Strachowska Renata, Komentarz do rozporządzenia nr 1072/2009 dotyczącego wspólnych zasad dostępu do rynku międzynarodowych przewozów drogowych

Idea liberalizacji rynku międzynarodowych przewozów drogowych w Unii Europejskiej sięga czasów traktatu rzymskiego i początków Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG). Postulat ten mają również realizować przepisy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1072/2009 z dnia 21 października 2009 r. dotyczące wspólnych zasad dostępu do rynku międzynarodowych przewozów drogowych (Dz. Urz. UE L 300 z 14.11.2009, s. 72). Rozporządzenie to stanowi bowiem regulację bardzo istotną z punktu widzenia zasad uczciwej konkurencji i rozwoju gospodarki rynkowej w zakresie transportu międzynarodowego rzeczy. Porusza ono kwestie, które są częścią filarów wewnętrznego rynku przewozów drogowych, w tym w szczególności podejmuje próbę wprowadzenia precyzyjnej i łatwej do stosowania definicji przewozów kabotażowych.

Rozporządzenie nr 1072/2009 weszło w życie dnia 4 grudnia 2011 r. Celem jego wprowadzenia było przede wszystkim „zapewnienie spójnych ram prawnych dla międzynarodowych przewozów drogowych rzeczy we Wspólnocie” (por. pkt 8 preambuły do rozporządzenia). Wraz z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 1071/2009 z dnia 21 października 2009 r. ustanawiającym wspólne zasady dotyczące warunków wykonywania zawodu przewoźnika drogowego i uchylające dyrektywę Rady 96/26/WE (Dz. Urz. UE L 300 z 14.11.2009, s. 51 z późn. zm.) oraz rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1073/2009 z dnia 21 października 2009 r. w sprawie wspólnych zasad dostępu do międzynarodowego rynku usług autokarowych i autobusowych i zmieniające rozporządzenie (WE) nr 561/2006 (Dz. Urz. UE L 300 z 14.11.2009, s. 88 z późn. zm.) przedmiotowy akt normatywny stanowi tzw. „pakiet drogowy”, tworząc swego rodzaju kodyfikację prawa Unii Europejskiej w dziedzinie transportu drogowego.

Powyższe przesądza o zasadności twierdzenia, że rozporządzenie nr 1072/2009 jest niewątpliwie podstawowym źródłem prawa, które, niezależnie od przynależności do państwa członkowskiego siedziby, wiąże w sposób bezwzględny każdego przedsiębiorcę wykonującego międzynarodowe zarobkowe przewozy drogowe rzeczy i przewozy kabotażowe. Skutki wejścia w życie rozporządzenia nr 1072/2009 określane są niekiedy mianem „unifikacji transportu” w zakresie transportu międzynarodowego na terytorium Wspólnoty, a na wysoką ocenę znaczenia tej regulacji mają wpływ dwa zasadnicze czynniki: doniosły cel regulacji – wspólne zasady dostępu do rynku międzynarodowych przewozów drogowych i jej charakter – jako rozporządzenie stanowiące akt prawa Unii Europejskiej ma ona bezpośrednie zastosowanie we wszystkich państwach członkowskich i uprzywilejowaną pozycję w hierarchii źródeł prawa (np. wobec krajowych ustaw i przepisów wykonawczych).

Rozporządzenie nr 1072/2009 stanowi odpowiedź na konieczność prawidłowego funkcjonowania rynku wewnętrznego. Miało się ono bowiem przyczynić do realizacji celów strategii lizbońskiej, do poprawy bezpieczeństwa na drogach i lepszego stanowienia prawa, a także do przestrzegania przepisów dotyczących ochrony socjalnej w większej mierze. Ponad wszelką wątpliwość należy wskazać, że celem uchwalenia rozporządzenia nr 1072/2009 nie było wyłącznie zaktualizowanie i konsolidacja rozporządzenia Rady (EWG) nr 881/92 z dnia 26 marca 1992 r. w sprawie dostępu do rynku drogowych przewozów rzeczy we Wspólnocie, na lub z terytorium państwa członkowskiego lub w tranzycie przez jedno lub więcej państw członkowskich i rozporządzenia Rady (EWG) nr 3118/93 z dnia 25 października 1993 r. ustanawiającego warunki wykonywania w państwie członkowskim usług krajowego transportu drogowego rzeczy przez przewoźników nie mających siedziby w tym państwie oraz dyrektywy 2006/94/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. w sprawie ustanowienia wspólnych reguł dla niektórych rodzajów drogowego przewozu rzeczy (EWG) 3118/93. Nie chodziło zatem o zwykłe przekształcenie, lecz wprowadzenie szeregu istotnych zmian. W istocie rozporządzenie nr 1072/2009 ustanawia wspólną politykę transportową i obejmuje w szczególności określenie wspólnych reguł, mających zastosowanie do dostępu do rynku międzynarodowych przewozów drogowych rzeczy na terytorium Wspólnoty, jak również ustalanie warunków, na jakich przewoźnicy niemający siedziby w państwie członkowskim mogą świadczyć usługi przewozowe na terytorium danego państwa członkowskiego. Reguły te, co istotne, określa w sposób, który ma przyczynić się do sprawnego funkcjonowania wewnętrznego rynku transportowego. Czy cel ten został osiągnięty przez prawodawcę unijnego? Próby odpowiedzi na to pytanie mogą być uznane jeszcze za przedwczesne.

Po dwuletnim okresie obowiązywania przepisów rozporządzenia nr 1072/2009, w szczególności w kontekście zmian przepisów prawa krajowego (ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym), które weszły w życie w dniu 15 sierpnia 2013 r. zauważa się jednak sporo wątpliwości interpretacyjnych, mogących prowadzić do niewłaściwego rozumienia treści norm prawnych zawartych w przedmiotowych przepisach.

Powyższe stanowi o konieczności opracowania zestawu komentarzy do poszczególnych przepisów rozporządzenia nr 1072/2009. Przedmiotowe opracowanie zawiera w układzie chronologicznym objaśnienia do wszystkich artykułów rozporządzenia nr 1072/2009, z uwzględnieniem aktualnie obowiązujących przepisów prawa krajowego (w szczególności ustawy o transporcie drogowym i wydanych na jej podstawie rozporządzeń wykonawczych), orzecznictwa polskich sądów administracyjnych i Trybunału Sprawiedliwości, a także stanowisk prezentowanych w tym zakresie przez przedstawicieli doktryny prawa.