Kulicki Jacek, Kontrola skarbowa. Komentarz, wyd. II
Kontrola skarbowa. Komentarz, wyd. II
PRZEDMOWA DO WYDANIA DRUGIEGO
Ustawa o kontroli skarbowej obowiązuje już ponad 20 lat (uchwalona została dnia 28 września 1991 r., a weszła w życie dnia 7 lutego 1992 r.). W tym okresie rozszerzony został znacznie pierwotny, zarówno przedmiotowy, jak i podmiotowy, zakres jej obowiązywania, powołano do życia wywiad skarbowy oraz utworzono tzw. komórki realizacyjne, pracownikom których przyznano szczególne uprawnienia, przysługujące do tej pory formacjom policyjnym. Zmianie uległa również struktura organów kontroli skarbowej; w miejsce inspektorów kontroli skarbowej powołano dyrektorów urzędów kontroli skarbowej, a sami inspektorzy stali się jedynie pracownikami jednostek organizacyjnych kontroli skarbowej. Istotnym korektom uległa również procedura postępowania kontrolnego, jako jednej z form realizacji kontroli skarbowej, której regulacja wynika nie tylko z ustawy o kontroli skarbowej, ale również z ordynacji podatkowej i ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Nadal jednak podstawowym źródłem prawnym kontroli skarbowej pozostaje pierwsza z przywołanych ustaw, która obrosła już znacznym orzecznictwem sądowym oraz licznymi komentarzami.
Komentarz, który otrzymują Państwo do swoich rąk jest uzupełnioną (drugą) wersją komentarza mojego autorstwa z 2004 r., który w tamtym czasie był jedynym tradycyjnym omówieniem przepisów ustawy o kontroli skarbowej. Obecne wydanie zostało znacznie rozszerzone i uzupełnione, w tym również o orzecznictwo sądowe oraz ustawodawstwo Unii Europejskiej.
Starałem się, jak zwykle, nie przechodzić obojętnie obok pojawiających się wątpliwości interpretacyjnych, wskazując problemy, z którymi można się spotkać przy stosowaniu przepisów ustawy.
Komentarz nie ma charakteru wybitnie doktrynalnego, nie jest to jednak również zestaw praktycznych porad dla stosujących przepisy ustawy. Ma on na celu przede wszystkim pomoc w odczytywaniu intencji ustawodawcy i rozstrzyganiu sporów pomiędzy organami kontroli skarbowej, a podmiotami kontrolowanymi, pojawiających się w toku podejmowanych czynności.
W moim zamiarze komentarz ma służyć zarówno pracownikom aparatu skarbowego, przede wszystkim jednostek organizacyjnych kontroli skarbowej, jak i podmiotom kontrolowanym, sędziom orzekającym w sprawach z zakresu kontroli skarbowej, doradcom podatkowym, radcom prawnym i adwokatom, a także pracownikom naukowym oraz studentom studiów prawnych i ekonomicznych. Dlatego też nie jest on pozbawiony rozważań teoretycznych, które moim zdaniem, zawsze wzbogacają analizę komentowanego przepisu.
W komentarzu starałem się również wykorzystać materiały z procesu legislacyjnego - uzasadnienia projektowanych zmian oraz opinie sporządzane przez Biuro Analiz Sejmowych, duże znaczenie przykładając także do prezentowania orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, które w odniesieniu do ustawy o kontroli skarbowej ma istotne znaczenie i było przyczynkiem wielu jej zmian.
Oddając do Państwa rąk drugą, poprawioną i uzupełnioną wersję komentarza do ustawy o kontroli skarbowej, proszę o życzliwe jej przyjęcie, pozostając z poważaniem.
Jacek Kulicki
WPROWADZENIE
1. Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o kontroli skarbowej (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 41, poz. 214 z późn. zm.) uchwalona została dnia 28 września 1991 r., zaś weszła w życie dnia 7 lutego 1992 r., a więc 3 miesiące po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw. Od tamtego momentu zmieniana była wielokrotnie, tak że z pierwotnego tekstu nie pozostał w niezmienionym kształcie praktycznie - poza przepisami przejściowymi i końcowymi - żaden artykuł. Na temat przepisów ustawy głos zabierał też Trybunał Konstytucyjny. Po raz pierwszy, kiedy to w uchwale z dnia 18 listopada 1992 r., W 7/92, OTK 1992, nr 2, poz. 34, Trybunał Konstytucyjny wypowiedział się co do rozumienia treści art. 6 ust. 2 u.k.s., w brzmieniu obowiązującym w tym czasie. Po raz drugi, w wyroku TK z dnia 13 lutego 2001 r., K 19/99, OTK 2001, nr 2, poz. 30, w którym - na wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich - wypowiedział się o zgodności z Konstytucją RP art. 17 ust. 1 w brzmieniu wówczas obowiązującym. W następnym wyroku TK z dnia 20 czerwca 2005 r., K 4/04, OTK-A 2005, nr 6, poz. 64, ocenie poddana została m.in. nowelizacja art. 36-36e u.k.s., dokonana ustawą z dnia 27 czerwca 2003 r. o utworzeniu Wojewódzkich Kolegiów Skarbowych oraz o zmianie niektórych ustaw regulujących zadania i kompetencje organów oraz organizację jednostek organizacyjnych podległych ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych (Dz. U. Nr 137, poz. 1302 z późn. zm.). Kolejny wyrok TK z dnia 17 czerwca 2008 r., K 8/04, OTK-A 2008, nr 5, poz. 81, dotyczył zgodności z Konstytucją RP art. 7b i art. 36e ust. 2 pkt 4 u.k.s. Ostatni wyrok Trybunał Konstytucyjny wydał dnia 18 października 2011 r., SK 2/10, OTK-A 2011, nr 8, poz. 83. Sprawa dotyczyła skargi konstytucyjnej "Polnord" S.A. z siedzibą w Gdyni, w której wnioskodawca wnosił o zbadanie zgodności art. 31 ust. 1 u.k.s. z art. 84 oraz art. 64 ust. 1 i 2 w zw. z art. 32 ust. 1 i 2, art. 2, a także w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP, w zakresie, w jakim wyłączał on odpowiednie stosowanie do postępowania podatkowego art. 54 § 1 pkt 1 i 7 o.p. Skarga ta została uznana za uzasadnioną, a zaskarżony przepis uznany za niezgodny z art. 84 w zw. z art. 64 ust. 1 i 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1 i art. 2 Konstytucji RP. Skarga ta została wniesiona dnia 21 grudnia 2009 r. i była bezpośrednią przyczyną zmiany treści art. 31 ust. 1 u.k.s., dokonanej ustawą z dnia 5 marca 2010 r. o zmianie ustawy o kontroli skarbowej (Dz. U. Nr 76, poz. 492).
2. Ustawa o kontroli skarbowej jest zasadniczym źródłem prawnym kontroli skarbowej, i to z wielu powodów. Po pierwsze - powołuje ona do życia instytucję kontroli skarbowej; po drugie - ustanawia jej organy; po trzecie - określa zasady ich powoływania; po czwarte - określa zakres przedmiotowy i podmiotowy kontroli skarbowej; po piąte - precyzuje formy, w jakich kontrola skarbowa może być realizowana; po szóste - określa procedury wszystkich form kontroli skarbowej; po siódme - wskazuje pozycję prawną dyrektorów urzędów kontroli skarbowej jako organów kontroli skarbowej oraz pozycję prawną inspektorów kontroli skarbowej i pozostałych pracowników jednostek organizacyjnych biorących udział w czynnościach kontrolnych, a także ich pozycję jako pracowników jednostek organizacyjnych kontroli skarbowej; po ósme - ustala uprawnienia inspektorów kontroli skarbowej nie tylko w zakresie prowadzenia czynności postępowania kontrolnego, lecz także w zakresie wszczynania i prowadzenia dochodzeń karnych skarbowych .
Ustawa o kontroli skarbowej zmieniana była 51 razy (ostatnie zmiany dokonane zostały ustawami: z dnia 2 marca 2012 r. o podatku od wydobycia niektórych kopalin, Dz. U. poz. 362 z późn. zm., z dnia 23 listopada 2012 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z podwyższeniem wieku emerytalnego, Dz. U. poz. 1544, oraz z dnia 24 maja 2013 r. o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej, Dz. U. poz. 628) i doczekała się trzykrotnie tekstu jednolitego - po raz pierwszy w 1999 r., ogłoszonego w Dz. U. Nr 54, poz. 572, po raz drugi w 2004 r., ogłoszonego w Dz. U. Nr 8, poz. 65, po raz trzeci w 2011 r., ogłoszonego w Dz. U. Nr 41, poz. 214.
Pierwsza zmiana komentowanej ustawy dokonana została już w 1992 r., co nastąpiło ustawą z dnia 15 lutego 1992 r. o zmianie ustawy - Prawo budżetowe oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 21, poz. 85 z późn. zm.) , a następnie:
ustawą z dnia 8 sierpnia 1996 r. o zmianie niektórych ustaw normujących funkcjonowanie gospodarki i administracji publicznej (Dz. U. Nr 106, poz. 496 z późn. zm.) , która weszła w życie z dniem 1 stycznia 1997 r.;
ustawą z dnia 7 listopada 1996 r. o zmianie ustawy o kontroli skarbowej i niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 152, poz. 720 z późn. zm.) , która weszła w życie z dniem 1 stycznia 1997 r., a w zakresie wywiadu skarbowego z dniem 1 stycznia 1998 r.;
ustawą z dnia 6 czerwca 1997 r. o Inspekcji Celnej (Dz. U. Nr 71, poz. 449 z późn. zm.) , która weszła w życie z dniem 1 lipca 1997 r.;
ustawą z dnia 6 czerwca 1997 r. - Przepisy wprowadzające Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 554 z późn. zm.) , która weszła w życie z dniem 1 września 1998 r.;
ustawą z dnia 20 sierpnia 1997 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz. U. Nr 121, poz. 770 z późn. zm.) , która weszła w życie z dniem 22 października 1997 r.;
ustawą z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 749 z późn. zm.) , która weszła w życie z dniem 1 stycznia 1998 r.;
ustawą z dnia 22 stycznia 1999 r. o ochronie informacji niejawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 196, poz. 1631 z późn. zm.) , która weszła w życie z dniem 11 marca 1999 r.;
ustawą z dnia 10 września 1999 r. - Przepisy wprowadzające Kodeks karny skarbowy (Dz. U. Nr 83, poz. 931 z późn. zm.) , która weszła w życie z dniem 17 października 1999 r.;
ustawą z dnia 26 maja 2000 r. o zmianie ustawy o grach losowych i zakładach wzajemnych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 70, poz. 816) , która weszła w życie z dniem 23 listopada 2000 r.;
ustawą z dnia 12 października 2000 r. o zmianie ustawy o kontroli skarbowej i ustawy o Inspekcji Celnej w związku z dostosowaniem do prawa Unii Europejskiej (Dz. U. Nr 104, poz. 1103) , która weszła w życie z dniem 14 grudnia 2000 r.;
ustawą z dnia 16 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 46, poz. 276 z późn. zm.) , która weszła w życie z dniem 23 czerwca 2001 r.;
ustawą z dnia 6 lipca 2001 r. o zmianie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej, ustawy o odszkodowaniach przysługujących w razie wypadków i chorób pozostających w związku ze służbą w Milicji Obywatelskiej, ustawy o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin, ustawy o uposażeniu żołnierzy, ustawy o Policji, ustawy o Urzędzie Ochrony Państwa, ustawy o Państwowej Straży Pożarnej, ustawy o kontroli skarbowej, ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin, ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin, ustawy o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, ustawy o Służbie Więziennej oraz ustawy o Inspekcji Celnej (Dz. U. Nr 81, poz. 877) , która weszła w życie z dniem 8 listopada 2001 r.;
ustawą z dnia 6 lipca 2001 r. o gromadzeniu, przetwarzaniu i przekazywaniu informacji kryminalnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 29, poz. 153 z późn. zm.) , która weszła w życie z dniem 1 stycznia 2003 r.;
ustawą z dnia 20 marca 2002 r. o przekształceniach w administracji celnej oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 41, poz. 365) , która weszła w życie z dniem 1 maja 2002 r.;
ustawą z dnia 24 maja 2002 r. o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 29, poz. 154 z późn. zm.) , która weszła w życie z dniem 29 czerwca 2002 r.;
ustawą z dnia 7 czerwca 2002 r. o zniesieniu Generalnego Inspektora Celnego, o zmianie ustawy o kontroli skarbowej oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 89, poz. 804 z późn. zm.) , która weszła w życie z dniem 1 lipca 2002 r.;
ustawą z dnia 27 lipca 2002 r. - Prawo dewizowe (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 826) , która weszła w życie z dniem 1 października 2002 r.;
ustawą z dnia 12 września 2002 r. o zmianie ustawy - Ordynacja podatkowa oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 169, poz. 1387 z późn. zm.) , która weszła w życie z dniem 1 stycznia 2003 r.;
ustawą z dnia 23 listopada 2002 r. o zmianie ustawy o poręczeniach i gwarancjach udzielanych przez Skarb Państwa oraz niektóre osoby prawne oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 216, poz. 1824) , która weszła w życie z dniem 1 stycznia 2003 r.;
ustawą z dnia 10 kwietnia 2003 r. o zmianie ustawy o grach losowych, zakładach wzajemnych i grach na automatach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 84, poz. 774) , która weszła w życie z dniem 15 czerwca 2003 r.;
ustawą z dnia 9 lipca 2003 r. o Wojskowych Służbach Informacyjnych (Dz. U. Nr 139, poz. 1326) , która weszła w życie z dniem 23 sierpnia 2003 r.;
ustawą z dnia 27 czerwca 2003 r. o utworzeniu Wojewódzkich Kolegiów Skarbowych oraz o zmianie niektórych ustaw regulujących zadania i kompetencje organów oraz organizację jednostek organizacyjnych podległych ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych (Dz. U. Nr 137, poz. 1302 z późn. zm.) , która weszła w życie z dniem 1 września 2003 r.;
ustawą z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Przepisy wprowadzające ustawę - Prawo o ustroju sądów administracyjnych i ustawę - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1271 z późn. zm.) , która weszła w życie z dniem 1 stycznia 2004 r.;
ustawą z dnia 19 marca 2004 r. o zmianie ustawy - Ordynacja podatkowa oraz o zmianie ustawy o kontroli skarbowej (Dz. U. Nr 91, poz. 868) , która weszła w życie z dniem 1 maja 2004 r.;
ustawą z dnia 12 marca 2004 r. o zmianie ustawy - Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi oraz o zmianie innych ustaw (Dz. U. Nr 64, poz. 594) , która weszła w życie z dniem 1 maja 2004 r.;
ustawą z dnia 2 lipca 2004 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 173, poz. 1808 z późn. zm.) , która weszła w życie z dniem 21 sierpnia 2004 r.;
ustawą z dnia 16 lipca 2004 r. - Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. Nr 171, poz. 1800 z późn. zm.) , która weszła w życie z dniem 3 września 2004 r.;
ustawą z dnia 17 czerwca 2005 r. o zmianie ustawy o służbie cywilnej oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 132, poz. 1110) , która weszła w życie z dniem 19 sierpnia 2005 r.;
ustawą z dnia 29 lipca 2005 r. o nadzorze nad rynkiem kapitałowym (Dz. U. Nr 183, poz. 1537 z późn. zm.) , która weszła w życie z dniem 24 października 2005 r.;
ustawą z dnia 24 lutego 2006 r. o zmianie ustawy o kontroli skarbowej oraz ustawy - Ordynacja podatkowa (Dz. U. Nr 66, poz. 470) , która weszła w życie z dniem 6 maja 2006 r.;
ustawą z dnia 9 czerwca 2006 r. o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 621 z późn. zm.) , która weszła w życie z dniem 24 lipca 2006 r.;
ustawą z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 1149 z późn. zm.) , która weszła w życie z dniem 19 września 2006 r.;
ustawą z dnia 9 czerwca 2006 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o Służbie Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służbie Wywiadu Wojskowego oraz ustawę o służbie funkcjonariuszy Służby Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służby Wywiadu Wojskowego (Dz. U. Nr 104, poz. 711 z późn. zm.) , która weszła w życie z dniem 8 lipca 2006 r.;
ustawą z dnia 22 września 2006 r. o zmianie ustawy o kontroli skarbowej oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 191, poz. 1413) , która weszła w życie z dniem 11 listopada 2006 r.;
ustawą z dnia 16 listopada 2006 r. o zmianie ustawy - Ordynacja podatkowa oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 217, poz. 1590) , która weszła w życie z dniem 1 stycznia 2007 r.;
ustawą z dnia 23 sierpnia 2007 r. o zniesieniu Wojewódzkich Kolegiów Skarbowych (Dz. U. Nr 171, poz. 1207) , która weszła w życie z dniem 5 października 2007 r.;
ustawą z dnia 7 listopada 2008 r. o zmianie ustawy - Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 209, poz. 1318) , która weszła w życie z dniem 1 stycznia 2009 r.;
ustawą z dnia 19 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2009 r. Nr 18, poz. 97 z późn. zm.) , która weszła w życie z dniem 7 marca 2009 r.;
ustawą z dnia 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (Dz. U. Nr 227, poz. 1505 z późn. zm.) , która weszła w życie z dniem 24 marca 2009 r.;
ustawą z dnia 24 kwietnia 2009 r. o zmianie ustawy - Prawo telekomunikacyjne oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 85, poz. 716) , która weszła w życie z dniem 6 lipca 2009 r.;
ustawą z dnia 25 czerwca 2009 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł oraz o przeciwdziałaniu finansowaniu terroryzmu oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 166, poz. 1317) , która weszła w życie z dniem 22 października 2009 r.;
ustawą z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych (Dz. U. Nr 201, poz. 1540 z późn. zm.) , która weszła w życie z dniem 1 stycznia 2010 r.;
ustawą z dnia 5 marca 2010 r. o zmianie ustawy o kontroli skarbowej (Dz. U. Nr 76, poz. 492) , która weszła w życie z dniem 1 lipca 2010 r.;
ustawą z dnia 25 czerwca 2010 r. o zmianie ustawy o kontroli skarbowej oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 127, poz. 858) , która weszła w życie z dniem 30 lipca 2010 r. oraz dnia 16 stycznia 2011 r.;
ustawą z dnia 5 sierpnia 2010 r. o ochronie informacji niejawnych (Dz. U. Nr 182, poz. 1228) , która weszła w życie z dniem 2 stycznia 2011 r.;
ustawą z dnia 24 września 2010 r. o zmianie ustawy o cenach oraz ustawy o kontroli skarbowej (Dz. U. Nr 197, poz. 1309) , która weszła w życie z dniem 26 stycznia 2011 r.;
ustawą z dnia 4 lutego 2011 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 53, poz. 273) , która weszła w życie z dniem 11 czerwca 2011 r.;
ustawą z dnia 16 września 2011 r. o wymianie informacji z organami ścigania państw członkowskich Unii Europejskiej (Dz. U. Nr 230, poz. 1371) , która weszła w życie z dniem 1 stycznia 2012 r.;
ustawą z dnia 2 marca 2012 r. o podatku od wydobycia niektórych kopalin (Dz. U. poz. 362 z późn. zm.) , która weszła w życie z dniem 18 kwietnia 2012 r.;
ustawą z dnia 23 listopada 2012 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z podwyższeniem wieku emerytalnego (Dz. U. poz. 1544) , która weszła w życie z dniem 1 stycznia 2013 r.;
ustawą z dnia 24 maja 2013 r. o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej (Dz. U. poz. 628) , która weszła w życie z dniem 5 czerwca 2013 r.
3. Spośród tych 51 nowelizacji najistotniejsze znaczenie dla kształtu i kompetencji kontroli skarbowej miało pięć: po pierwsze - ustawa z dnia 7 listopada 1996 r. o zmianie ustawy o kontroli skarbowej i niektórych innych ustaw, która dokonała zmian w przedmiotowym zakresie kontroli skarbowej, w procedurze kontrolnej, w zakończeniu postępowania kontrolnego, wprowadzając jako podstawową formę prawną decyzję, oraz w uprawnieniach wywiadu skarbowego; po drugie - ustawa z dnia 7 czerwca 2002 r. o zniesieniu Generalnego Inspektora Celnego, o zmianie ustawy o kontroli skarbowej oraz o zmianie niektórych innych ustaw, która dokonując zmian w procedurze kontrolnej, zniosła jako organy kontroli skarbowej - inspektorów kontroli skarbowej, powołując w ich miejsce dyrektorów urzędów kontroli skarbowej; po trzecie - ustawa z dnia 12 września 2002 r. o zmianie ustawy - Ordynacja podatkowa oraz o zmianie niektórych innych ustaw, która ujednoliciła procedurę kontroli podatkowej, wynikającą z ordynacji podatkowej, oraz procedurę kontroli skarbowej, wynikającą z ustawy o kontroli skarbowej; po czwarte - ustawa z dnia 27 czerwca 2003 r. o utworzeniu Wojewódzkich Kolegiów Skarbowych oraz o zmianie niektórych ustaw regulujących zadania i kompetencje organów oraz organizację jednostek organizacyjnych podległych ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych, która dokonała zmian w zakresie kontroli skarbowej, w zasadach powoływania organów kontroli skarbowej oraz w zakresie przedmiotowym wywiadu skarbowego; po piąte - ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 173, poz. 1808 z późn. zm.), którą włączono do procedury kontroli skarbowej, w zakresie kontroli przedsiębiorstw, zasady kontroli wynikające z ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 220, poz. 1447 z późn. zm.).
Na uwagę zasługują również zmiany o charakterze porządkowym wprowadzone m.in. ustawami: z dnia 22 września 2006 r. o zmianie ustawy o kontroli skarbowej oraz o zmianie niektórych innych ustaw oraz z dnia 25 czerwca 2010 r. o zmianie ustawy o kontroli skarbowej oraz niektórych innych ustaw. Ta ostatnia dokonała również istotnych korekt w zakresie przedmiotowym kontroli skarbowej, wyłączając z niego:
kontrolę obrotu towarowego z zagranicą;
ujawnianie składników majątkowych podmiotów zobowiązanych do uiszczenia należności publicznych lub podejrzanych o czyny zagrożone karą grzywny lub karami pieniężnymi, w celu zapewnienia skuteczności poboru tych należności oraz wykonania orzeczeń lub mandatów karnych;
kontrolę resortową jednostek organizacyjnych administracji celnej, podatkowej oraz kontroli skarbowej podległych ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych, w tym urzędu obsługującego tego ministra;
prowadzenie działalności analitycznej i prognostycznej w odniesieniu do negatywnych zjawisk występujących w obszarze właściwości kontroli skarbowej oraz przedstawianie w tym zakresie informacji i analiz organom administracji rządowej, co zostało włączone bezpośrednio do zadań organów kontroli skarbowej, ale już nie jako zadanie samej kontroli skarbowej (zob. pkt 9 komentarza do art. 10).
4. W pierwotnym kształcie kontrola skarbowa obejmowała jedynie :
kontrolę podatkową, do której ustawodawca zaliczał:
kontrolę rzetelności deklarowanych podstaw opodatkowania oraz prawidłowości obliczania i wpłacania podatków stanowiących dochód budżetu państwa; w ramach kontroli prowadzonej w tym zakresie możliwa była również kontrola rzetelności deklarowanych podstaw opodatkowania oraz prawidłowości obliczania i wpłacania zobowiązań podatkowych stanowiących dochód gminy oraz należności pieniężnych budżetu państwa, do których nie miały zastosowania przepisy o zobowiązaniach podatkowych,
wykonywanie szczególnego nadzoru podatkowego;
kontrolę w zakresie finansów publicznych, do której ustawodawca zaliczał:
kontrolę prawidłowości obliczania i wpłacania innych niż podatkowe należności budżetu państwa lub państwowych funduszy celowych, do których stosowało się przepisy o zobowiązaniach podatkowych,
kontrolę celowości i legalności wydatkowania środków budżetowych,
kontrolę prawidłowości obliczania i wykorzystania dotacji budżetowych;
kontrolę gospodarowania mieniem państwowym, do której ustawodawca zaliczał kontrolę wykorzystania i rozporządzania mieniem państwa, co miało polegać na ujawnianiu niedoborów oraz innych szkód w tym mieniu;
kontrolę dewizową, do której ustawodawca zaliczał badanie prawidłowości obrotu dewizowego;
kontrolę cen, do której ustawodawca zaliczał badanie prawidłowości stosowania cen urzędowych oraz umownych w zakresie objętym ograniczeniami swobodnego kształtowania ich poziomu.
Z czasem do przedmiotowego zakresu kontroli skarbowej włączono:
ustawą z dnia 7 listopada 1996 r. o zmianie ustawy o kontroli skarbowej i niektórych innych ustaw:
ujawnianie i kontrolę niezgłoszonej do opodatkowania działalności gospodarczej,
ujawnianie i kontrolę dochodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach przychodów,
kontrolę źródeł pochodzenia majątku;
ustawą z dnia 7 czerwca 2002 r. o zniesieniu Generalnego Inspektora Celnego, o zmianie ustawy o kontroli skarbowej oraz o zmianie niektórych innych ustaw:
kontrolę gospodarowania środkami pochodzącymi z Unii Europejskiej oraz międzynarodowych instytucji finansowych, które podlegają zwrotowi,
kontrolę zgodności z prawem przywozu towarów dopuszczonych do obrotu na polskim obszarze celnym,
kontrolę zgodności z prawem przywozu towarów mających inne przeznaczenie celne niż obrót na polskim obszarze celnym,
kontrolę wywozu towarów za granicę,
ujawnianie towarów nielegalnie wprowadzonych na polski obszar celny,
ujawnianie przestępczości:
w zakresie obrotu z zagranicą towarami i technologiami objętymi kontrolą międzynarodową,
polegającą na naruszeniu prawa ochrony dóbr kultury narodowej, narodowego zasobu archiwalnego i ochrony własności intelektualnej,
w zakresie prania brudnych pieniędzy, tzn. polegającą na wprowadzaniu na polski obszar celny i wyprowadzaniu z tego obszaru środków płatniczych pochodzących z przestępstw,
ściganą na mocy porozumień i umów międzynarodowych,
w zakresie wykorzystywania zajmowanego stanowiska w jednostkach organizacyjnych podległych ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych dla celów osiągnięcia korzyści majątkowych,
kontrolę oświadczeń majątkowych osób zatrudnionych lub pełniących funkcję służbową w jednostkach organizacyjnych podległych ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych,
ujawnianie składników majątkowych podmiotów zobowiązanych do uiszczania należności publicznych oraz podejrzanych o czyny zagrożone karą grzywny lub karami pieniężnymi,
analizę i prognozę w zakresie negatywnych zjawisk występujących w obszarze właściwości kontroli skarbowej;
ustawą z dnia 23 listopada 2002 r. o zmianie ustawy o poręczeniach i gwarancjach udzielanych przez Skarb Państwa oraz niektóre osoby prawne oraz o zmianie niektórych ustaw:
rzetelność wypełniania zobowiązań wynikających z udzielonych przez Skarb Państwa poręczeń i gwarancji,
wykorzystanie środków, których spłatę poręczył lub gwarantował Skarb Państwa;
ustawą o utworzeniu Wojewódzkich Kolegiów Skarbowych oraz o zmianie niektórych ustaw regulujących zadania i kompetencje organów oraz organizację jednostek organizacyjnych podległych ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych:
kontrolę wywiązywania się z warunków finansowania pomocy ze środków publicznych oraz ze środków pochodzących z Unii Europejskiej i międzynarodowych instytucji finansowych,
certyfikację i wydawanie deklaracji zamknięcia pomocy finansowej ze środków pochodzących z Unii Europejskiej,
kontrolę prawidłowości przekazywania środków własnych do budżetu Unii Europejskiej,
badanie wykorzystania mienia otrzymanego od Skarbu Państwa w celu realizacji zadań publicznych,
kontrolę prawidłowości prywatyzacji mienia Skarbu Państwa,
kontrolę resortową jednostek organizacyjnych administracji celnej, podatkowej oraz kontroli skarbowej podległych ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych.
5. Obecnie, od dnia 30 czerwca 2010 r., po korektach dokonanych ustawą z dnia 25 czerwca 2010 r. o zmianie ustawy o kontroli skarbowej oraz niektórych innych ustaw, kontrola skarbowa swym zakresem przedmiotowym obejmuje:
świadczenia publiczne,
gospodarowanie środkami publicznymi,
przekazywanie środków własnych do budżetu Unii Europejskiej,
audyt gospodarowania środkami pochodzącymi ze źródeł zagranicznych,
gospodarowanie mieniem państwowym,
obrót dewizowy,
stosowanie cen urzędowych i marż handlowych urzędowych,
zapobieganie i wykrywanie przestępstw,
przestrzeganie krajowych i wspólnotowych przepisów celnych,
kontrolę oświadczeń majątkowych.
6. Na przestrzeni już ponad 20 lat funkcjonowania kontroli skarbowej i obowiązywania ustawy o kontroli skarbowej zmianie uległ nie tylko przedmiotowy zakres kontroli skarbowej, ale także charakter tej instytucji, która z organizacji typowo administracyjnej została przekształcona w organizację policyjno-administracyjną, z rozbudowanymi uprawnieniami wywiadu skarbowego oraz stosowania środków specjalnych, łącznie z użyciem broni palnej przez oddziały zmilitaryzowane.
7. Kontrola skarbowa - rozpatrywana na płaszczyźnie podmiotowej, a więc jako zespół organów i jednostek organizacyjnych wykonujących funkcje państwa w zakresie kontroli finansowej - nie jest jedynym podmiotem uprawnionym do kontroli wywiązywania się podmiotów finansów publicznych z obowiązków prawnofinansowych wynikających z ustaw. Do organów kontrolnych posiadających prerogatywy w zakresie kontroli finansowej należy zaliczyć również: po pierwsze - Najwyższą Izbę Kontroli, działającą na podstawie ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 82 z późn. zm.), która kontroluje:
pod względem legalności, gospodarności, celowości i rzetelności - działalność finansową, m.in. w zakresie wykonywania budżetu państwa oraz ustaw i innych aktów prawnych :
organów administracji rządowej,
Narodowego Banku Polskiego,
państwowych osób prawnych,
państwowych jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, a więc m.in. jednostek budżetowych, zakładów budżetowych oraz gospodarstw pomocniczych;
pod względem legalności, gospodarności i rzetelności działalność finansową:
organów samorządu terytorialnego,
samorządowych osób prawnych,
samorządowych jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi;
pod względem legalności i gospodarności działalność jednostek organizacyjnych i podmiotów gospodarczych (przedsiębiorców) w zakresie, w jakim wykorzystują one majątek lub środki państwowe albo komunalne oraz wywiązują się z zobowiązań finansowych na rzecz państwa, w szczególności:
wykonują zadania zlecone lub powierzone przez państwo lub samorząd terytorialny,
wykonują zamówienia publiczne na rzecz państwa lub samorządu terytorialnego,
organizują lub wykonują prace interwencyjne albo roboty publiczne,
działają z udziałem państwa lub samorządu terytorialnego, korzystają z mienia państwowego lub samorządowego, w tym także ze środków przyznanych na podstawie umów międzynarodowych,
korzystają z indywidualnie przyznanej pomocy, poręczenia lub gwarancji udzielonych przez państwo, samorząd terytorialny lub podmioty określone w ustawie z dnia 8 maja 1997 r. o poręczeniach i gwarancjach udzielanych przez Skarb Państwa oraz niektóre osoby prawne (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 657 z późn. zm.),
udzielają lub korzystają z pomocy podlegającej monitorowaniu na podstawie odrębnych przepisów,
wykonują zadania z zakresu powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego,
wywiązują się z zobowiązań, do których stosuje się przepisy ordynacji podatkowej, z innych należności budżetowych, gospodarki pozabudżetowej i państwowych funduszy celowych oraz świadczeń pieniężnych na rzecz państwa wynikających ze stosunków cywilnoprawnych.
Po drugie - organy podatkowe pierwszej instancji, a więc naczelników urzędów skarbowych, naczelników urzędów celnych, wójtów, burmistrzów (prezydentów miast), starostów oraz marszałków województw , którzy mają uprawnienia do przeprowadzania kontroli podatkowej podatników, płatników, inkasentów i następców prawnych , tj. kontroli, której celem jest sprawdzenie wywiązywania się przez kontrolowanych z obowiązków wynikających z przepisów prawa podatkowego (ustaw podatkowych i wydanych na ich podstawie aktów wykonawczych) oraz w zakresie szczególnego nadzoru podatkowego.
Po trzecie - regionalne izby obrachunkowe działające na podstawie ustawy z dnia 7 października 1992 r. o regionalnych izbach obrachunkowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 1113), które kontrolują - na podstawie kryteriów zgodności z prawem oraz zgodności dokumentacji ze stanem faktycznym - gospodarkę finansową, w tym realizację zobowiązań podatkowych, oraz zamówienia publiczne :
jednostek samorządu terytorialnego,
związków międzygminnych,
stowarzyszeń gmin oraz stowarzyszeń gmin i powiatów,
związków powiatów,
samorządowych jednostek organizacyjnych, w tym samorządowych osób prawnych,
innych podmiotów, w zakresie wykorzystywania przez nie dotacji przyznawanych z budżetów jednostek samorządu terytorialnego.
Po czwarte - Służbę Celną, działającą na podstawie ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o Służbie Celnej (Dz. U. Nr 168, poz. 1323 z późn. zm.), która uprawniona jest m.in. do :
kontroli przestrzegania przepisów prawa celnego oraz innych przepisów związanych z przywozem i wywozem towarów (kontrolę tę wykonują organy celne - zob. pkt 104-112 komentarza do art. 2);
kontroli podatkowej w zakresie podatków: akcyzowego, od gier oraz od wydobycia niektórych kopalin, w tym wykonywania szczególnego nadzoru podatkowego (kontrolę tę wykonują naczelnicy urzędów celnych jako organy podatkowe pierwszej instancji; zob. pkt 5-9 komentarza do art. 2).
8. Ustawa o kontroli skarbowej nie jest jedynym źródłem kontroli skarbowej. Wśród jej źródeł prawnych istotne miejsce zajmują rozporządzenia i zarządzenia, w drodze których regulowane są:
cele specjalne, na które są wykorzystywane środki budżetowe i mienie państwowe w jednostkach podległych, podporządkowanych lub nadzorowanych przez właściwego ministra do spraw obrony narodowej, w Policji, Państwowej Straży Pożarnej, Straży Granicznej, jednostkach wojskowych podległych ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych oraz jednostkach organizacyjnych Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Agencji Wywiadu, jak również organy, zasady i tryb przeprowadzania kontroli w tym zakresie (zob. rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 stycznia 2008 r. w sprawie celów specjalnych oraz trybu przeprowadzania kontroli wykorzystania środków budżetowych i mienia państwowego na te cele, Dz. U. Nr 17, poz. 102, oraz art. 5 i komentarz do niego);
wzory legitymacji służbowych i znaków identyfikacyjnych oraz :
organy właściwe do ich wydawania,
sposób ich wydawania, wymiany, składania do depozytu, zwrotu oraz posługiwania się nimi (zob. rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 27 stycznia 2011 r. w sprawie legitymacji służbowych i znaków identyfikacyjnych inspektorów kontroli skarbowej i pracowników jednostek organizacyjnych kontroli skarbowej, Dz. U. Nr 22, poz. 115 i pkt 10-12 komentarza do art. 37b);
sposób i tryb współdziałania organów kontroli skarbowej, inspektorów kontroli skarbowej i pozostałych pracowników jednostek organizacyjnych kontroli skarbowej z :
organami administracji rządowej,
organami administracji samorządowej,
państwowymi, gminnymi, powiatowymi i wojewódzkimi jednostkami organizacyjnymi,
organami celnymi i podatkowymi w zakresie korzystania przez nich z informacji gromadzonych przez te organy (zob. rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 kwietnia 2011 r. w sprawie sposobu i trybu współdziałania organów kontroli skarbowej oraz inspektorów i pracowników z organami administracji rządowej i samorządowej, państwowymi i samorządowymi jednostkami organizacyjnymi oraz sądami i państwowymi osobami prawnymi, Dz. U. Nr 93, poz. 540, oraz art. 7 i komentarz do niego);
sposób organizowania i tryb przeprowadzania konkursu na stanowisko dyrektora urzędu kontroli skarbowej oraz :
szczegółowe wymagania podlegające sprawdzeniu w toku postępowania egzaminacyjnego,
skład komisji konkursowej (zob. rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 20 listopada 2003 r. w sprawie konkursu na stanowisko dyrektora urzędu kontroli skarbowej, Dz. U. Nr 210, poz. 2043 z późn. zm., oraz pkt 15-17 komentarza do art. 8);
terytorialny zasięg działania organów kontroli skarbowej (zob. rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 29 listopada 2010 r. w sprawie określenia terytorialnego zasięgu działania dyrektorów urzędów kontroli skarbowej, tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 257, oraz pkt 6 komentarza do art. 8);
organizacja urzędów kontroli skarbowej (zob. rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 4 stycznia 2011 r. w sprawie siedzib i organizacji urzędów kontroli skarbowej, Dz. U. Nr 13, poz. 62, oraz pkt 6 komentarza do art. 9);
statut urzędów kontroli skarbowej (zob. zarządzenie nr 2 Ministra Finansów z dnia 13 stycznia 2011 r. w sprawie statutu urzędów kontroli skarbowej, Dz. Urz. Min. Fin. Nr 1, poz. 2, oraz pkt 6 komentarza do art. 9);
wzór i sposób oznakowania pojazdów służbowych kontroli skarbowej (zob. rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 16 stycznia 2006 r. w sprawie wzoru i sposobu oznakowania pojazdów służbowych kontroli skarbowej, Dz. U. Nr 8, poz. 47);
szczegółowy tryb :
legitymowania osób,
zatrzymywania i przeszukiwania osób,
przeszukiwania pomieszczeń, bagażu i ładunku,
zatrzymywania pojazdów i innych środków przewozowych,
badania towarów i pobierania ich próbek,
kontroli rodzaju używanego paliwa przez zatrzymane pojazdy,
pobrania próbek paliwa ze zbiornika pojazdu mechanicznego,
zdejmowania i ponownego zakładania zamknięć celnych (zob. rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 8 lipca 2011 r. w sprawie warunków, sposobu i szczegółowego trybu wykonywania niektórych czynności przez inspektorów i pracowników kontroli skarbowej, sposobu i trybu współpracy z Policją w zakresie wykonywanych czynności oraz wzorów dokumentów stosowanych w sprawach zatrzymania osoby i kontroli rodzaju paliwa używanego do napędu pojazdu mechanicznego, Dz. U. Nr 152, poz. 899, oraz komentarz do art. 11a i 11b);
szczegółowe warunki i sposób postępowania przy użyciu broni palnej przez pracowników jednostek organizacyjnych kontroli skarbowej (zob. rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 25 czerwca 2002 r. w sprawie szczegółowych warunków i sposobu postępowania przy użyciu broni palnej przez inspektorów i pracowników kontroli skarbowej, Dz. U. Nr 96, poz. 846, oraz art. 11f i komentarz do niego);
wykaz wyodrębnionych komórek organizacyjnych (tzw. komórek realizacyjnych), których pracownicy:
ujawniają i kontrolują niezgłoszoną do opodatkowania działalność gospodarczą,
kontrolują źródła pochodzenia majątku oraz przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach przychodów lub pochodzące ze źródeł nieujawnionych,
zapobiegają i ujawniają przestępstwa łapownictwa oraz działania na szkodę interesu publicznego lub prywatnego, popełniane przez osoby zatrudnione lub pełniące służbę w jednostkach organizacyjnych podległych ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych,
zapewniają ochronę fizyczną i techniczną inspektorom i innym pracownikom kontroli skarbowej w toku wykonywanych przez nich czynności służbowych (zob. zarządzenie nr 27 Ministra Finansów z dnia 26 lipca 2010 r. w sprawie wykazu komórek organizacyjnych kontroli skarbowej, w których zatrudnionym inspektorom i pracownikom przysługuje umundurowanie służbowe i broń służbowa, oraz liczby zatrudnionych w tych komórkach pracowników i inspektorów, Dz. Urz. Min. Fin. Nr 9, poz. 38 z późn. zm., oraz pkt 2 i 3 komentarza do art. 11g);
wzory umundurowania oraz kryteria i tryb przydziału broni służbowej i umundurowania (zob. rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 27 maja 2004 r. w sprawie broni służbowej i umundurowania pracowników kontroli skarbowej, Dz. U. Nr 136, poz. 1454, oraz pkt 2-4 komentarza do art. 11b);
tryb postępowania w zakresie kontroli wewnętrznej urzędów kontroli skarbowej (zob. rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 31 marca 2011 r. w sprawie szczegółowego trybu postępowania w zakresie kontroli wewnętrznej urzędów kontroli skarbowej, Dz. U. Nr 71, poz. 376, oraz pkt 4-8 komentarza do art. 10);
sposób dokumentowania kontroli operacyjnej, przechowywania i przekazywania wniosków i postanowień dotyczących kontroli operacyjnej, przechowywania, przekazywania, przetwarzania i niszczenia materiałów uzyskanych w toku kontroli operacyjnej, wzory stosowania druków i rejestrów działań operacyjnych (zob. rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 21 marca 2012 r. w sprawie dokumentowania kontroli operacyjnej prowadzonej przez wywiad skarbowy, Dz. U. poz. 383, oraz pkt 14 komentarza do art. 36c);
zakres, warunki i tryb przekazywania wywiadowi skarbowemu informacji o osobie uzyskanych w wyniku prowadzenia przez uprawnione organy, służby i instytucje państwowe czynności operacyjno-rozpoznawczych oraz wzór upoważnienia do uzyskania danych od administratora danych przez pracowników wywiadu skarbowego (zob. rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2004 r. w sprawie przekazywania wywiadowi skarbowemu informacji o osobie, uzyskanych w wyniku prowadzenia czynności operacyjno-rozpoznawczych, Dz. U. Nr 282, poz. 2802, oraz komentarz do art. 36f);
sposób i tryb ustalania wysokości i przyznawania odszkodowania osobom udzielającym pomocy pracownikom wywiadu skarbowego (zob. rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 15 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobu i trybu ustalania wysokości i przyznawania odszkodowania osobom udzielającym pomocy pracownikom wywiadu skarbowego, Dz. U. Nr 71, poz. 647, oraz komentarz do art. 36i);
sposób dysponowania funduszem operacyjnym wywiadu skarbowego (zob. komentarz do art. 37);
rodzaje i tryb wydawania oraz sposób posługiwania się i przechowywania dokumentów uniemożliwiających identyfikację pracowników operacyjnych oraz identyfikację środków wykorzystywanych w trakcie działań operacyjnych (zob. rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 19 listopada 2004 r. w sprawie rodzajów, trybu wydawania, sposobu posługiwania się i przechowywania dokumentów, które uniemożliwiają ustalenie danych identyfikujących pracownika wywiadu skarbowego oraz środków, którymi się posługuje przy wykonywaniu zadań służbowych, Dz. U. Nr 258, poz. 2582) ;
warunki odbywania praktyki oraz przeprowadzania egzaminów kwalifikacyjnych na stanowisko inspektora kontroli skarbowej (zob. zarządzenie nr 44 Ministra Finansów z dnia 21 października 2010 r. w sprawie określenia szczegółowych warunków odbywania praktyki oraz przeprowadzania egzaminów kwalifikacyjnych na stanowisko inspektora kontroli skarbowej, Dz. Urz. Min. Fin. Nr 11, poz. 49 z późn. zm., oraz pkt 5-7 komentarza do art. 39);
zasady, wysokość oraz tryb przyznawania dodatku dla pracowników jednostek organizacyjnych kontroli skarbowej niebędących inspektorami kontroli skarbowej (zob. rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 12 czerwca 1997 r. w sprawie zasad, wysokości i trybu przyznawania dodatku skarbowego niektórym pracownikom jednostek organizacyjnych kontroli skarbowej, Dz. U. Nr 62, poz. 391 z późn. zm., oraz pkt 3 komentarza do art. 40);
rodzaje stanowisk inspektorów kontroli skarbowej oraz wysokość i tryb przyznawania dodatku skarbowego (zob. rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 lipca 2012 r. w sprawie rodzajów stanowisk inspektorów kontroli skarbowej oraz wysokości miesięcznego dodatku skarbowego, Dz. U. poz. 894 oraz pkt 2 komentarza do art. 40);
warunki i tryb orzekania o zdolności do pracy w komórkach realizacyjnych kontroli skarbowej oraz w wywiadzie skarbowym, wykaz chorób i ułomności, na podstawie którego jest wydawane orzeczenie o stanie zdrowia, kategorie zdolności do pracy, tryby kierowania do komisji lekarskiej oraz wzór karty skierowania do komisji lekarskiej (zob. rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 3 stycznia 2011 r. w sprawie orzekania o zdolności fizycznej i psychicznej do pracy w wyodrębnionych komórkach organizacyjnych kontroli skarbowej oraz w wywiadzie skarbowym, Dz. U. Nr 11, poz. 58, oraz pkt 2-5 komentarza do art. 42h);
tryb postępowania kwalifikacyjnego w stosunku do kandydatów ubiegających się o pracę w komórkach realizacyjnych kontroli skarbowej i w wywiadzie skarbowym oraz składanego przez te osoby kwestionariusza osobowego (zob. rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 19 listopada 2010 r. w sprawie trybu postępowania kwalifikacyjnego w stosunku do kandydatów ubiegających się o przyjęcie do pracy w wyodrębnionych komórkach organizacyjnych kontroli skarbowej oraz w wywiadzie skarbowym, a także wzoru składanego przez nich kwestionariusza osobowego, Dz. U. Nr 229, poz. 1500, oraz pkt 3-9 komentarza do art. 42i);
rozkład i system czasu pracy inspektorów i pracowników komórek realizacyjnych kontroli skarbowej oraz wywiadu skarbowego (zob. rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 9 grudnia 2010 r. w sprawie czasu pracy inspektorów i pracowników zatrudnionych w wyodrębnionych komórkach organizacyjnych kontroli skarbowej oraz w wywiadzie skarbowym, Dz. U. Nr 238, poz. 1582, oraz pkt 2-5 komentarza do art. 42k);
sposób przeprowadzania i dokumentowania niektórych czynności przez wywiad skarbowy oraz wzory druków i rejestrów dokumentujących te czynności (zob. rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 8 lutego 2007 r. w sprawie sposobu przeprowadzania i dokumentowania przez wywiad skarbowy niejawnego nadzorowania wytwarzania, przemieszczania, przechowywania i obrotu przedmiotami przestępstwa, Dz. U. Nr 35, poz. 223, oraz pkt 6-14 komentarza do art. 36ca);
tryb przeprowadzania badań lekarskich osób zatrzymanych przez pracowników kontroli skarbowej, przypadki uzasadniające potrzebę niezwłocznego udzielenia pomocy medycznej osobie zatrzymanej lub potrzebę poddania jej niezbędnym badaniom lekarskim, czas i organizację tych badań oraz sposób ich dokumentowania (zob. rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 6 października 2010 r. w sprawie badań lekarskich osób zatrzymanych przez inspektorów lub pracowników kontroli skarbowej, Dz. U. Nr 196, poz. 1300, oraz pkt 21-27 komentarza do art. 11a);
warunki i sposoby użycia środków przymusu bezpośredniego (zob. rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 grudnia 2010 r. w sprawie środków przymusu bezpośredniego stosowanych przez inspektorów i pracowników kontroli skarbowej, Dz. U. Nr 244, poz. 1624, oraz komentarz do art. 11d-11e);
warunki techniczne pojazdów specjalnych kontroli skarbowej (zob. rozporządzenie Ministrów: Spraw Wewnętrznych i Administracji, Obrony Narodowej, Finansów oraz Sprawiedliwości z dnia 2 sierpnia 2011 r. w sprawie warunków technicznych pojazdów specjalnych i pojazdów używanych do celów specjalnych Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, kontroli skarbowej, Służby Celnej, Służby Więziennej i straży pożarnej, Dz. U. Nr 165, poz. 992);
zasady rejestracji pojazdów kontroli skarbowej (zob. rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 9 września 2011 r. w sprawie rejestracji pojazdów Biura Ochrony Rządu, Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, kontroli skarbowej i Służby Celnej, Dz. U. Nr 195, poz. 1160, oraz pkt 9 komentarza do art. 11b);
zasady współdziałania organów kontroli skarbowej z Żandarmerią Wojskową (zob. rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 28 grudnia 2001 r. w sprawie współdziałania Żandarmerii Wojskowej z organami uprawnionymi do wykonywania czynności operacyjno-rozpoznawczych, prowadzenia dochodzeń w sprawach o przestępstwa, a także z organami, którym przysługują uprawnienia oskarżyciela publicznego, oraz z organami uprawnionymi do nakładania grzywien w drodze mandatu karnego, Dz. U. Nr 157, poz. 1842);
zasady współdziałania organów kontroli skarbowej ze strażą ochrony kolei (zob. rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 1 września 2004 r. w sprawie form współdziałania straży ochrony kolei z organami kontroli skarbowej, Dz. U. Nr 200, poz. 2056, oraz pkt 16 komentarza do art. 7).
9. Do źródeł prawnych kontroli skarbowej zaliczyć należy, obok ustawy o kontroli skarbowej, rozporządzeń i zarządzeń wykonawczych, także:
ordynację podatkową, do której ustawa o kontroli skarbowej odsyła w zakresie procedury postępowania kontrolnego oraz wykonywania audytu środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej i z innych źródeł zagranicznych;
ustawę o swobodzie działalności gospodarczej, która ma zastosowanie - na podstawie art. 292 o.p. w zw. z art. 31 ust. 1 u.k.s. - w toku kontroli podatkowej przedsiębiorców (podmiotów gospodarczych) w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, podejmowanej w trakcie postępowania kontrolnego;
Konwencję o wzajemnej pomocy administracyjnej w sprawach podatkowych, sporządzoną w Strasburgu dnia 25 stycznia 1988 r. (Dz. U. z 1998 r. Nr 141, poz. 913 z późn. zm.), w szczególności jej art. 8 i 9, regulujące jednoczesne kontrole podatkowe i kontrole podatkowe za granicą;
akty prawa wtórnego Unii Europejskiej, odnoszące się do współpracy administracyjnej w sprawach podatkowych, do których zaliczyć należy przede wszystkim:
rozporządzenie Rady (UE) nr 389/2012 z dnia 2 maja 2012 r. w sprawie współpracy administracyjnej w dziedzinie podatków akcyzowych oraz uchylenia rozporządzenia (WE) nr 2073/2004 (Dz. Urz. UE L 121 z 8.05.2012, s. 1),
dyrektywę Rady 2011/16/UE z dnia 15 lutego 2011 r. w sprawie współpracy administracyjnej w dziedzinie opodatkowania i uchylającą dyrektywę 77/799/EWG (Dz. Urz. UE L 64 z 11.03.2011, s. 1, z późn. zm.),
rozporządzenie Rady (UE) nr 904/2010 z dnia 7 października 2010 r. w sprawie współpracy administracyjnej oraz zwalczania oszustw w dziedzinie podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L 268 z 12.10.2010, s. 1).
10. Organy kontroli skarbowej, obok zadań wynikających z ustawy o kontroli skarbowej, realizują również zadania określone w innych ustawach, m.in. wykonują kontrolę wypełniania przez właściwe instytucje obowiązków w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (por. art. 21 ust. 1 i 3 pkt 7 ustawy z dnia 16 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 46, poz. 276 z późn. zm.).
1.
Ustawa nie definiuje pojęcia kontroli skarbowej, podaje jedynie jej cel (art. 1), zakres przedmiotowy (art. 2, 3a i 5) oraz podmiotowy (art. 4).
Kontrolę skarbową postrzegać można w dwóch wymiarach. Po pierwsze, jako jeden z rodzajów kontroli państwowej, odniesiony do ściśle określonego od strony podmiotowej i przedmiotowej zakresu, charakteryzującej się szczególną procedurą kontrolną, wykonywaną przez specjalnie do tego powołane organy. Po drugie, od strony podmiotowej, jako wyodrębnione w strukturze organizacyjnej ministra właściwego do spraw finansów publicznych organy realizujące zadania tego ostatniego w zakresie określonym w ustawie. W tym znaczeniu kontrolę skarbową definiować można jako ogół organów i obsługujących je instytucji (jednostek organizacyjnych), zajmujących się ochroną interesów i praw majątkowych Skarbu Państwa i innych państwowych osób prawnych w zakresie określonym w ustawie o kontroli skarbowej.
2.
Artykuł 1u.k.s. określa ogólny...
Pełna treść dostępna po zalogowaniu do LEX