Zatorska Jolanta, Komentarz do rozporządzenia nr 4/2009 w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń oraz współpracy w zakresie zobowiązań alimentacyjnych

Rozporządzenie stanowi realizację zadań określonych w Traktacie ustanawiającym Wspólnotę Europejską (Dz. Urz. WE C 325 z 24.12.2002, s. 1), polegających na zapewnieniu prawidłowego funkcjonowania rynku wewnętrznego. Przejaw realizacji tych zadań stanowią działania zmierzające do utrzymania i rozwoju przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, w obrębie której zapewniony jest swobodny przepływ osób. Środki przyjęte w rozporządzeniu odnoszą się do środków wyraźnie wymienionych w art. 65 traktatu (zmienionym i przenumerowanym przez Traktat z Lizbony na art. 81 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej): kolizji jurysdykcji, kolizji ustaw, uznawania i wykonywania orzeczeń, usuwania przeszkód w należytym biegu procedur cywilnych, przy jednoczesnym wspieraniu zgodności przepisów procedury cywilnej. Instytucje wspólnotowe dysponują niezależnością przy określaniu, czy dany środek jest konieczny do należytego funkcjonowania rynku wewnętrznego. Przyjęty akt ułatwia należyte funkcjonowanie rynku wewnętrznego z uwagi na fakt, że stworzenie nowego instrumentu prawnego, mającego na celu doprowadzenie do skuteczniejszej egzekucji należności z tytułu wierzytelności alimentacyjnych, przyczyni się do usunięcia przeszkód utrudniających swobodny przepływ osób, które obecnie spotykają się z negatywnymi przesłankami utrzymujących się między państwami członkowskimi rozbieżności w zakresie egzekucji należności z tytułu świadczeń alimentacyjnych.

Zgodnie z art. 249 TWE (zmienionym i przenumerowanym przez Traktat z Lizbony na art. 288 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej) rozporządzenie jest źródłem prawa wtórnego, obowiązuje w całości i jest stosowane bezpośrednio we wszystkich państwach członkowskich. Formą regulacji spraw dotyczących jurysdykcji, prawa właściwego oraz wykonywania orzeczeń oraz współpracy w zakresie zobowiązań alimentacyjnych jest rozporządzenie, co jest zgodne z zasadami pomocniczości i proporcjonalności określonymi w art. 5 TWE (zastąpionym z dniem wejścia w życie Traktatu z Lizbony przez art. 5 Traktatu o Unii Europejskiej), w związku z tym, że cele niniejszego rozporządzenia mogą być osiągnięte w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, na poziomie Wspólnoty. Zastosowanie formy rozporządzenia jest uzasadnione, gdyż nie można pozostawić państwom członkowskim niezależności w ocenie nie tylko w kwestii określenia przepisów dotyczących właściwości międzynarodowej, którego celem jest zapewnienie pewności prawnej z korzyścią dla obywateli i podmiotów gospodarczych, ale także w kwestii procedury uznawania i wykonywania orzeczeń, która jest wyrazem dążenia do jasności i jednolitości w państwach członkowskich. Podobnie ma się rzecz z przepisami kolizyjnymi. Wniosek ustanawia w tej dziedzinie jednolite przepisy dotyczące prawa właściwego, które są szczegółowe, ścisłe i bezwarunkowe i które nie wymagają żadnych środków umożliwiających transpozycję do prawa krajowego. W przeciwnym wypadku, gdyby państwa członkowskie dysponowały pewną niezależnością przy transpozycji tych przepisów, doprowadziłoby to znów do braku pewności prawnej, podczas gdy cel niniejszego wniosku jest wręcz przeciwny – zwiększenie pewności prawnej.