Szydło Marek, Konkurencja regulacyjna w prawie spółek

Konkurencję regulacyjną można by prowizorycznie zdefiniować jako proces, w ramach którego poszczególni krajowi prawodawcy decydują się w sposób świadomy tworzyć coraz bardziej konkurencyjne środowisko regulacyjne, tak aby wzmocnić konkurencyjność krajowych podmiotów gospodarczych i zniechęcić je do prób ewentualnego poszukiwania innego porządku prawnego, względnie też by przyciągnąć do danego państwa (tj. w ramy porządku prawnego tego państwa) podmioty z innych państw. Kreowanie tego rodzaju korzystnych i atrakcyjnych regulacji prawnych, w nadziei, że w spodziewany i pożądany przez krajowego prawodawcę sposób wpłynie to na międzynarodową mobilność czynników produkcji, może prowadzić do takich zachowań po stronie (także potencjalnych) adresatów regulacji prawnych, które określamy mianem regulacyjnego arbitrażu, a które polegają na selekcji wzmiankowanych wyżej regulacji prawnych, motywowanej chęcią znalezienia możliwie najbardziej sprzyjającego środowiska regulacyjnego (tak, aby jak najlepiej wykorzystać istniejące szanse rynkowe).

Zjawisko konkurencji regulacyjnej wywołuje wśród prawników i ekonomistów niezwykle zróżnicowane i skrajne wręcz oceny: od negowania w ogóle istnienia tego zjawiska (z powołaniem się na fakt, że aby zaistniała rzeczywista konkurencja regulacyjna muszą zostać spełnione na tyle idealne warunki czy też przesłanki, że w praktyce nie ma to nigdzie miejsca), po entuzjastyczne zachwyty nad tym fenomenem, który jakoby maksymalnie optymalizuje ekonomiczną efektywność poszczególnych rozwiązań prawnych i prowadzi jednocześnie do rezultatów w pełni pożądanych ze społecznego punktu widzenia.

Przedmiotem niniejszej monografii jest zjawisko konkurencji regulacyjnej w prawie spółek. Autor przyjął w niej założenie, że konkurencja regulacyjna w prawie spółek może rzeczywiście zaistnieć i że - co więcej - może być przy tym konkurencją efektywną, tzn. prowadzącą do efektywnych ekonomicznie (rynkowo) oraz sprawiedliwych społecznie rezultatów (a więc może prowadzić do zwiększania wartości udziałów lub akcji poszczególnych spółek - efektywność ekonomiczna, oraz może nie powodować występowania szkodliwych i negatywnych efektów zewnętrznych w postaci naruszania interesów osób trzecich - sprawiedliwość społeczna), pod tym wszakże warunkiem (i z tym zastrzeżeniem), iż uprzednio zostanie stworzony określony metaporządek prawny, który będzie rządził zarówno postępowaniem poszczególnych państw tworzących prawo spółek, jak też zachowaniami poszczególnych spółek, ich założycieli oraz wspólników, i który będzie tym samym nadawał tejże konkurencji regulacyjnej stosowne ramy prawne (tzw. porządek konkurencyjny). W związku z powyższym, celem autora niniejszej pracy stało się zidentyfikowanie (wskazanie) tych właśnie konstytutywnych elementów metaporządku prawnego, które mogą sprawić, że konkurencja regulacyjna w prawie spółek stanie się konkurencją w pełni efektywną (tzn. efektywną w powyższym rozumieniu). Oprócz zidentyfikowania wspomnianych wyżej konstytutywnych elementów niejako in abstracto (tj. w ujęciu modelowym), celem autora pracy była także odpowiedź na pytanie, czy i w jakim zakresie elementy te występują już obecnie we wspólnotowym (unijnym) porządku prawnym i jakich ewentualnie zmian należałoby w tym porządku dokonać, aby zbliżyć się do naszkicowanego uprzednio modelu konkurencji efektywnej.

Wszystkie te rozważania prowadzone są na tle pewnych szerszych - historycznych, ekonomicznych oraz prawnych - zagadnień, takich jak: relacje pomiędzy konkurencją regulacyjną a konkurencją gospodarczą; konkurencja krajowych porządków prawnych jako paradygmat rozwojowy wspólnotowego porządku prawnego; historia i współczesność konkurencji regulacyjnej w zakresie prawa spółek w jej ojczyźnie, czyli w Stanach Zjednoczonych, a także rozmaite podejścia badawcze próbujące w przeszłości i obecnie wyjaśniać fenomen konkurencji regulacyjnej w prawie spółek.

Z uwagi na fakt, że temat poruszany w niniejszej pracy nie był jeszcze przedmiotem szerszych analiz w polskiej literaturze prawniczej, autor wykorzystywał w niej przede wszystkim literaturę anglojęzyczną oraz niemieckojęzyczną.

Wrocław, kwiecień 2008 r.

Marek Szydło