Julke Grzegorz, Egzekucja z wynagrodzenia za pracę

Egzekucja z wynagrodzenia za pracę jest szczególnym sposobem egzekucji z wierzytelności pieniężnych, wyodrębnionym w kodeksie postępowania cywilnego. Przepisy o egzekucji z wynagrodzenia za pracę stosuje się odpowiednio do innych sposobów egzekucji, mają więc one charakter niejako wzorcowy. Zgodnie bowiem z treścią art. 889 k.p.c., dokonując zajęcia wierzytelności zabezpieczonej poręczeniem, zastawem lub zastawem rejestrowym, komornik na wniosek wierzyciela zawiadamia także poręczyciela albo właściciela przedmiotu obciążonego prawem zastawu, iż świadczenia z wierzytelności zabezpieczonej nie wolno uiścić dłużnikowi. Do egzekucji z takiej wierzytelności stosuje się odpowiednio przepis art. 882 § 1 pkt 2 k.p.c., regulujący obowiązek zawiadomienia komornika o wszelkich zmianach w stanie wierzytelności. Tak samo treść art. 900 § 2 k.p.c. odsyła do odpowiedniego stosowania przepisu art. 883 § 2 k.p.c. Z kolei art. 902 k.p.c., regulujący postępowanie egzekucyjne z innych wierzytelności, stanowi, że do skutków zajęcia stosuje się odpowiednio przepisy o egzekucji z wynagrodzenia za pracę, a mianowicie art. 885, 887 i 888 k.p.c., zaś do skutków niezastosowania się do wezwań komornika oraz do obowiązków wynikających z zajęcia - art. 886 k.p.c.

Dział II tytułu II trzeciej części kodeksu postępowania cywilnego - Egzekucja z wynagrodzenia za pracę uległ znacznej modyfikacji poprzez ustawę z dnia 2 lipca 2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw .

W nowelizacji tej dostosowana została m.in. terminologia dotychczas stosowana przez kodeks postępowania cywilnego do terminologii, jaką posługuje się kodeks pracy. Począwszy bowiem od dnia 2 czerwca 1996 r., tj. dnia wejścia w życie ustawy z dnia 2 lutego 1996 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych ustaw , w kodeksie pracy zastąpiono pojęcie "zakład pracy" pojęciem "pracodawca". Pracodawcą w rozumieniu kodeksu może być osoba prawna bądź osoba fizyczna, w przypadku zaś rent i emerytur - Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Jednocześnie w przepisach art. 880-888 k.p.c. nadal funkcjonuje pojęcie "zakład pracy". Tak np. art. 884 § 1 k.p.c. stanowi o przejściu "zakładu pracy" na inną osobę. Użyte w tym przepisie określenie odnosi się bowiem do sfery przedmiotowej, tj. do zorganizowanego zespołu składników niematerialnych i materialnych przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej .

Dokonując zmian przepisów kodeksu postępowania cywilnego nowelą z dnia 2 lipca 2004 r., ustawodawca postanowił też, iż postępowania zabezpieczające i egzekucyjne wszczęte przed dniem wejścia w życie tej ustawy toczyć się mają dalej według przepisów dotychczasowych.

W doktrynie wyróżnia się trzy systemy przepisów międzyczasowych , a mianowicie:

System jednolitości postępowania traktuje postępowanie jako całość i przewiduje, że postępowanie toczy się aż do prawomocnego zakończenia według przepisów, pod których rządem zostało wszczęte (tj. według przepisów dotychczasowych). Procesy wszczęte przed wejściem w życie zmian procedury toczą się więc dalej według przepisów obowiązujących w chwili ich wszczęcia. System stadiów postępowania dzieli postępowanie na określone stadia i przewiduje, że postępowanie toczy się według przepisów dotychczasowych aż do zakończenia danego stadium (np. danej instancji), z przejściem zaś do stadium następnego toczyć się już będzie według nowych przepisów. Wreszcie system czynności postępowania określa postępowanie jako składające się z poszczególnych czynności, będących jego elementami, i przewiduje, że poczynając od najbliżej czynności, postępowanie toczyć się ma według nowych przepisów .

Z treści art. 7 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. wynika, iż ustawodawca w odniesieniu do postępowania zabezpieczającego i egzekucyjnego przyjął system jednolitości postępowania. System ten jednak ma tę złą cechę, iż wprowadza w praktyce dualizm prawa procesowego, gdyż przez dłuższy czas po wejściu w życie nowych przepisów procesowych część spraw toczy się według uchylonych przepisów, jednocześnie nowo wszczęte postępowania toczą się już według nowego prawa . Wydaje się, iż takie rozwiązanie nie służy idei przyspieszenia i uproszczenia postępowania egzekucyjnego.

Również redakcja przepisu art. 7 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. nie jest jednoznaczna. Przepis ten wskazuje bowiem, że postępowania zabezpieczające i egzekucyjne wszczęte przed dniem wejścia w życie ustawy toczą się według przepisów dotychczasowych. Decydujące znaczenie dla ustalenia obowiązujących w tym postępowaniu norm prawnych ma więc moment wszczęcia postępowania egzekucyjnego, nie zaś wszczęcia egzekucji .

Postępowanie egzekucyjne określa się jako prawnie zorganizowane działanie organów egzekucyjnych z udziałem zainteresowanych podmiotów, mające na celu skuteczne urzeczywistnienie konkretnej normy prawnej, ustalonej w tytule egzekucyjnym, przez doprowadzenie za pomocą środków przymusu do uzyskania przez wierzyciela świadczenia należnego mu od dłużnika . W ramach postępowania egzekucyjnego można wyróżnić jego właściwy trzon, tj. egzekucję rozumianą jako całokształt środków, jakie organ egzekucyjny może w określonej kolejności zastosować w ramach wybranego przez wierzyciela sposobu egzekucji, w celu zaspokojenia wierzyciela zgodnie z treścią tytułu wykonawczego . Postępowanie egzekucyjne zostaje wszczęte z chwilą złożenia wniosku lub żądania przeprowadzenia egzekucji.

Nie ma wątpliwości, że gdy wniosek wszczynający postępowanie egzekucyjne złożony został skutecznie przed wejściem w życie zmian w kodeksie postępowania cywilnego, wprowadzonych nowelą z dnia 2 lipca 2004 r., tj. przed dniem 5 lutego 2005 r., i zawiera żądanie przeprowadzenia egzekucji z wynagrodzenia za pracę, stosuje się przepisy dotychczasowe. Sytuacja będzie analogiczna jednak i wówczas, gdy wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego złożony został skutecznie przed dniem 5 lutego 2005 r. i nie wskazywał jako jednego ze sposobów egzekucji z wynagrodzenia za pracę, zaś po dniu wejścia w życie zmian kodeksu wierzyciel wniósł o prowadzenie egzekucji także z wynagrodzenia za pracę dłużnika. Również wówczas egzekucja toczyć się będzie według przepisów dotychczasowych. Jak bowiem wyżej wskazano, dla ustalenia obowiązujących przepisów decydujące znaczenie ma moment wszczęcia postępowania egzekucyjnego jako całości, a nie moment wszczęcia poszczególnych sposobów egzekucji w ramach jednego postępowania. Nie do przyjęcia byłoby bowiem, by w ramach jednego postępowania egzekucyjnego zastosowanie miały różne przepisy: dotychczasowe w odniesieniu do czynności zdziałanych przed wejściem w życie noweli oraz nowe w odniesieniu do czynności podjętych po jej wejściu w życie.

Słusznie zatem ustawodawca przesądził o jednolitości w zakresie stosowania przepisów w danym postępowaniu, traktowanym jako całość.