Gapska Edyta, Czynności decyzyjne sądów w postępowaniu cywilnym

Fundamentalnym celem sądowego procesu decyzyjnego jest wymierzenie sprawiedliwości. Realizacji tego celu służy m.in. sformalizowana procedura gwarantująca każdemu możliwość dochodzenia praw lub obrony interesów z poszanowaniem zasady równości wobec prawa. Wymierzenie sprawiedliwości jest jednak procesem wieloaspektowym, wymagającym - dla pełnej realizacji zasady prawa do sądu - formalnej prawidłowości wszelkich elementów sądowego procesu decyzyjnego. Jedynie sprawiedliwie ukształtowana procedura stwarza bowiem przestrzeń do wydawania rozstrzygnięć odpowiadających wewnętrznemu poczuciu sprawiedliwości i słuszności.

Ów nadrzędny cel postępowania sądowego skłania do ujęcia możliwie szerokiego spektrum aspektów orzekania w ramy normatywne. Obok więc unormowań ustrojowych określających sposób wyłaniania, organizację i zasady funkcjonowania organów wymiaru sprawiedliwości, na sądowy proces decyzyjny oczywisty i konieczny wpływ mają normy prawa procesowego i materialnego, wyznaczające z jednej strony właściwość sądów i reguły postępowania, z drugiej zaś determinujące treść decyzji sądowych. Równocześnie formalna i materialna prawidłowość rozstrzygnięcia sądu jest immanentnie związana z przebiegiem całego postępowania rozpoznawczego, którego wszelkie elementy prowadzą do finalnego efektu w postaci osądzenia sprawy. Stąd też ocena poprawności sądowego procesu decyzyjnego - poza odniesieniem do czynności procesowych towarzyszących podejmowaniu i wyrażaniu decyzji - nie może abstrahować od analizy działań podejmowanych na wcześniejszych etapach postępowania, nieprowadzących bezpośrednio do wydania rozstrzygnięcia, ale poprzedzających fazę decyzyjną i wyznaczających jej granice.

Poza odniesieniami normatywnymi kształtującymi przebieg procesu decyzyjnego od strony formalnej, nie można pominąć znaczenia kontekstu ustrojowego, umiejscawiającego rozstrzygnięcia sądowe w newralgicznym punkcie rozważań nad realizacją zasady dostępu do sądu, a równocześnie - istoty rozstrzygnięć sądowych jako aktów decyzyjnych. Z tym ostatnim zagadnieniem wiąże się silnie problematyka atrybutów, jakimi powinien odznaczać się każdy sądowy akt decyzyjny, a także podmiotowych, w tym psychologicznych i intelektualnych, uwarunkowań podejmowania decyzji. W kontekście tych odniesień podkreślić należy, że w sądowym procesie stosowania prawa istotne znaczenie odgrywa rola decydenta, którego decyzje powinny zapadać w granicach prawa, a jednocześnie w zgodzie z sumieniem i poczuciem sprawiedliwości.

Książka niniejsza stanowi próbę zaprezentowania sądowego procesu decyzyjnego nie tylko w ujęciu formalno-dogmatycznym, uzależnionym w głównej mierze od przyjętych rozwiązań prawnych, lecz także w odniesieniu do teorii decyzji, pozwalającej na ukazanie rozstrzygnięć sądowych jako wyniku intelektualnego i psychologicznego aktu wyboru. Znaczenie tego aktu wynika przede wszystkim z roli decyzji sądowych w urzeczywistnianiu zasady prawa do sądu, której istotnym aspektem jest nie tylko formalna (proceduralna) prawidłowość procesu decyzyjnego, ale - co najmniej w równej mierze - bezstronny i niezależny wybór dokonany spośród wielu alternatyw decyzyjnych w celu urzeczywistnienia sprawiedliwości.