Zawistowski Dariusz, Kodeks postępowania cywilnego. Postępowanie zabezpieczające. Komentarz, wyd. II

W tradycyjnym ujęciu, dominującym w literaturze, podkreśla się, że postępowanie zabezpieczające ma charakter pomocniczy w stosunku do postępowania rozpoznawczego, niezależnie od momentu jego wszczęcia. Nawet w przypadku gdy postępowanie zabezpieczające poprzedza samo postępowanie rozpoznawcze i formalnie toczy się odrębnie, pozostaje ono w ścisłym związku z przyszłym postępowaniem w sprawie, gdyż skuteczność orzeczonego zabezpieczenia jest uzależniona od jego wszczęcia w stosunkowo krótkim terminie, określanym przez sąd przy dokonaniu zabezpieczenia (art. 733 k.p.c.). Najczęściej zaś dokonanie zabezpieczenia następuje w trakcie toczącego się już postępowania rozpoznawczego. Ramy czasowe, w których możliwe jest udzielenie zabezpieczenia, określone w art. 730 § 2 k.p.c., podkreślają już na ogół służebną rolę postępowania zabezpieczającego wobec postępowania rozpoznawczego. Pomocniczy charakter postępowania zabezpieczającego podkreśla jednak najdobitniej jego funkcja. Jednym z podstawowych celów postępowania zabezpieczającego jest zapewnienie wykonalności orzeczenia dotyczącego przedmiotu postępowania rozpoznawczego. Wskazywał na to wyraźnie art. 730 § 1 k.p.c. w brzmieniu obowiązującym przed zmianą kodeksu postępowania cywilnego dokonaną nowelizacją z dnia 2 lipca 2004 r. przy określeniu przesłanek udzielenia zabezpieczenia. Obecnie na tę funkcję postępowania zabezpieczającego wskazuje pojęcie interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia, zdefiniowane w art. 730¹ § 2 k.p.c.

W wyniku zmiany przepisów regulujących postępowanie zabezpieczające, dokonanej na podstawie nowelizacji z dnia 2 lipca 2004 r., nastąpiło jego dalsze usamodzielnienie oraz wzrost znaczenia z punktu widzenia jego zadań i zakresu zastosowania. Poszerzono znacznie możliwość uzyskania zabezpieczenia w aspekcie podmiotowym i przedmiotowym, w tym kategorię spraw, w których sposób zabezpieczenia zezwala na zaspokojenie dochodzonego roszczenia (art. 753¹ k.p.c.). W zmienionej systematyce kodeksu postępowania cywilnego przepisy regulujące postępowanie zabezpieczające zostały wyodrębnione z dotychczasowej części drugiej k.p.c. "Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne" i stanowią obecnie samodzielnie część drugą zatytułowaną "Postępowanie zabezpieczające", natomiast przepisy regulujące postępowanie egzekucyjne stanowią część trzecią k.p.c. "Postępowanie egzekucyjne". W ślad za tym zmieniono również terminologię dotyczącą oznaczenia stron w postępowaniu zabezpieczającym. Ustawa dla oznaczenia jego stron posługuje się obecnie nazwami "uprawniony" i "obowiązany". Odpowiada to w większym stopniu funkcji i celom postępowania zabezpieczającego w porównaniu z dotychczasową terminologią ("wierzyciel" i "dłużnik"). Świadczy to jednocześnie o większej odrębności postępowania zabezpieczającego w relacji do postępowania rozpoznawczego i egzekucyjnego.

Przepisy regulujące postępowanie zabezpieczające zawarte w części drugiej kodeksu postępowania cywilnego zostały zmienione ponownie w szerokim zakresie w wyniku nowelizacji dokonanej na mocy ustawy z dnia 16 września 2011 r. Zmiany te weszły w życie z dniem 3 maja 2012 r. Ich zakres uwzględniono przy opracowywaniu obecnej wersji komentarza.

Z myślą o walorach praktycznych opracowania, prócz omówienia przepisów kodeksu postępowania cywilnego dotyczących postępowania zabezpieczającego, zamieszczono w nim również uaktualniony wybór orzeczeń Sądu Najwyższego dotyczących tej problematyki oraz wybór przepisów innych ustaw odnoszących się do problematyki postępowania zabezpieczającego.

Dariusz Zawistowski