Wrzecionek Rafał, Postępowanie notarialne w Kodeksie spółek handlowych

Począwszy od 1.01.2001 r., a więc od dnia wejścia w życie ustawy z 15.09.2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz.U. z 2022 r. poz. 1467 ze zm.), ustawodawca powierza notariuszom dokonywanie nowych czynności notarialnych (np. początkowo – regulacje w zakresie spółki komandytowo-akcyjnej). W ten sposób ustawodawca zwiększył w stosunku do poprzedniej regulacji prawnej w tym zakresie – rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z 27.06.1934 r. – Kodeks handlowy (Dz.U. Nr 57, poz. 502 ze zm.) – liczbę obligatoryjnie dokonywanych czynności notarialnych wynikających z treści przepisów Kodeksu spółek handlowych . Część ustawowych rozwiązań do dziś budzi jednak wątpliwości w kontekście dokonywanych czynności z udziałem notariusza.

Przydatność kompleksowej analizy tej tematyki nie powinna budzić wątpliwości, wszak wypowiedzi doktryny są pełne rozbieżności. Poruszane zagadnienia stanowią jednak nie tylko kwestie o charakterze wyłącznie doktrynalnym, lecz mają również istotne znaczenie praktyczne i dlatego powołane zostaną stosowne orzecznictwo sądowe oraz wyniki przeprowadzonych badań dogmatycznych. Regulacja materii dotyczącej czynności notarialnych w Kodeksie spółek handlowych skłania do przyjrzenia się tej tematyce.

Celem niniejszej publikacji jest zwrócenie szczególnej uwagi na rolę oraz doniosłość postępowania notarialnego przy czynnościach notarialnych wynikających z Kodeksu spółek handlowych.

W pracy uwypuklono walory oraz specyfikę postępowania notarialnego przy dokonywaniu przez notariusza czynności sporządzenia aktu notarialnego, poświadczeń własnoręczności podpisów oraz notarialnego protokołu dokumentującego uchwały organów spółek kapitałowych. Analizę w powyższym zakresie prowadzono przy zastosowaniu zasadniczego podziału wyróżnionych form notarialnych (przyjmując jako kryterium źródło ich pochodzenia) na te, których zastosowanie ustawodawca przewidział bezpośrednio w przepisach Kodeksu spółek handlowych, oraz na te, których obowiązek zachowania warunkowany jest przedmiotem czynności prawnych objętych daną formą notarialną.

Przy analizie zagadnień poruszanych w niniejszej rozprawie przyjęto jako punkt wyjścia ustawowe obowiązki notariusza. Notariusz, dokonując czynności notarialnej, czuwa przede wszystkim nad należytym zabezpieczeniem praw i słusznych interesów stron oraz innych podmiotów, wobec których może ona powodować skutki prawne (art. 80 § 2 ustawy z 14.02.1991 r. – Prawo o notariacie, Dz.U. z 2022 r. poz. 1799). W tym celu prawodawca wyposaża notariusza w odpowiednie narzędzia ustawowe, jak choćby obowiązek odmowy dokonania czynności notarialnej sprzecznej z prawem w szerokim tego słowa znaczeniu. Konsekwencją tego jest konieczność wnikliwej analizy przez notariusza nie tylko dokumentów służących prawidłowemu dokonaniu czynności, lecz również zamiaru jej stron. Wszystko po to, aby w sposób prawidłowy dokonać czynności objętej formą notarialną.

W pracy przyjęto założenia czynnego udziału notariusza w postępowaniu notarialnym zmierzającym do dokonywania każdej czynności notarialnej w prawie spółek, w tym także przy sporządzaniu poświadczeń własnoręczności podpisu oraz protokołowaniu zgromadzeń wspólników (akcjonariuszy). Celem pracy jest więc także potwierdzenie tezy, że ustawodawca, wprowadzając uczestnictwo notariusza przy niektórych czynnościach przewidzianych w Kodeksie spółek handlowych, powierza mu jednocześnie sprawowanie funkcji ochronnej. Prawodawca zapewnia w ten sposób bezpieczeństwo obrotu. Notariusz, dokonujący czynności notarialnej spisania protokołu notarialnego z obrad zgromadzenia, nie może być traktowany jako protokolant, którego obowiązkiem jest wyłącznie wierne i szczegółowe przedstawienie i opisanie zdarzeń mających miejsce na zgromadzeniu.

Zamiar stron danej czynności z zakresu prawa spółek wyrażony zostaje w dokumencie sporządzanym przez notariusza. Dzieje się tak po przeprowadzeniu postępowania notarialnego, w tym dogłębnej analizy prowadzonej przez notariusza w aspekcie aktualnego stanu prawnego. Sporządzony z danej czynności dokument, mając charakter urzędowy (art. 2 § 2 pr. not.), podlega nadto szczegółowemu badaniu przez sąd rejestrowy – jako podmiot kontrolujący. Kwestie będące przedmiotem ostatniej części pracy mają więc na celu przede wszystkim wskazanie, że powierzone notariuszowi przez państwo zadania oraz wyposażenie go w szczególne, w porównaniu z innymi wolnymi zawodami prawniczymi, przywileje gwarantują prawidłowe wykonywanie zleconych zadań, czemu służą odpowiednie kontrole. Wszystko po to, aby dążyć do zabezpieczenia w sposób właściwy interesów stron oraz samego obrotu cywilnoprawnego i gospodarczego.

Pierwsze wydanie niniejszej publikacji (2013 r.) powstało na podstawie rozprawy doktorskiej Czynności notarialne w Kodeksie spółek handlowych, której promotorem był Pan prof. dr hab. Zbigniew Kuniewicz, zaś recenzentami byli Pan prof. dr hab. Antoni Witosz oraz Pan prof. dr hab. Stanisław Czepita. Jej obecne wydanie stanowi aktualizację poruszanych w niej zagadnień.