Izdebski Hubert, Gminna ewidencja zabytków po wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 11 maja 2023 r.

W wyroku wydanym 11.05.2023 r., w odpowiedzi na pytanie prawne zadane przez Naczelny Sąd Administracyjny w 2018 r., Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności z Konstytucją RP przepisu ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami przyznającego organowi wykonawczemu gminy kompetencję dokonania w porozumieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków wpisu zabytku nieruchomego do gminnej ewidencji zabytków (ściślej – włączenia karty zabytku do tej ewidencji) w zakresie, w jakim przepis ten ogranicza prawo własności nieruchomości przez dopuszczenie ujęcia nieruchomości jako zabytku nieruchomego w gminnej ewidencji zabytków, bez zapewnienia właścicielowi gwarancji ochrony prawnej przed dokonaniem takiego ograniczenia. Instytucja gminnej ewidencji zabytków, na co zwracał uwagę zarówno Rzecznik Praw Obywatelskich, jak i doktryna, jest prawnie niedoregulowana; wpis do ewidencji nie jest dokonywany w drodze decyzji administracyjnej i nie znajdują w jego zakresie zastosowania przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego. W konsekwencji Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok o pominięciu ustawodawczym, który nie ma skutku derogacyjnego (przepis pozostaje w mocy), lecz zasadniczo ogranicza się do skutku zobowiązującego – zobowiązuje ustawodawcę do wydania przepisów odpowiednio chroniących procesowe prawa właścicieli.