Bartosiewicz Adam, VAT. Komentarz, wyd. VIII

Rok 2014 jest pod wieloma względami rokiem przełomowym jeśli chodzi o podatek od towarów i usług.

Po pierwsze bowiem, zaczęły być stosowane przepisy wprowadzone wielką nowelizacją z grudnia 2013 r. Zmiany w tym obszarze zasługują na miano swoistej rewolucji podatkowej. Zmieniają się bowiem – w pewnym zakresie mocno, w innych nieco słabiej – regulacje będące fundamentem i zasadniczą konstrukcją systemu VAT: dotyczące tego kiedy i od jakiej kwoty należy zapłacić podatek. Zmieniono bowiem przepisy odnoszące się do terminów powstawania obowiązku podatkowego, regulujące podstawę opodatkowania oraz określające terminy odliczenia podatku naliczonego. Długi (niemalże roczny) czas vacatio legis miał umożliwić podatnikom przystosowanie się do nowych przepisów. Czy faktycznie tak się stało? Zapewne można będzie to ocenić dopiero po pewnym czasie, jednakże wydaje się, że zarówno podatnicy, jak i organy podatkowe wydają się być zaskoczeni nowymi regulacjami. Roczne vacatio legis upłynęło szybko, zapewne zbyt szybko dla wielu...

Należy także zauważyć, że ten krótki czas, jaki upłynął w nowym roku, podczas którego podatnicy przymierzali się do nowych przepisów, ujawnił pewne problemy w stosowaniu nowych przepisów, dotyczące choćby trudności w określaniu momentu wykonania dostawy (zwłaszcza towarów transportowanych), czy też wskazania okresu do odliczenia podatku, w przypadku opóźnionego (względem miesiąca sprzedaży) otrzymania faktury. Trudno jednoznacznie w tym momencie jeszcze ocenić, czy trudności te są efektem braków i niedoskonałości nowych przepisów, czy też związane są z – zawsze podejmowaną z niechęcią – koniecznością przestawienia się podatników na nowe tory działania (dodajmy: przestawienia się nie tylko w aspekcie organizacyjnym, ale – być może przede wszystkim – mentalnym).

Po drugie, w trakcie 2014 r. zapanowało istne zamieszanie, jeśli chodzi o odliczanie podatku od samochodów oraz wydatków eksploatacyjnych od samochodów. Było ono związane przede wszystkim z faktem, że Unia Europejska dość późno (gdyż dopiero w połowie grudnia 2013 r.) przyznała Polsce prawo do stosowania w okresie kolejnych 3 lat środka specjalnego ograniczającego prawo do odliczenia podatku od samochodów i wydatków eksploatacyjnych dotyczących samochodów. Następstwem powyższego było zaś to, że ustawodawca nie zdążył przygotować przepisów krajowych wdrażających ów środek specjalny. Zostały one przygotowane w takim terminie, że weszły w życie dopiero z dniem 1 kwietnia 2014 r.

Spowodowało to, że dnia 1 stycznia 2014 r. znaleźliśmy się chwilowo w epoce post-magooralnej (jeśli wolno użyć takiego neologizmu), aby z dniem 1 kwietnia 2014 r. znaleźć się w epoce drugiego środka specjalnego (skojarzenia ze zlodowaceniem nasuwają się jakby mimochodem). Podatnicy mieli prawo czuć się zagubieni.

Ponadto nowe przepisy ustawy dotyczące ograniczeń w odliczaniu podatku od samochodów i wydatków eksploatacyjnych od samochodów wywołuje liczne wątpliwości co do ich zgodności z treścią decyzji Rady UE. Zwłaszcza uzasadnienie projektu ustawy wydaje się stanowić rozdźwięk z regulacjami zawartymi w decyzji. W związku z tym należy się spodziewać licznych sporów podatników z organami podatkowymi o zakres odliczeń podatku od samochodów.

Po trzecie, w październiku 2013 r. weszły w życie przepisy rozszerzające zakres mechanizmu odwrotnego obciążenia na nowe towary (wyroby stalowe, niektóre surowce wtórne). Częścią tych regulacji było także wprowadzenie odpowiedzialności solidarnej nabywców niektórych towarów za zaległości podatkowe nieuczciwych sprzedawców. Regulacje te wywołują wiele wątpliwości, należy zresztą zauważyć, że względem przepisów tych pod koniec 2013 r. został złożony wniosek o zbadanie ich zgodności z Konstytucją RP.

W aktualnym wydaniu komentarza wszystkie te zmiany zostały szczegółowo opisane. Publikacja zawiera komentarz do zmian ustawowych zarówno tych, które weszły w życie z dniem 1 października 2013 r., tych, które zaczęły być stosowane od dnia 1 stycznia 2014 r., jak i tych, które zostały wprowadzone z dniem 1 kwietnia 2014 r.

Jednocześnie – biorąc pod uwagę, że od pierwszego wydania komentarza upłynęło już niemal dziesięć lat – w obecnym wydaniu Komentarza dokonano znacznego „oczyszczenia” tekstu. Usunięto komentarz do przepisów już od dość dawna nieobowiązujących, pozostawiając oczywiście komentarz do tych przepisów, które już nie obowiązują, jednakże wciąż (z uwagi na okresy przedawnienia) mogą mieć zastosowanie do spraw podatkowych dotyczących przeszłych okresów.

Na stosowanie i wykładnię przepisów wpływ ma nie tylko ich – mniej lub bardziej jasna – treść (i zmiany w nich dokonywane), ale również i orzeczenia sądów oraz trybunałów czy też poglądy wypowiadane przez organy administracji (wydające interpretacje ogólne bądź indywidualne). W obecnej edycji książki uwzględniono zatem najnowsze (także z 2014 r.) i istotne orzecznictwo – zarówno Trybunału Sprawiedliwości UE, jak i polskich sądów. Odniesiono się także do ważniejszych interpretacji organów podatkowych.

W komentarzu nie poprzestano na przywołaniu tych orzeczeń i interpretacji, lecz wielokrotnie prowadzona jest z nimi polemika.

W komentarzu uwzględniono także wiele spraw będących aktualnie przedmiotem rozpoznania przez Trybunał Sprawiedliwości UE. W komentarzu zaprezentowano bowiem i omówiono kilkanaście pytań prejudycjalnych z zakresu VAT zadanych Trybunałowi przez sądy państw członkowskich. Odpowiedź na wiele z nich – niezależnie od kierunku rozstrzygnięcia TSUE – będzie miała, jak się wydaje, bardzo istotny wpływ na stosowanie przepisów VAT w przyszłości.

Autor wyraża nadzieję, że obecne – ósme już – wydanie komentarza będzie pomocą dla osób stosujących przepisy ustawy o podatku od towarów i usług (bądź zmuszonych do ich stosowania), stanowiąc drogowskaz w gąszczu jej zagmatwanych regulacji.

Gryfino, 29 stycznia 2014 r.