Kidyba Andrzej (red.), Ustawa o fundacjach. Komentarz

Fundacje stały się podstawą państwa obywatelskiego. Ich liczba to obecnie ponad 30 tysięcy zarejestrowanych fundacji. Oznacza to, że zajęły one właściwe miejsce w rozwoju Polski. Co prawda co jakiś czas pojawiają się pomysły ograniczenia działalności fundacji, zmiany przepisów regulujących ich funkcjonowanie, ale byłby to poważny błąd dla Polski. Nie odnosząc się do stanu sprzed uchwalenia ustawy z 6.04.1984 r. i tuż po niej, należy podkreślić, że jej objętość (21 artykułów) jest jej atutem, w odróżnieniu od właściwie wszystkich aktów prawnych powstających obecnie. Przykładem może być coś, co nazwano fundacją rodzinną i poświęcono jej odrębny akt prawny. Ten jednak obejmuje 128 przepisów merytorycznych i 17 zmieniających – łącznie 145 przepisów – naszym zdaniem zupełnie zbędnych, wadliwych i bardziej tworzących spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością niż fundację. Potwierdza to przeniesienie konstrukcji bardziej tej spółki do tej ustawy z 26.01.2023 r., niż miałoby to wynikać z nazwy.

Niniejszy komentarz nie będzie się odnosił w najmniejszym stopniu do tych nowotworów będących raczej funduszami niż fundacjami. Można się jednak obawiać, że proces „wytwarzania” fundacji rodzinnej rozpoczął proces zmian w ustawie z 6.04.1984 r. o fundacjach. Będzie to ewidentnym następstwem „psucia” fundacji przez zmiany, które są efektem decyzji politycznych. Argumenty przeciwko niepotrzebnym zmianom ustawy o fundacjach zostały szerzej przedstawione w: A. Kidyba, Ius est ars – 101 felietonów (Warszawa 2022, s. 415 i n.).

Zarówno liczba działających fundacji, ich znaczenie, jak i bardzo zwięźle sformułowane przepisy powodują konieczność opracowania komentarzowego, którego celem jest wyjaśnienie problemów związanych z funkcjonowaniem tych podmiotów. Tym bardziej że w praktyce powstają nie tylko problemy teoretyczne w funkcjonowaniu fundacji, ale przede wszystkim praktyczne. Niestety, mnoży się liczba błędów związanych z interpretacją przepisów, a więc również ich stosowaniem.

Komentarz do ustawy o fundacjach odnosi się do fundacji działających na zasadach ogólnych, określonych w ustawie o fundacjach. Skomentowany został każdy przepis ustawy. Pominięte natomiast zostały przepisy ustaw regulujących działanie fundacji szczególnych, w tym wspomnianych już fundacji rodzinnych.

Komentarz jest adresowany do organów, specjalistów, doradców prawnych i finansowych w fundacjach, ale również do tych podmiotów, które wchodzą w związki prawne i faktyczne z nimi. Niewątpliwie komentarz może się także okazać pożyteczny dla praktyków wymiaru sprawiedliwości – sędziów, notariuszy, adwokatów, radców prawnych oraz studentów kierunków prawniczych, administracyjnych, ekonomicznych, politologicznych lub zarządzania.

Komentarz uwzględnia stan ustawodawstwa, literatury i orzecznictwa na dzień 1.01.2023 r.

Lublin, marzec 2023 r.