnikowości. Postępowania te bowiem w znaczący sposób różnią się między sobą, co jest zdeterminowane różnicami w konstrukcji i cechach poszczególnych przedmiotów ochrony. Z tej właśnie przyczyny zakres tematu został ograniczony do postępowania zmierzającego do uzyskania jednego z praw wyłącznych. Wybór w obrębie tej grupy patentu związany jest ze znaczeniem tego prawa z punktu widzenia realizacji potrzeb społecznych, a także wyjątkowym skomplikowaniem wspomnianych powyżej powiązań prawa publicznego i prywatnego. Na potrzeby niniejszej pracy, w celu określenia postępowania w sprawie udzielenia patentu, stosowane jest sformułowanie postępowanie patentowe.

Poza prowadzonym w rozprawie tokiem rozważań znajdują się procedury, które można określić wspólnym mianem „międzynarodowych”, a także uregulowania obowiązujące w innych państwach, ich szczegółowe przedstawienie przerasta bowiem ramy niniejszej pracy.

Podkreślenia jednakże wymaga fakt, że temat niniejszej pracy w znaczący sposób determinuje sposób przedstawienia postępowania patentowego. Jako administracyjne postępowanie szczególne odbiega ono od modelu postępowania ogólnego (jurysdykcyjnego), uregulowanego w przepisach Kodeksu postępowania administracyjnego (dalej: k.p.a.). Dociekania będą się więc koncentrować na swoistym porównaniu instytucji przebiegu postępowania patentowego z istniejącym wzorcem w postaci postępowania ogólnego.

Struktura pracy dostosowana została do jej celu – a więc do możliwie wyczerpującego przedstawienia postępowania patentowego, kwalifikowanego jako administracyjne postępowanie szczególne, na tle regulacji zawartej w Kodeksie postępowania administracyjnego. Ze względu jednak na fakt, iż skoncentrowanie się w tym zakresie wyłącznie na przepisach proceduralnych w oderwaniu od przepisów prawa materialnego mogłoby spowodować znaczną nieczytelność stosowanej aparatury pojęciowej i zniekształcenie wyłaniającego się w toku analizy obrazu, w rozdziale pierwszym pracy przedstawione zostaną podstawowe dla uzyskiwania ochrony patentowej zagadnienia materialnoprawne.

Niniejsza praca została przygotowana na podstawie rozprawy doktorskiej pod tym samym tytułem obronionej na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu w roku akademickim 2005/2006. Praca przygotowana została wedle stanu prawnego na dzień 1 grudnia 2008 r.

Pragnę skierować wyrazy serdecznego podziękowania do promotora niniejszej rozprawy, Pana Profesora Romana Hausera, którego opieka naukowa, wyrozumiałość i troska towarzyszą od kilku lat mojej pracy na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

Podziękowania kieruję także do Panów Profesorów: Andrzeja Wróbla i Jana P. Tarno, których uwagi przedstawione w recenzjach stanowiły dla mnie cenną pomoc przy przygotowaniu niniejszej pracy do druku.

Pracę niniejszą dedykuję mojemu Mężowi i Rodzicom, których miłość i wsparcie odczuwam każdego dnia.