Promińska Urszula, Nadzór i kontrola w handlowych spółkach osobowych

Sytuację prawną wspólników wyznacza przynależność do wspólnoty realizującej we wspólnym interesie wspólny cel. Jednym z uprawnień korporacyjnych wspólników spółek osobowych kształtującym ich pozycję prawną jest prawo kontroli spółki. Jest ono wpisane w konstrukcję jurydyczną spółki osobowej, która jest oparta na osobistym zaangażowaniu wspólników i ich współdziałaniu w osiąganiu wspólnego celu. Prawo i obowiązek każdego wspólnika prowadzenia spraw spółki i prawo do jej reprezentacji zapewniają wspólnikom bezpośredni wpływ na funkcjonowanie spółki. Nieograniczona, osobista, choć solidarna ze spółką i subsydiarna względem niej odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki jest oczywistym uzasadnieniem dla osobistej dbałości wspólników o stan, w jakim znajduje się spółka. Wskazane cechy spółki osobowej uzasadniają wniosek o braku potrzeby przyznania wspólnikom tych spółek uprawnień nadzorczych, przy jednoczesnym przyznaniu im bezwzględnego prawa kontroli spółki. Istotą tego prawa jest zapewnienie dostępu do wiedzy o spółce. Nie mieści się w nim natomiast kompetencja władcza, a więc władcza ingerencja. Artykuł 38 § 2 Kodeksu spółek handlowych stanowi ustawową gwarancję dla osobistego zasięgania przez wspólnika informacji o majątku i interesach spółki oraz przeglądania ksiąg i dokumentów. Wykonywanie wskazanych uprawnień daje pełny obraz stosunków wewnętrznych spółki i jej relacji zewnętrznych. Treść prawa kontroli oraz jego charakter, jako prawa służącego ex lege, którego nie można wyłączyć ani ograniczyć, nie budzą wątpliwości. Kontrowersje dotyczą dwóch kwestii. Po pierwsze, czy termin „osobistego” wykonywania uprawnień kontrolnych należy odnosić do charakteru prawa, czy do sposobu jego wykonywania? Po drugie, czy jest dopuszczalna umowna modyfikacja tego prawa przez dopuszczenie możliwości jego wykonywania także przez osobę trzecią albo z jej udziałem.