Gudowski Jacek, Normatywny, jurysdykcyjny i kulturowy kryzys uzasadnienia wyroku. Droga znikąd donikąd

Uzasadnienie orzeczenia sądowego przeszło w rozwoju prawa procesowego bardzo długą drogę – z prawniczego niebytu do jurysdykcyjnej glorii.

U zarania, w czasach rzymskich, nie odczuwano potrzeby motywowania wyroków; w postępowaniu legisakcyjnym i formularnym w ogóle nie było na nie miejsca , natomiast w procesie kognicyjnym sam wyrok stawał się „ustawą” , a ustawy – jak wiadomo – uzasadnienia nie wymagają. Wprawdzie sporządzanie uzasadnienia orzeczenia jako czynność urzędowa było w prawie rzymskim znane, jednak nie miało wówczas charakteru publicznego i powszechnego; sędzia ogłaszał wyrok, nie przytaczając motywów , a formułował je wyjątkowo, przy pomocy assessores, niższej rangi iudices albo magistrati, dopiero po wniesieniu środka odwoławczego, czyniąc to w zasadzie tylko „na użytek” sędziego wyższej instancji . Uzasadnienie było więc wtedy aktem jurysdykcyjnym „wewnętrznym”, pozbawionym szerszej nośności jurysdykcyjnej; liczyła się tylko sentencja...