Bliźniak Cezary, Specyfika regulacji mens rea w polskim kodeksie karnym na tle prawa krajów anglosaskich

Streszczenie

Niniejszy artykuł przedstawia różnice pomiędzy ogólnymi ustawowymi regulacjami strony podmiotowej czynu zabronionego w krajach anglosaskich a odpowiadającym im uregulowaniem zawartym w polskim kodeksie karnym. Przede wszystkim, podkreślono ogólnikowy charakter polskiej regulacji w przedmiotowym zakresie na tle anglosaskich odpowiedników, wyrażając wątpliwości odnośnie jej zgodności z zasadą nullum crimen sine lege certa. Zwrócono uwagę, iż w anglosaskich przepisach prawnych ustawowe postaci mens rea dosyć często łączone są z poszczególnymi elementami czynu zabronionego, podczas gdy w części ogólnej polskiego kodeksu karnego co do zasady odnosi się je do całości czynu zabronionego. W przeciwieństwie do polskich przepisów anglosaskie ustawodawstwo niejednokrotnie rezygnuje z wymogów mens rea w odniesieniu do niektórych znamion strony przedmiotowej, wprowadzając w tym zakresie np. odpowiedzialność typu strict liability. Na postawie analizy prawnoporównawczej zgłoszono postulaty de lege ferenda m.in. o: doprecyzowanie polskiej regulacji, dodanie do części ogólnej kodeksu karnego postaci mens rea opartej jedynie na świadomości, ewentualne wprowadzenie kodeksowych nazw postaci strony podmiotowej oraz określenie ich w odniesieniu do poszczególnych znamion actus reus, a także zrezygnowanie z wymagań mens rea co do pojedynczych znamion strony przedmiotowej. Warto też ponownie rozważyć, czy w ramach koncepcji zamiaru ewentualnego uzasadnione jest wprowadzenie wymogu (kryterium) znacznego prawdopodobieństwa.