Giezek Jacek (red.), Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, wyd. II

Od uchwalenia w dniu 6 czerwca 1997 r. obowiązującego kodeksu karnego mija właśnie 15 lat. Ten podstawowy dla prawa karnego akt prawny doczekał się w tym okresie wielu mniej lub bardziej obszernych komentarzy. Oddając do rąk Czytelnika drugie wydanie opracowania stanowiącego jedną z propozycji skomentowania zawartej w kodeksie materii, autorzy uznali - decydując się na pewien kompromis - że powinna ona zostać ujęta w taki sposób, aby adresatami komentarza mogli być zarówno teoretyk, jak i praktyk wymiaru sprawiedliwości, a także by mogła ona - poniekąd w charakterze podręcznika - posłużyć studentom zgłębiającym podstawy prawa karnego materialnego. Z tego właśnie względu konieczne było - z jednej strony - przedstawienie podstawowych informacji stanowiących powtórzenie tego, co w literaturze prawa karnego już od lat jest niesporne, z drugiej zaś - podjęcie lub chociażby tylko zasygnalizowanie kwestii kontrowersyjnych, niekiedy ujmowanych przez autorów w sposób odbiegający od poglądów dominujących w literaturze.

Kodeks karny, który zaczął obowiązywać 1 września 1998 r. (a więc po trwającym dość długo vacatio legis), był już - co należy odnotować z pewnym ubolewaniem - wielokrotnie nowelizowany. Trzeba przyznać, że część spośród ponad 60 dotychczas wprowadzonych zmian podyktowana była koniecznością dostosowania przepisów prawa karnego do norm unijnych wynikającą z przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. Pojawiły się jednak również zmiany stanowiące konsekwencję stwierdzenia przez Trybunał Konstytucyjny niezgodności niektórych przepisów z ustawą zasadniczą. Nie bez wpływu na kształt obowiązującego kodeksu pozostawała niestety postawa polityków promujących krytykowane przez doktrynę i judykaturę zmiany, nie bez racji oceniane jako przejaw czysto instrumentalnego postrzegania procesu stanowienia prawa. Nie tracąc z pola widzenia aktywności ustawodawcy, tak często i chętnie ingerującego w obszar regulacji kodeksowych, warto zatem przypomnieć, że przez cały kilkudziesięcioletni okres obowiązywania kodeksu karnego z 1932 r. został on zmieniony jedynie 9-krotnie, a kodeks karny z 1969 r. przez blisko 30 lat nowelizowany był 23 razy.

Taki stan rzeczy spowodował, że kolejne wydanie komentarza potraktowane zostało przez autorów nie tylko jako uzupełnienie analizy obowiązujących przepisów o aktualne wypowiedzi doktryny i judykatury, lecz - siłą rzeczy - również jako okazja do tego, aby odnieść się do wielu dokonanych w nim zmian, zwłaszcza jeśli ich znaczenie postrzegane jest jako istotne dla praktyki wymiaru sprawiedliwości. W obrębie części ogólnej kodeksu karnego zmiany te omijały szczęśliwie pierwsze trzy jego rozdziały obejmujące zasady odpowiedzialności karnej oraz podstawy jej wyłączania, a także formy popełnienia przestępstwa. Wyjątek stanowiły jedynie modyfikacja art. 10 § 2 regulującego przesłanki i zakres odpowiedzialności nieletnich oraz swoiste rozbudowanie art. 25 dotyczącego obrony koniecznej. W kolejnych rozdziałach części ogólnej zmian było już jednak znacznie więcej. Najpoważniejsze z nich dotyczyły istotnie rozszerzonego katalogu środków karnych, wymiaru kary grzywny, środków związanych z poddaniem sprawcy próbie, zasad wymiaru kary łącznej, środków zabezpieczających i zasad odpowiedzialności za przestępstwa popełnione za granicą. Nowelizacji oraz stopniowemu rozszerzaniu ulegał także rozdział zawierający definicje wyrażeń ustawowych.

Autorzy żywią głębokie przekonanie, że - podejmując rozpoczęte przed kilkoma laty prace - zdołali wykorzystać sposobność zaktualizowania i uzupełnienia komentarza o rozszerzające się stale orzecznictwo oraz literaturę przedmiotu w sposób wykluczający możliwość postawienia im zarzutu, że komentarz skończył się w miejscu, w którym zaczął się problem. Zakładamy także, że prace te - wobec przygotowywanych obecnie przez Komisję Kodyfikacyjną Prawa Karnego propozycji zmian obejmujących także część ogólną - przyjdzie nam z pewnością kontynuować w następnym wydaniu prezentowanego tutaj komentarza.

Jacek Giezek

Wrocław, czerwiec 2012