Kulesza Cezary (red.), Ocena funkcjonowania porozumień procesowych w praktyce wymiaru sprawiedliwości
Ocena funkcjonowania porozumień procesowych w praktyce wymiaru sprawiedliwości
Wstęp
Porozumienia procesowe zostały wprowadzone do polskiego systemu wymiaru sprawiedliwości przez Kodeks postępowania karnego z dnia 6 czerwca 1997 r. , a następnie zakres ich stosowania został znacznie rozszerzony na mocy nowelizacji dokonanej ustawą z dnia 10 stycznia 2003 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego, ustawy - Przepisy wprowadzające Kodeks postępowania karnego, ustawy o świadku koronnym oraz ustawy o ochronie informacji niejawnych (Dz. U. Nr 17, poz. 155). Po ponad 10 latach funkcjonowania tych instytucji i uzyskaniu przez nie poczesnej roli w naszym procesie karnym ich praktyczne stosowanie nadal budzi wiele kontrowersji i problemów. Problematyka ta stała się inspiracją i motywem przewodnim odbywającej się w dniach 17-19 kwietnia 2008 r. na Wydziale Prawa Uniwersytetu w Białymstoku Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej, zatytułowanej "Ocena funkcjonowania porozumień karnoprocesowych w praktyce wymiaru sprawiedliwości". Konferencja ta została zorganizowana przez Katedrę Postępowania Karnego Wydziału Prawa UwB w ramach realizacji grantu badawczego "Porozumienia procesowe w ocenie praktyków" i w jej trakcie przedstawiono częściowe wyniki ogólnopolskich badań ankietowych sędziów i prokuratorów dotyczących tej problematyki.
W konferencji poza organizatorami wzięli udział przedstawiciele środowiska akademickiego z Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, Uniwersytetu Marii-Curie Skłodowskiej w Lublinie, Uniwersytetu Rzeszowskiego, Uniwersytetu Warszawskiego, Uniwersytetu Wrocławskiego oraz wykładowcy Wyższej Szkoły Policji w Szczytnie i Szkoły Policji w Słupsku. W trakcie konferencji wygłaszali referaty oraz zabierali głos w dyskusji rónież przedstawiciele praktyki wymiaru sprawiedliwości, a także organów ścigania: sędziowie, prokuratorzy, adwokaci i policjanci.
Formuła niniejszego opracowania wychodzi jednak znacznie poza koncepcję materiałów konferencyjnych, gdyż stanowi ono zbiór publikacji związanych z porozumieniami karnoprocesowymi. Przedstawiona w książce problematyka koncentruje się wokół następujących bloków tematycznych:
Zagadnienia ogólne - Autorzy zajęli się tu znaczeniem formalnych porozumień dla modelu postępowania karnego, ich rolą jako mechanizmów selekcyjnych oraz analizą w szerszym kontekście konsensualizmu w procesie karnym.
Porozumienia procesowe z perspektywy ich uczestników - porozumienia te zostały ukazane z perspektywy obrony, policji oraz sądu. Wskazano także na amerykańską instytucję plea bargaining jako niewątpliwą inspirację porozumień procesowych w europejskich systemach wymiaru sprawiedliwości.
Instytucja mediacji a konsensualne zakończenie postępowania karnego - w tym bloku tematycznym przedstawiono praktyczne aspekty stosowania mediacji w świetle przeprowadzonych przez naszą katedrę badań ankietowych, postrzeganie jej przez prokuraturę i sądy oraz specyfikę mediacji w prawie islamu.
Konsensualizm w procedurach szczególnych - ta część rozważań jest skoncentrowana na problematyce stosowania porozumień procesowych w postępowaniu w przedmiocie odpowiedzialności karnej nieletnich, w praktyce wojskowego wymiaru sprawiedliwości oraz w postępowaniu karnym skarbowym.
Uwagi de lege ferenda w zakresie porozumień procesowych - dotyczą one przede wszystkim przyszłości tychże porozumień, w szczególności w aspekcie ich roli w usprawnianiu postępowania karnego.
Podjęte rozważania mają przy tym bardzo pogłębiony i wnikliwy charakter. Prezentowane poglądy nie są bezdyskusyjne, co jest charakterystyczne przy poruszaniu trudnych tematów, a zatem mogą stanowić podstawę do dalszych polemik.
Dziękując wszystkim Autorom za wkład, jaki wnieśli w powstanie tej publikacji, mamy nadzieję, że przyczyni się ona do lepszego zrozumienia natury porozumień procesowych funkcjonujących w praktyce polskiego wymiaru sprawiedliwości.
Cezary Kulesza
CzęśćIZagadnienia ogólne
Znaczenie porozumień procesowych dla modelu postępowania przygotowawczego
I. Na wstępie opracowania poczynić należy kilka uwag ogólniejszej natury. Mianowicie, wprowadzenie do procesu karnego instytucji opartych na porozumieniu stron albo porozumieniu stron i organów procesowych, zmierzającym do uzgodnienia sposobu zakończenia postępowania i treści orzeczenia rozstrzygającego kwestię odpowiedzialności karnej oskarżonego należy wiązać z pojawieniem się konkurencyjnych w stosunku do idei sprawiedliwości retrybutywnej koncepcji karania . Zwraca się także uwagę, że celem procesu karnego jest nie tylko realizacja prawa karnego materialnego, a zatem osiągnięcie stanu sprawiedliwości karnomaterialnej - równorzędnym celem tego procesu jest osiągnięcie stanu sprawiedliwości proceduralnej . Sprawiedliwość proceduralna jako cel procesu karnego oznacza dążenie do osiągnięcia sytuacji, w której osoba, przeciwko której lub na rzecz której proces się toczy, nabiera przekonania, że organy procesowe zrobiły wszystko, by prawu stało się zadość, postępując w stosunku do niej...
Pełna treść dostępna po zalogowaniu do LEX