Sobieska Irena, Doradztwo podatkowe. Funkcjonowanie i kierunki rozwoju

Instytucja doradztwa podatkowego w Polsce funkcjonuje zaledwie kilkanaście lat, kształtując swoją pozycję wśród ewolucyjnych zmian społecznych i gospodarczych. Zawód doradcy podatkowego powołano ustawą z dnia 5 lipca 1996 r. o doradztwie podatkowym (tekst pierwotny: Dz. U. z 1996 r. Nr 102, poz. 475), a organy jej samorządu - uchwałami Pierwszego Krajowego Zjazdu Doradców Podatkowych dnia 27 stycznia 2002 r. Wprawdzie czynności doradztwa podatkowego można wykonywać w ramach pokrewnych zawodów zaufania publicznego: adwokata, radcy prawnego, biegłego rewidenta, a także w ramach zawodu księgowego z certyfikatem, lecz podmiotem sensu stricto doradztwa podatkowego zawsze był i jest doradca podatkowy.

W ciągu 15 lat istnienia zawodu doradcy podatkowego i 10 lat od powołania organów Krajowej Izby Doradców Podatkowych ukształtowano stabilną ich strukturę i zasady funkcjonowania. Doradztwo podatkowe w latach 1997-2010 wykazywało duży postęp w rozwoju we wszystkich jego obszarach. Biorąc pod uwagę kilkunastoletnią ewolucję, rozwój doradztwa podatkowego można podzielić na trzy etapy:

Jak dotąd znaczna część przedstawicieli tego zawodu prowadzi działalność gospodarczą na własny rachunek, borykając się z problemami, które na tym rynku wcześniej nie istniały. Członkostwo w Unii Europejskiej, skomplikowane prawodawstwo, wzrost globalizacji, konkurencja rynkowa oraz szara strefa mogą wywoływać wśród podmiotów doradztwa podatkowego poczucie zagrożenia lub bezradności. Może to dotyczyć w szczególności osób bardzo młodych, a także powoli wchodzących w wiek emerytalny. Obecnie na rynku doradztwa podatkowego, w związku z planowaną deregulacją, mogą zachodzić zmiany wywierające istotny wpływ na przyszłość zawodu doradcy podatkowego i jego samorządu. Przedstawione w publikacji badania pozwolą czytelnikowi ocenić, czy taki zawód należy poddawać deregulacji w przypadku jego otwartości i znaczenia dla interesu społecznego oraz interesu państwa.

Głównym celem publikacji jest ocena zjawisk zachodzących w polskim doradztwie podatkowym, w kontekście czynników wpływających na jego funkcjonowanie, które w efekcie pozwoliły zidentyfikować determinanty rozwoju doradztwa podatkowego w Polsce. Osiągnięcie tego celu było możliwe po rozpoznaniu jego czynników w aspekcie instytucjonalnym i rynkowym. Istota wymiaru instytucjonalnego analizy polega na tym, że doradztwo podatkowe opiera się na zawodzie doradcy podatkowego jako instytucji zaufania publicznego. Natomiast w wymiarze rynkowym doradca podatkowy jest podmiotem działającym w ramach wolnej konkurencji, na rynku określonego sektora usług. Dlatego też zasadniczym obiektem rozważań teoretycznych oraz badań empirycznych były podmioty świadczące usługi doradztwa podatkowego - doradcy podatkowi.

Książka jest jedyną na rynku publikacją, która przedstawia wieloaspektowe badania funkcjonowania doradztwa podatkowego w Polsce. Dotychczas wydawano pozycje książkowe w zakresie zarządzania i marketingu w doradztwie podatkowym oraz publikowano artykuły prasowe opisujące bieżącą sytuację w tej dziedzinie. Mimo swej obszerności nie zamyka luki wydawniczej w tematyce doradztwa podatkowego, zwłaszcza w obliczu planowanej deregulacji zawodów.

Książka składa się z sześciu rozdziałów oraz spisu literatury, aktów prawnych, pozostałych źródeł, skorowidza wykresów i tabel. W rozdziale 1, po nawiązaniu do historii podatków, omówiono zagadnienia ewolucji doradztwa podatkowego oraz jego znaczenia w skomplikowanym systemie podatkowym. W rozdziale 2 skupiono się na aspektach szerokiej dostępności wykonywania doradztwa podatkowego, w tym zawodu doradcy podatkowego. Rozdział 3 poświęcono obszernej analizie struktury podmiotów doradztwa podatkowego. Z kolei w rozdziale 4 dokonano oceny sytuacji ekonomiczno-finansowej podmiotów wykonujących zawód doradcy podatkowego. W rozdziale 5 przeprowadzono analizę i podjęto próbę oceny realizowania zadań ustawowych i korporacyjnych przez samorząd doradców podatkowych, które warunkują silną pozycję zawodu. Natomiast w rozdziale 6 scharakteryzowano perspektywy rozwoju doradztwa podatkowego w Polsce.

Zaprezentowany w tabelach materiał badawczy został wprowadzony do treści publikacji, by podczas lektury czytelnik mógł na bieżąco analizować interesujące go dane, bez potrzeby sięgania do załączników. Wyniki przeprowadzonych badań udowodniły, że rynek doradztwa podatkowego ulega ciągłym przeobrażeniom, a pozycja doradcy podatkowego jako lidera jest w nim coraz bardziej znacząca. Podmioty doradztwa podatkowego mają duży potencjał ekonomiczny, który decyduje o ich przewadze konkurencyjnej. Jest on głównym komponentem wzmacniającym rozwój doradztwa podatkowego w Polsce.

Publikację opracowano na podstawie rozprawy doktorskiej pt. "Determinanty rozwoju doradztwa podatkowego w Polsce", obronionej na Wydziale Nauk Ekonomicznych i Zarządzania Uniwersytetu Szczecińskiego w dniu 10 stycznia 2012 r. Rozprawa została napisana pod kierunkiem naukowym Pani dr hab. prof. US Jolanty Iwin-Garzyńskiej i zrecenzowana przez: prof. zw. dr hab. Alicję Pomorską, prof. zw. dr hab. Teresę Famulską i prof. zw. dr hab. Ksenię Czubakowską. Serdecznie dziękuję Pani Promotor oraz Paniom Recenzentkom za cenne uwagi.

Przedstawiony w pracy materiał empiryczny zebrano dzięki uprzejmości: Krajowej Rady Doradców Podatkowych drugiej kadencji, Komisji Egzaminacyjnej do Spraw Doradztwa Podatkowego, Departamentu Polityki Podatkowej i Departamentu Rachunkowości Ministerstwa Finansów. Dziękuję tym podmiotom, a także wszystkim osobom, które umożliwiły podjęcie tak ważnego dla doradztwa podatkowego przedsięwzięcia.

Mimo charakteru analitycznego książka nie wyczerpuje wszystkich zagadnień w danym obszarze. Ze względu na złożoność teorii podatków oraz instytucji doradztwa podatkowego, z racji dużej dynamiki zmian w tych dziedzinach, zapewne stanie się ona przedmiotem dalszych badań, teorii i opracowań, co pozwoli na lepsze i głębsze zrozumienie specyfiki doradztwa podatkowego. Dlatego książka adresowana jest przede wszystkim do: doradców podatkowych, studentów, a także do podmiotów prowadzących badania oraz stosujących prawo w zakresie doradztwa podatkowego.

dr Irena Sobieska