Glumińska-Pawlic Jadwiga, Gwóźdź Tomasz, Żmuda-Matan Kamila, Dotacje samorządowe udzielane na realizację zadań przez organizacje pozarządowe

Samorządowe ustawy ustrojowe powierzyły gminom, powiatom i województwom wiele poważnych zadań wykonywanych we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność, dla realizacji których niezbędne są zarówno wydajne źródła dochodów budżetowych, jak i podmioty (jednostki organizacyjne), które zadania te mogą zrealizować. Społeczności lokalne oczekują, że ich władze będą miały realny wpływ zarówno na kształtowanie poziomu tych dochodów, jak i na sposób dokonywania wydatków, a także na wybór podmiotów, którym zadania te zostaną zlecone do realizacji tak, by zapewnić racjonalne, celowe i oszczędne wydatkowanie środków z zachowaniem zasady uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów. Obowiązujące przepisy nie nakładają na jednostki samorządu terytorialnego konieczności samodzielnego wykonywania wszystkich zadań, dopuszczając możliwość swobodnego wyboru wykonawcy, ale z zachowaniem procedur przewidzianych prawem.

Organy władzy i administracji samorządowej mogą prowadzić w sferze zadań publicznych, określonej w ustawach o finansach publicznych oraz o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, działalność we współpracy z organizacjami pozarządowymi oraz tzw. podmiotami zrównanymi w uprawnieniach. Współpraca ta jest czasami nawet wymuszona okolicznościami i zmianami, jakie zachodzą w sektorze samorządowym, a zwłaszcza koniecznością prywatyzacji zadań publicznych, która jest bezpośrednią implikacją znacznego rozrostu i zróżnicowania zadań przekazanych przez państwo samorządowi. Rola organizacji pozarządowych ma polegać przede wszystkim na wsparciu, a czasem nawet na zwolnieniu organów administracji publicznej z obowiązku realizacji powierzonych im zadań.

Współpraca sektora publicznego z prywatnym może mieć charakter zarówno finansowy, jak i niefinansowy. Do form współpracy o charakterze niefinansowym należą m.in. działania polegające na: wzajemnym informowaniu się o planowanych kierunkach działalności, konsultowaniu projektów aktów normatywnych w dziedzinach dotyczących działalności statutowej organizacji pozarządowych oraz podmiotów zrównanych w uprawnieniach, konsultowaniu projektów aktów normatywnych, tworzeniu wspólnych zespołów o charakterze doradczym i inicjatywnym z udziałem przedstawicieli organizacji pozarządowych, podmiotów zrównanych oraz przedstawicieli organów administracji publicznej. Natomiast kluczową formą współpracy o charakterze finansowym jest współpraca oparta na zlecaniu, w tym na powierzaniu i wspieraniu realizacji zadań publicznych organizacjom pozarządowym oraz podmiotom z nimi zrównanym w uprawnieniach, na zasadach określonych w ustawie, umowie o wykonanie inicjatywy lokalnej na zasadach określonych w ustawie, umowie partnerskiej oraz porozumieniu albo umowie o partnerstwie.

Przekazanie realizacji określonego zadania i odpowiednich do tego środków organizacji pozarządowej lub innemu podmiotowi zrównanemu z nią w uprawnieniach może być nadto postrzegane jako rozwiązanie służące obniżeniu wydatków bieżących jednostek samorządu terytorialnego, ponieważ nie zachodzi konieczność powoływania do życia nowej, własnej formy organizacyjno-prawnej, która byłaby bezpośrednim wykonawcą takich zadań. Ponadto podmioty z tzw. trzeciego sektora często są dysponentami środków europejskich lub środków pochodzących ze źródeł prywatnych, a także beneficjentami 1% podatku dochodowego od osób fizycznych, a to może poprawić efektywność realizacji powierzonych zadań.

Prezentowana monografia – w ocenie autorów – w przystępny sposób wyjaśnia niełatwą problematykę prawa dotacyjnego, w tym zwłaszcza procedurę udzielania dotacji, jej rozliczania oraz kontroli wykorzystania przekazanych środków i może stanowić istotną pomoc w tej materii zarówno dla jednostek samorządu terytorialnego, jak i dla organizacji pozarządowych. Rozważania prowadzone w pracy mają charakter teoretyczno-praktyczny i pozwalają Czytelnikowi na ocenę obowiązujących polskich regulacji prawnych. Publikacja łączy bowiem aspekty teoretyczne w zakresie konstrukcji i form prawnych gwarantujących prawidłową realizację zadań z praktycznymi wskazówkami oraz przykładami rozstrzygnięć organów administracji publicznej i sądów administracyjnych.

Autorzy