Mozgawa Marek (red.), Kazirodztwo

7 grudnia 2015 r. na Wydziale Prawa i Administracji UMCS w Lublinie odbyło się VII Lubelskie Seminarium Karnistyczne pt. "Kazirodztwo", zorganizowane przez Instytut Wymiaru Sprawiedliwości oraz Katedrę Prawa Karnego i Kryminologii UMCS. W niniejszej książce prezentowane są naukowe rezultaty tej konferencji.

W pierwszej części konferencji obradom przewodniczył prof. dr hab. Marek Mozgawa, a zaprezentowane zostały następujące referaty: dr. Karola Dąbrowskiego (UMCS Lublin) pt. Kazirodztwo w pomnikach europejskiego prawa karnego do XVIII wieku; prof. dr. hab. Grzegorza Smyka (UMCS Lublin) pt. Kazirodztwo jako przedmiot regulacji nowożytnych kodyfikacji prawa karnego; dr Patrycji Kozłowskiej-Kalisz (UMCS Lublin) pt. Racjonalizacja penalizacji kazirodztwa oraz dr Katarzyny Nazar (UMCS Lublin) pt. Analiza ustawowych znamion przestępstwa kazirodztwa.

W drugiej części obradom przewodniczyła prof. dr hab. Monika Płatek (UW), a referaty wygłosili: sędzia SN Wiesław Kozielewicz pt. Ustawowe znamiona przestępstwa kazirodztwa w orzecznictwie Sądu Najwyższego; dr Aneta Michalska-Warias (UMCS Lublin) pt. Kazirodztwo a pokrewieństwo prawne i biologiczne; dr hab. Marek Kulik (UMCS Lublin) pt. Przestępstwo kazirodztwa w wybranych państwach oraz prof. dr hab. Wiaczesław Nawrocki (profesor emerytowany) i dr Mikołaj Seńko (Lwowski Narodowy Uniwersytet im. Iwana Franki) pt. Kazirodztwo w ujęciu ukraińskiego prawa karnego. Ten ostatni referat nie znalazł się w niniejszym opracowaniu z uwagi na fakt, iż autorzy nie złożyli go do druku.

W części trzeciej konferencji obradom przewodniczył prof. dr hab. Jacek Sobczak (SN, SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny w Warszawie), a przedstawiono następujące referaty: prof. dr hab. Monika Płatek (UW) pt. Kodeksowe ujęcie kazirodztwa - pozorny zakaz i pozorna ochrona; prof. dr hab. Marek Mozgawa (UMCS Lublin, IWS Warszawa) pt. Przestępstwo kazirodztwa w świetle badań empirycznych; dr hab. Magdalena Budyn-Kulik (UMCS Lublin, IWS Warszawa) pt. Psychologiczne i wiktymologiczne aspekty kazirodztwa; dr Ksenia Kakareko (UW) pt. Kazirodztwo a zmiany społeczno-kulturowe rodziny oraz dr Agnieszka Szczekala (UMCS Lublin) pt. Przeszkody małżeńskie pokrewieństwa i przysposobienia oraz ustalenie stanu cywilnego a zakaz kazirodztwa.

W czwartej, ostatniej części seminarium obradom przewodniczył sędzia SN Wiesław Kozielewicz, a zaprezentowano następujące referaty: Bioetyka a kazirodztwo. W kwestii dobra chronionego w odniesieniu do przestępstwa kazirodztwa - prof. dr hab. Jacek Sobczak; Kazirodztwo w ujęciu genetycznym - dr Marzanna Ciesielka (Uniwersytet Medyczny Lublin); Kojarzenia krewniacze i ich konsekwencje w świecie zwierząt - prof. dr hab. Hanna Bis Wencel, prof. dr hab. Bożena Nowakowicz-Dębek, mgr Agnieszka Rowicka, dr Łukasz Wlazło (Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie)

oraz Psychospołeczne i kulturowe uwarunkowania kazirodztwa - dr hab. Jolanta Kociuba (UMCS Lublin).

W dyskusji poruszono wiele wątków związanych z problematyką będącą przedmiotem konferencji, koncentrując się przede wszystkim na kwestii zasadności karalności kazirodztwa. Szereg intersujących uwag poczyniono w aspekcie genetycznej racjonalizacji penalizacji kazirodztwa. W szerokim zakresie uczestnicy seminarium odnieśli się do wyników badań kryminologicznych dotyczących analizowanego zjawiska. Wskazano, iż penalizacja określonych zachowań stanowi ultima ratio i możliwe zwiększenie liczby związków kazirodczych w pierwszym rzędzie powinno być eliminowane przez odpowiednią edukację społeczeństwa. Wskazano również, że pozakarnymi sankcjami dotyczącymi zachowań zabronionych przez art. 201 k.k. dysponuje prawo cywilne, w szczególności przez uregulowanie przeszkód małżeńskich w art. 14 i 15 k.r.o. i pozbawienie władzy rodzicielskiej (w pewnych sytuacjach stosunki kazirodcze mogłyby być uznane za rażące nadużycie tej władzy); racją takich sankcji jest zasada dobra dziecka i dobra rodziny. Podniesiono również niektóre kwestie historyczne, wskazując m.in., że w ujęciu historycznym konsekwencje kazirodztwa bywały bardziej dolegliwe w prawie cywilnym niż w prawie karnym (jak np. w Kodeksie Napoleona, który pozbawiał dzieci ze związków kazirodczych wielu praw rodzinnych).

Przedstawione referaty podkreśliły wielopłaszczyznowość podniesionej problematyki, jak również niezwykłą złożoność zagadnień pojawiających się w procesie analizy dogmatycznej oraz w praktycznym stosowaniu prawa. Kazirodztwo (i jego ocena, zarówno prawnokarna, jak i moralna) zdaje się jednym z najbardziej kontrowersyjnych problemów społecznych. Można sądzić, że materiały będące pokłosiem konferencji mogą stać się inspiracją do dalszej, jeszcze bardziej pogłębionej dyskusji nad problematyką kazirodztwa i pozwolą Czytelnikowi na zajęcie własnego stanowiska w tej materii.

Prof. dr hab. Marek Mozgawa