Matysiak Wiktor P., Odpowiedzialność za zobowiązania spółki partnerskiej

Spółka partnerska jest jednym z dwóch nowych typów spółek osobowych wprowadzonych do polskiego porządku prawnego przez Kodeks spółek handlowych. Ponaddziesięcioletni okres obowiązywania tego aktu prawnego pokazał, że spółka partnerska nie spotkała się ze znaczącym zainteresowaniem ze strony uczestników obrotu gospodarczego. Budzi to zdziwienie, ponieważ stanowi ona atrakcyjną formę prawną wykonywania wolnego zawodu. Jedną z przyczyn tego stanu rzeczy jest niewątpliwie niewielka wiedza wśród potencjalnych partnerów na temat korzyści, jakie może im zapewnić świadczenie usług profesjonalnych w ramach spółki partnerskiej.

Jednym z celów pracy jest zmiana istniejącego stanu rzeczy. Należy podkreślić, że jej temat dotyczy zasad odpowiedzialności za zobowiązania spółki partnerskiej. Stanowią one jej cechę charakterystyczną, odróżniającą ją od pozostałych spółek osobowych. Wyłączenie odpowiedzialności osobistej partnera za zobowiązania wynikające z błędu w sztuce leżącego po stronie innego wspólnika stanowi czynnik decydujący o atrakcyjności spółki partnerskiej dla osób uprawnionych do wykonywania wolnego zawodu. Z uwagi na przyjęty przez ustawodawcę sposób regulacji spółki partnerskiej - nakaz odpowiedniego stosowania przepisów o spółce jawnej - mają do niej zastosowanie ogólne zasady odpowiedzialności za zobowiązania spółek osobowych. Niniejsza monografia dotyczy zatem problematyki istotnej nie tylko z punktu widzenia konstrukcji spółki partnerskiej, ale także mającej znaczenie z punktu widzenia ogólnych reguł odpowiedzialności za zobowiązania spółek osobowych.

Powyższe argumenty uzasadniają przyjętą konstrukcję opracowania. Składa się ono z sześciu rozdziałów. W pierwszym z nich omówiono spółkę partnerską w prawie porównawczym. Jest to niezbędne do przedstawienia zasad odpowiedzialności za zobowiązania spółki partnerskiej w prawie polskim. W rozdziale tym przedstawiono genezę, definicję i charakter prawny spółki partnerskiej w prawie amerykańskim. Przedstawiono również zagadnienia związane z powstaniem i ustaniem spółki, prawami i obowiązkami partnerów oraz zasadami odpowiedzialności partnerów w toku tworzenia spółki, jej funkcjonowania, przystąpienia nowego partnera do spółki i w razie ustąpienia partnera ze spółki. Następnie w podobny sposób omówiono spółkę partnerską i odpowiedzialność partnerów w prawie niemieckim.

W rozdziale drugim przedstawiona została regulacja spółki partnerskiej w prawie polskim z wyłączeniem zasad odpowiedzialności za jej zobowiązania. Wybór zagadnień w nim omówionych oraz ich zakres jest determinowany przez ograniczone ramy opracowania i jego temat. Z tego też względu w rozdziale tym przedstawiono wyłącznie zagadnienia niezbędne z punktu widzenia charakterystyki zasad odpowiedzialności za zobowiązania spółki partnerskiej.

Rozdział trzeci zawiera analizę zasad odpowiedzialności za zobowiązania spółki partnerskiej. Przedstawiono w nim konstrukcję odpowiedzialności spółki i partnerów oraz jej cechy. Zamieszczone zostały także rozważania dotyczące wyłączenia osobistej odpowiedzialności partnera za zobowiązania wynikające z wykonywania w spółce wolnego zawodu przez innego wspólnika bądź mające swoje źródło w działaniu lub zaniechaniu osób zatrudnionych przez spółkę, które podlegają kierownictwu innego partnera.

W czwartym rozdziale przedstawiona została problematyka umownej modyfikacji zasad odpowiedzialności za zobowiązania spółki partnerskiej, określonej przez art. 95 § 2 k.s.h. Omówiono w nim również inne przypadki umownej zmiany zasad odpowiedzialności za zobowiązania spółki.

Rozdział piąty poświęcony został problematyce dochodzenia roszczeń od spółki partnerskiej i partnerów. Przedstawiono w nim zagadnienia dotyczące sposobu ich dochodzenia, treści odpowiedzialności partnera oraz sposobu ustalenia partnera ponoszącego odpowiedzialność za zobowiązania spółki.

Szósty rozdział dotyczy szczególnych przypadków odpowiedzialności za zobowiązania spółki partnerskiej. Omówiono w nim między innymi problematykę odpowiedzialności za zobowiązania w przypadku zawarcia umowy spółki partnerskiej z przedsiębiorcą jednoosobowym wnoszącym do spółki przedsiębiorstwo i odpowiedzialność za zobowiązania w przypadku nabycia przedsiębiorstwa przez spółkę partnerską, odpowiedzialność za zobowiązania spółki partnerskiej w przypadku przeniesienia przez partnera ogółu praw i obowiązków w spółce, odpowiedzialność członków zarządu spółki partnerskiej za jej zobowiązania i odpowiedzialność za zobowiązania w przypadku pozostania w spółce jednego partnera oraz w przypadku utraty przez partnera prawa do wykonywania wolnego zawodu.

Analizując zasady odpowiedzialności za zobowiązania spółki partnerskiej, napotyka się na istotną trudność w postaci braku dotyczącego tej kwestii orzecznictwa sądów powszechnych oraz Sądu Najwyższego. Z tego też względu uzasadnione jest sięgnięcie - w uzasadnionych przypadkach - do dorobku judykatury powstałego w odniesieniu do pozostałych typów spółek. Niezbędne jest skorzystanie z dorobku polskiej doktryny wzbogaconego uwagami zaczerpniętymi z piśmiennictwa niemieckiego i amerykańskiego.

Niniejsza monografia stanowi zmodyfikowaną wersję rozprawy doktorskiej, którą obroniłem w lipcu 2013 r. W tym miejscu chciałbym w sposób szczególny podziękować Panu Profesorowi Wojciechowi J. Katnerowi, promotorowi pracy, za podjęcie się trudu sprawowania opieki naukowej nade mną i za wszelką pomoc okazaną mi przy pisaniu rozprawy doktorskiej, jak również za liczne gesty wyrozumiałości i życzliwości oraz nieocenione wsparcie w ramach mojej aktywności naukowej i zawodowej.

Chciałbym również bardzo gorąco podziękować recenzentom, Pani Profesor Urszuli Promińskiej oraz Panu Profesorowi Józefowi Frąckowiakowi, za trud sporządzenia recenzji oraz cenne uwagi krytyczne, które pozwoliły nadać tej monografii lepszy kształt.

Pragnę również podziękować pracownikom Katedry Prawa Gospodarczego i Handlowego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego za wartościowe uwagi merytoryczne, wszelką okazaną pomoc i liczne gesty życzliwości. W szczególności bardzo gorąco dziękuję Pani Doktor Annie Rzetelskiej, Panu Profesorowi Aleksandrowi Kappesowi oraz Panu Doktorowi Jakubowi Janecie.

Wiktor P. Matysiak

Łódź, luty 2014 r.