Gajewski Dominik J. (red.), Klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania

W dobie globalizacji przedsiębiorstwa działające transgranicznie coraz częściej stosują strategie służące optymalizacji podatkowej. Niejednokrotnie prowadzi ona do unikania opodatkowania, a nawet do uchylania się od opodatkowania. Rozwiązaniem, które ma przeciwdziałać tym zjawiskom, jest wprowadzona do polskiego porządku prawnego klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania. Jest to istotny instrument, który może służyć skutecznej walce z coraz bardziej rozprzestrzeniającą się „modą” agresywnej optymalizacji podatkowej. Dostrzegając ten problem, już wiele państw wprowadziło klauzule przeciwko unikaniu opodatkowania, które często różnią się rozwiązaniami konstrukcyjnymi.

Niniejsza publikacja przybliża istotę klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania oraz jej zakładane cele. Składa się ona z sześciu rozdziałów.

Pierwszy z nich poświęcono problematyce dotyczącej unikania opodatkowania. Zdefiniowano w nim pojęcie i wyjaśniono istotę tego zjawiska, które jest tak różnie interpretowane zarówno w doktrynie, jak i orzecznictwie. Rozbieżności można również dostrzec w poszczególnych państwach członkowskich Unii Europejskiej. W ramach tego rozdziału dokonano rozróżnienia pomiędzy unikaniem opodatkowania a zjawiskiem uchylania się od opodatkowania.

Część drugą poświęcono problematyce związanej z nadużyciem prawa podatkowego w świetle orzecznictwa sądów administracyjnych i sądów unijnych. Zaprezentowano szerokie orzecznictwo, które ukształtowało doktrynę w zakresie tego zjawiska. Na szczególną uwagę zasługuje analiza nadużycia prawa na gruncie podatku od towarów i usług w kontekście orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

Trzeci rozdział przedstawia polską konstrukcję klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania. Na początku zaprezentowano ewolucję przepisów dotyczących klauzuli w polskim systemie podatkowym. Pozwoliło to w sposób kompleksowy przybliżyć istotę obowiązującej konstrukcji klauzuli. Ponadto przeanalizowano zasadność wprowadzenia klauzuli do polskiego systemu podatkowego. W rozdziale tym omówiono również cel powołania Rady do Spraw Przeciwdziałania Unikaniu Opodatkowania oraz zasady jej funkcjonowania. Przed wskazaniem wad i zalet wprowadzonej konstrukcji klauzuli przybliżono postępowanie podatkowe w przypadku unikania opodatkowania. Wreszcie istotną część tego rozdziału poświęcono opiniom zabezpieczającym.

W części czwartej zaprezentowano konstrukcję klauzul wprowadzonych w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej. Wskazano różnice tych regulacji, jak również ich podobieństwa. Rozwiązania prezentowane w Niemczech, Francji i Wielkiej Brytanii zostały uznane za najbardziej interesujące, by przybliżyć je w niniejszej publikacji.

Rozdział piąty poświęcono problematyce holdingów międzynarodowych, które w swoich strategiach podatkowych dopuszczają się nie tylko unikania opodatkowania, ale również uchylania się od opodatkowania. Konstrukcja klauzuli w swojej istocie została powołana w celu przeciwdziałania unikaniu opodatkowania przez duże podmioty działające transgranicznie. Dlatego przybliżono wybrane konstrukcje optymalizujące opodatkowanie holdingów w wybranych państwach Unii Europejskiej.

W rozdziale szóstym omówiono pozaklauzulowe formy przeciwdziałania unikaniu opodatkowania. Problematykę tę przedstawiono w świetle orzecznictwa sądów administracyjnych. Na szczególną uwagę zasługuje przeprowadzona analiza wybranych form przeciwdziałania unikaniu opodatkowania: przepisów regulujących opodatkowanie zagranicznych spółek kontrolowanych (Controlled Foreign Corporation – CFC), regulacje dotyczące cen transferowych czy konstrukcja art. 199a o.p.

Książka w sposób kompleksowy podejmuje materię związaną z klauzulą przeciwko unikaniu opodatkowania, ale również z kwestiami, które bezpośrednio i pośrednio odnoszą się do tej problematyki. Pozwala to na spojrzenie na klauzulę w sposób przekrojowy. Niniejsza publikacja powinna zainteresować przede wszystkim osoby świadczące usługi doradztwa podatkowego, administrację podatkową, sędziów, przedsiębiorców działających transgranicznie oraz przedstawicieli doktryny.

Dominik J. Gajewski