Gumularz Mirosław (red.), Akt o usługach cyfrowych. Komentarz

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2065 z 19.10.2022 r. w sprawie jednolitego rynku usług cyfrowych oraz zmiany dyrektywy 2000/31/WE (akt o usługach cyfrowych) to kompleksowa regulacja dotycząca różnych aspektów usług świadczonych drogą elektroniczną (usług społeczeństwa informacyjnego). Wskazane przepisy potocznie nazywane są „konstytucją internetu”, ponieważ odnoszą się do kluczowych aspektów jego funkcjonowania i problemów, które go dotyczą, jak np. kwestia odpowiedzialności dostawców za przechowywanie treści nielegalnych, procedury dotyczące zgłaszania i działania w zakresie treści nielegalnych, moderowania treści, reklamy, zwodnicznych interfejsów, systemów rekomendacji czy usług dostępnych dla małoletnich.

Oznacza to, że prawodawca unijny uwzględnił najbardziej aktualne kwestie i wyzwania, które dotyczą regulowania nowych technologii. Zwraca na to zresztą uwagę samo DSA, podkreślając w preambule, że minęło ponad dwadzieścia lat po przyjęciu obowiązujących ram prawnych regulujących usługi online, które zostały ustanowione w dyrektywie 2000/31, a w międzyczasie pojawiły się nowe i innowacyjne modele biznesowe i usługi, takie jak internetowe serwisy społecznościowe i internetowe platformy umożliwiające konsumentom zawieranie z przedsiębiorcami umów zawieranych na odległość, które pozwoliły użytkownikom biznesowym i konsumentom na przekazywanie i uzyskiwanie dostępu do informacji oraz zawieranie transakcji na nowe sposoby.

DSA to rozporządzenie nie tylko kompleksowo uwzględniające różne aspekty funkcjonowania dostawców usług w internecie, ale jednocześnie obejmujące także różne obszary regulacyjne, jak prawo konsumenckie, ochronę danych osobowych, prawo własności intelektualnej itd. Dotyczy zarówno kwestii prywatnoprawnych, jak i publicznoprawnych. Dlatego wykładnia przepisów przedmiotowego rozporządzenia wymaga rozumienia powiązań zachodzących nie tylko wewnątrz samego DSA, lecz także zachodzących między DSA i innymi aktami prawnymi, w tym RODO czy ustawą o świadczeniu usług drogą elektroniczną, która nawet po wejściu w życie DSA (i rozpoczęciu jego stosowania) w dużej mierze pozostanie w mocy.

DSA nie tylko dotyczy różnych obszarów regulacji prawnych, lecz także ma charakter interdyscyplinarny w tym sensie, że dotyczy kwestii prawnych i technicznych, a znajomość tych przepisów jest istotna nie tylko dla prawników (np. radców prawnych i adwokatów), ale także np. inspektorów ochrony danych, na co zwróciła uwagę 16.01.2024 r. Europejska Rada Ochrony Danych w dokumencie dotyczącym pozycji prawnej inspektorów ochrony danych, podkreślając wagę rozumienia przez inspektorów m.in. wymogów DSA .

Biorąc pod uwagę powyższe kwestie, istotnym celem, jaki przyświecał autorom komentarza, było przedstawienie omawianych zagadnień w możliwie praktyczny sposób. Z pewnością wiele z zaprezentowanych podglądów będzie poddanych weryfikacji, m.in. w ramach konkretnych spraw sądowych. Zależało nam jednak na tym, aby czytelnik rozumiał, które kwestie budzą największe wątpliwości i jakie – w ramach tych zagadnień – można zaprezentować warianty interpretacyjne. W szczególności po to, aby był w stanie przewidzieć kierunek rozstrzygania konkretnych spraw. Przy tym autorzy nie uchylali się od zajęcia w ramach tych wątpliwości swojego stanowiska. Zawsze jednak wskazywali argumenty, które przemawiały za takim, a nie innym podejściem i jakie są możliwe inne rozstrzygnięcia.

DSA weszło w życie 16.11.2022 r., natomiast jego pełne stosowanie nastąpi 17.02.2024 r. (w stosunku do wszystkich podmiotów wskazanych w rozporządzeniu). W międzyczasie (czyli jeszcze przed 17.02.2024 r.) DSA znalazło zastosowanie odnośnie do kilkunastu dostawców bardzo dużych platform internetowych i bardzo dużych wyszukiwarek internetowych wskazanych zgodnie z art. 33 ust. 4 DSA. Pozwoliło to (na tej niewielkiej podmiotowej „próbie”) obserwować (w toku prac nad komentarzem) praktykę pierwszego okresu stosowania rozporządzenia i wyciągnąć pierwsze praktyczne wnioski co do problemów, z jakimi przy wdrożeniu tych przepisów będą się zderzać dostawcy.

Pragnę w tym miejscu serdecznie podziękować autorom poszczególnych części komentarza za ich wytrwałość i wysiłek włożony w przygotowanie swoich stanowisk. Jednocześnie należy podkreślić, że w przypadku autorów piastujących funkcje publiczne zaprezentowane stanowiska są wyrazem ich osobistych poglądów. Dziękuję także prof. Pawłowi Fajgielskiemu za pozytywną recenzję i uwagi, które zostały uwzględnione i podniosły merytoryczną wartość publikacji.

Kraków, 20.01.2024 r.

Dr Mirosław Gumularz