Szczucki Krzysztof, Ustawa o Sądzie Najwyższym. Komentarz

Ustawa o Sądzie Najwyższym została uchwalona przez Sejm 8.12.2017 r., jako rezultat prac nad projektem przedłożonym przez Prezydenta RP. Kontekst uchwalenia tej ustawy był szczególny, zarówno w wymiarze społecznym, politycznym, jak i prawnym. Decyzja Prezydenta RP o przygotowaniu i złożeniu w Sejmie projektu ustawy poprzedzona była zwróceniem Sejmowi do ponownego rozpatrzenia ustawy z 20.07.2017 r. o Sądzie Najwyższym. W debacie prowadzonej od momentu ogłoszenia projektu przygotowanego przez Prezydenta RP podniesiono bardzo dużo argumentów przemawiających zarówno za, jak i przeciw przyjętym w nim rozwiązaniom. Wśród argumentów odwoływano się do problematyki zgodności projektu z Konstytucją RP, z zobowiązaniami międzynarodowymi, a także podnoszono argumenty dotyczące zgodności z poszczególnymi elementami polskiego systemu prawa. Szeroko zakrojona dyskusja toczyła się także w trakcie prac parlamentarnych. W ich wyniku, na etapie prac w Sejmie, do projektu wprowadzono wiele poprawek. Ostatecznie Sejm uchwalił ustawę 8.12.2017 r., zaś Senat uchwałą z 15.12.2017 r. przyjął ją bez poprawek. Ustawa, podpisana przez Prezydenta RP 20.12.2017 r., została ogłoszona w Dzienniku Ustaw 2.01.2018 r. To spowodowało, że ustawa o Sądzie Najwyższym weszła w życie 3.04.2018 r.

Do momentu zakończenia prac nad niniejszym komentarzem ustawa o Sądzie Najwyższym została znowelizowana sześciokrotnie. Komentarz uwzględnia zmiany wprowadzone następującymi ustawami: ustawą z 6.03.2018 r. – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo przedsiębiorców oraz inne ustawy dotyczące działalności gospodarczej (Dz.U. poz. 650); ustawą z 12.04.2018 r. o zmianie ustawy o Sądzie Najwyższym (Dz.U. poz. 847); ustawą z 12.04.2018 r. o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych, ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz ustawy o Sądzie Najwyższym (Dz.U. poz. 848); ustawą z 10.05.2018 r. o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych, ustawy o Sądzie Najwyższym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1045). Nie uwzględniono natomiast zmiany wynikającej z art. 279 ustawy z 22.03.2018 r. o komornikach sądowych (Dz.U. poz. 771), ponieważ wejdzie ona w życie dopiero 1.01.2019 r. W komentarzu uwzględniono natomiast ostatnie zmiany uchwalone przez Sejm w ustawie z 20.07.2018 r. o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1443).

Kontrowersje, jakie wywołała komentowana ustawa, nie powodują, że przestaje ona obowiązywać. Weszła w życie 3.04.2018 r., co oznacza, że w tym dniu zaczęła też obowiązywać znakomita większość przyjętych w niej rozwiązań. Nowe rozwiązania przyjęte przez ustawodawcę, w tym zwłaszcza nowa organizacja wewnętrzna Sądu Najwyższego, zmiany w postępowaniu dyscyplinarnym w sprawach sędziów Sądu Najwyższego, zmiany w przepisach regulujących status sędziego, wprowadzenie ławników Sądu Najwyższego oraz nowy nadzwyczajny środek zaskarżenia w postaci skargi nadzwyczajnej, stanowią zakres nowości normatywnej tak szeroki, że zasadne wydawało się podjęcie próby skomentowania tych przepisów. Była to próba charakteryzująca się wysokim poziomem trudności. Wszak rozwiązania te są nowością w systemie polskiego prawa, co oznacza, że nie doczekały się jeszcze obudowy doktrynalnej ani tym bardziej orzeczniczej. W pracach nad komentarzem możliwe było nierzadko posiłkowanie się wyłącznie analizami sporządzanymi przez przedstawicieli nauki oraz zawodów prawniczych na potrzeby procesu legislacyjnego. Tam, gdzie to było możliwe, komentarz uwzględnia dotychczasowe ustalenia doktryny oraz judykatury. Pomocne okazywało się sięganie także do literatury oraz orzecznictwa powstałych na gruncie Prawa o ustroju sądów powszechnych.

Ułatwieniem dla czytelnika w ustaleniu stopnia zmian w strukturze oraz zasadach działania Sądu Najwyższego, a tym samym w zweryfikowaniu aktualności dotychczasowego piśmiennictwa oraz orzecznictwa dotyczącego Sądu Najwyższego, powinien być schemat komentarza, który w uwagach do poszczególnych przepisów zawiera część zatytułowaną „zakres zmian”, opisującą różnice w stosunku do poprzednio obowiązującej ustawy z 23.11.2002 r. o Sądzie Najwyższym. Podpunktu tego nie zawierają tylko uwagi do przepisów wprowadzających zupełnie nowe rozwiązania.

Oddawany do rąk czytelnika komentarz stanowi pierwszą kompleksową próbę omówienia i wyjaśnienia przepisów ustawy z 8.12.2017 r. o Sądzie Najwyższym. Nie ma wątpliwości, że jego treść będzie przedmiotem oceny i konfrontacji z innymi poglądami w piśmiennictwie oraz orzecznictwie, które z pewnością będą rozwijane w stosowaniu komentowanych przepisów w codziennej praktyce. Komentarz stanowi rezultat refleksji naukowej i wynikającą z niej próbę przedstawienia praktycznych i teoretycznych aspektów stosowania nowej ustawy.

W komentarzu nie omówiono przepisów zmieniających inne ustawy, ponieważ – w przekonaniu autora – powinny być one objęte komentarzem do ustawy nimi zmienianej. Ponadto komentarz nie zawiera osobnego omówienia przepisów przejściowych, dostosowujących i końcowych. Istotna część tych przepisów uległa skonsumowaniu już przed wydaniem komentarza. W zakresie, w jakim przepisy te mają znaczenie dla stosowania ustawy o Sądzie Najwyższym, zostały one omówione razem z przepisami podstawowymi.

Niniejszy komentarz nie powstałby bez nieocenionej pomocy, w szczególności krytycznych uwag prof. UW dr. hab. Michała Królikowskiego, prof. UwB dr. hab. Andrzeja Sakowicza, prof. UW dr. hab. Antoniego Bojańczyka oraz dr Michaliny Dudy-Hyz.

Tezy wyrażone w komentarzu stanowią wyłącznie poglądy jego autora.

Warszawa, lipiec 2018 r.

dr Krzysztof Szczucki

k.szczucki@wpia.uw.edu.pl