Górski Marek, Odpowiedzialność administracyjnoprawna w ochronie środowiska

Przepisy o ochronie środowiska zostały w ciągu ostatnich lat w bardzo istotny sposób przebudowane, co wiązało się przede wszystkim z koniecznością dostosowania polskiego prawa wewnętrznego do wymagań prawa wspólnotowego. Zmiany te nałożyły i nakładają na przedsiębiorców i inne podmioty korzystające ze środowiska szereg nowych obowiązków, które muszą być wykonywane i których wykonanie powinno być egzekwowane. Skonstruowano także szereg instrumentów prawnych służących egzekwowaniu odpowiedzialności z tego tytułu, a wśród nich główną chyba rolę przyznano instrumentom o charakterze administracyjnoprawnym, z których korzystać powinny właściwe organy administracji. Kilkuletni okres obowiązywania tych przepisów pokazał jednak, że egzekucja mocno kuleje, co zaczyna być widziane i negatywnie oceniane przez organy Wspólnot Europejskich. Przypuszczać więc można, że sytuacja w tym zakresie będzie się zmieniała, problem egzekucji obowiązków związanych z ochroną środowiska będzie zyskiwał na znaczeniu, wobec czego i znajomość odpowiednich przepisów powinna stać się bardziej przydatna. Zagadnienia te w sposób ogólny omawia rozdział 1, a bardziej szczegółowo, w odniesieniu do instrumentów odpowiedzialności administracyjnej, pozostałe części opracowania.

Kłopoty z egzekucją prawa ochrony środowiska mają szerszy charakter także ze względu na stwierdzane braki w narzędziach prawnych. Stwierdza się, że podstawowa w tym zakresie zasada ogólna współczesnego prawa środowiskowego, czyli zasada "zanieczyszczający płaci" pozostaje w sporej mierze na papierze, należy więc wzmóc działania służące jej przestrzeganiu. Podkreślano to w preambule do jednego z nowych i najważniejszych aktów prawnych Unii dotyczących zapobiegania i naprawiania szkód w środowisku, czyli dyrektywy nr 2004/35/WE z kwietnia 2004 r., transponowanej do prawa polskiego ustawą z dnia 13 kwietnia 2007 r. Oba akty wprowadzają szereg nowych zasad i instrumentów odpowiedzialności prawnej związanej z realizacją obowiązku ochrony środowiska, warto je więc poddać nieco bliższej analizie. Poświęcony tym zagadnieniom jest rozdział 2 opracowania.

Opracowanie uwzględnia stan prawny na początek września 2008 r. Przypomnieć więc w tym momencie trzeba, że na podstawie przepisów ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze zmianami w podziale zadań i kompetencji administracji terenowej (Dz. U. Nr 175, poz. 1462 z późn. zm.) większość kompetencji decyzyjnych w sprawach związanych z ochroną środowiska, o charakterze reglamentacyjno-zobowiązującym, przewidzianych wcześniej obowiązującymi przepisami dla wojewody przeszła na rzecz marszałka województwa, ewentualnie sejmiku wojewódzkiego (nie dotyczy to jednak kompetencji związanych z nadzorem nad przepisami ustawy o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie). Jak się bowiem wydaje, aktualne tendencje zmierzają do pozostawienia wojewodom tylko kompetencji nadzorczych, chociaż nie zawsze w pełni konsekwentnie. Głównym organem kontrolno-nadzorczym pozostaje Inspekcja Ochrony Środowiska, na szczeblu wojewódzkim działająca w systemie organów administracji zespolonej, a więc funkcjonujących pod zwierzchnictwem wojewody. W konsekwencji zarysowuje się nowy schemat podziału kompetencji - uprawnienia do podejmowania rozstrzygnięć związanych z korzystaniem ze środowiska i jego ochroną spoczywają w rękach starostów i marszałków, uprawnienia kontrolno-nadzorcze w gestii wojewodów i wojewódzkich inspektorów ochrony środowiska.