Paluch Maria, Odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe (stan prawny: 31.12.2002 r.)

Kwestie regulujące odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe powstałe po dniu 1 stycznia 1998 r. zawiera ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. - ordynacja podatkowa (Dz. U. Nr 137, poz. 926; zm.: Dz. U. z 1997 r. Nr 160, poz. 1083; z 1998 r. Nr 106, poz. 668; z 1999 r. Nr 11, poz. 95, Nr 92, poz. 1062; z 2000 r. Nr 94, poz. 1037, Nr 116, poz. 1216, Nr 120, poz. 1268, Nr 122, poz. 1315; z 2001 r. Nr 16, poz. 166).

Przedstawione w niniejszej publikacji unormowania dotyczące odpowiedzialności obejmują również zmiany dokonane przez kodeks spółek handlowych, który wszedł w życie dnia 1 stycznia 2001 r.

Aby omówić zasady odpowiedzialności niezbędne jest m.in. przedstawienie unormowań dotyczących podatnika, płatnika i inkasenta oraz uregulowań w zakresie powstawania zobowiązań, terminów płatności i wygasania zobowiązań podatkowych.

Ordynacja podatkowa zastąpiła dwa akty prawne funkcjonujące w polskim systemie prawa podatkowego, a mianowicie:

Trzeba przy tym podkreślić, że ustawa o zobowiązaniach podatkowych w niektórych przypadkach nadal zachowuje swą dotychczasową moc. Przykładem tego jest kwestia odpowiedzialności osób trzecich. Otóż zgodnie z art. 332 ordynacji podatkowej do odpowiedzialności osób trzecich, o których mowa w ustawie o zobowiązaniach podatkowych, z tytułu zaległości podatkowych powstałych przed dniem wejścia w życie ordynacji stosuje się przepisy ustawy o zobowiązaniach podatkowych.

Oznacza to, że o tym, jakie przepisy będą stosowane do orzeczeń w zakresie odpowiedzialności za zobowiązanie podatkowe, będzie decydował moment powstania zobowiązań, nie zaś moment ich ujawnienia.

Jeżeli zatem kontrola przeprowadzana u podatnika w 2001 r., a dotycząca np. 1997 r., dokona ustaleń w zakresie niewykonania bądź nie w pełni prawidłowego wykonania zobowiązań, oznacza to, że zobowiązania powstały w 1997 r., a tylko ich ujawnienie nastąpiło w 2001 r. W związku z tym w przypadku powstania konieczności obciążenia odpowiedzialnością za zobowiązania podatkowe podatnika osoby trzeciej należy stosować art. 40-48a ustawy o zobowiązaniach podatkowych.

Unormowania dotyczące kwestii odpowiedzialności osób trzecich zawarte w ustawie o zobowiązaniach podatkowych znacząco się różnią od przepisów ordynacji podatkowej dotyczącej tej kwestii. Otóż ustawa o zobowiązaniach podatkowych uznaje, że odpowiedzialność osób trzecich jest odpowiedzialnością posiłkową, dotyczy wyłącznie należności głównych. Ponadto ustawa ta pozwala na przenoszenie odpowiedzialności na osoby trzecie tylko za zobowiązania podatnika.

Ordynacja podatkowa kwestię odpowiedzialności uregulowała w sposób odmienny, pozwala bowiem m.in. na obciążenie - w niektórych przypadkach - odpowiedzialnością osób trzecich nie tylko za zobowiązania podatnika, ale również płatnika i inkasenta. Odpowiedzialność w trybie ordynacji dotyczy ponadto należności ubocznych, a więc np. odsetek za zwłokę, kosztów egzekucyjnych.

Szczegółowe omówienie odpowiedzialności w trybie ordynacji podatkowej i ustawy o zobowiązaniach podatkowych znajduje się w dalszej części publikacji.