Konopka Karol, Zdanowska Magdalena, Ustawa o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników. Komentarz

Problematyka zwolnień grupowych po raz pierwszy została kompleksowo uregulowana w ustawie z 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (tekst jedn. Dz.U. z 2002 r. Nr 112, poz. 980 ze zm.), która stanowiła odpowiedź na dynamicznie dokonujące się w kraju przeobrażenia systemowe. Było to niezbędne wobec braku stosownych regulacji w Kodeksie pracy. Jednak w związku z tym, że rozwiązania zaproponowane w ustawie o zwolnieniach grupowych z 1989 r. niejednokrotnie wywoływały kontrowersje, jak również zarzucano im niezgodność z ustawodawstwem europejskim (co było szczególnie istotne w kontekście zbliżającego się wejścia Polski do Unii Europejskiej), konieczne się stało przygotowanie nowej regulacji, która wyeliminowałaby powyższe nieścisłości. Dlatego też z dniem 1 stycznia 2004 r. weszła w życie ustawa z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz.U. Nr 90, poz. 844 ze zm.). Regulacja ta obowiązuje do dnia dzisiejszego.

Ustawa o zwolnieniach grupowych z 2003 r. była kilkakrotnie nowelizowana, przy czym ostatnia zmiana, wprowadzona ustawą z 6 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 237, poz. 1654), dotyczyła wyłączenia szczególnej ochrony pracowników uprawnionych do urlopu wychowawczego, którzy korzystają z obniżonego wymiaru czasu pracy, w sytuacji gdy zwolnienia grupowe następują wskutek ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy. Pozostałe nowelizacje koncentrowały się w głównej mierze na poszerzeniu grup pracowników objętych ochroną przewidzianą art. 5 ust. 5 u.z.g. 2003.

Regulacja ustawy o zwolnieniach grupowych z 2003 r. należy do szeroko pojętej gałęzi prawa pracy. Odgrywa ona doniosłą rolę, szczególnie w czasie gorszej koniunktury na rynku, co z kolei wiąże się nierozerwalnie ze spadkiem produkcji, a tym samym restrukturyzacją zatrudnienia w zakładach pracy. Ustawa ta wzmacnia ochronę pracowników przed tymi negatywnymi zjawiskami przez zagwarantowanie im m.in. obowiązku przeprowadzenia przez pracodawcę stosownych konsultacji czy też wypłacenia odpraw pieniężnych uzależnionych od stażu pracy. Co więcej, ustawa o zwolnieniach grupowych z 2003 r. spełniać może także funkcję zapobiegawczą, niejako nakłaniając pracodawcę do podjęcia starań, wraz z zakładowymi organizacjami związkowymi lub przedstawicielami pracowników, których celem będzie poszukanie rozwiązania lepszego niż redukcja zatrudnienia.

Zamierzeniem autorów niniejszego komentarza jest omówienie podstawowych instytucji zwolnień grupowych i wyjaśnienie wątpliwości interpretacyjnych pojawiających się w praktyce jej stosowania. W publikacji zostało uwzględnione również najnowsze orzecznictwo Sądu Najwyższego.

Magdalena Zdanowska

Karol Konopka